سهیلا نوری
خبرنگار

آوار زندگی
حرف‌های «سعید» بسیار تکان‌دهنده است. تاجر سرشناسی که اهل خوشگذرانی و تفریح بود. همه فامیل به موقعیت مالی و جایگاه اجتماعی او غبطه می‌خوردند و هر کسی که او را می‌شناخت آرزو داشت یک روز جای او باشد. ساز زندگی سعید اما این‌بار باب میل او کوک نشد؛ «تصمیم گرفتیم آخر هفته را به همراه خانواده و تعدادی از دوستان دورهم خوش بگذرانیم. هربار که شمال می‌رفتم به اندازه چند هفته انرژی ذخیره می‌کردم تا توان سر و کله زدن با روزگار را داشته باشم ولی این سری رسماً زندگی روی سرم آوار شد. خوشگذرانی پیشکش، زندگی تمام دلخوشی‌ام را از من پس گرفت.»  یک خوشگذرانی موقت، بینایی چشمان سعید را برای همیشه از او گرفت. حتی نمی‌تواند یک‌بار دیگر به چهره دخترو پسرش نگاه کند. یک نوشیدنی تقلبی برای همیشه سوی چشمان او را گرفت. او این روزها برای همان‌ فامیل و دوروبری‌ها درس عبرت شده و از اینکه جای او نیستند خدا را شکر می‌کنند.

زهر کشنده متانول
خبرهای این روزها حکایت از این دارد که به جای الکل، متانول توزیع کرده‌اند. مصرف متانول هم یعنی از کار افتادن اعضای حیاتی بدن و سرانجام مرگ. وقتی نوشیدنی‌های الکلی به شیوه‌های عجیب و غریب و با هدف سودجویی تهیه می‌شود و در این میان گروهی از افراد بدون توجه به عواقبی که ممکن است دامنگیرشان شود، فقط صرف یک خوشگذرانی کوتاه‌مدت تن به نوشیدن  می‌دهند، نمودار تصاعدی مسمومیت و مرگ را ترسیم می‌کنند. دکتر نسرین رمضانی – فلوشیپ سم شناسی – گذر زمان را در تشخیص مسمومیت با متانول و اتانول بسیار کلیدی عنوان و خاطرنشان می‌کند: در مسمومیت با اتانول که اغلب افراد علائم آن را (سردرد، تپش قلب و...) علائم مستی می‌دانند، فرد مصرف‌کننده ظرف مدت کوتاهی و پس از نهایت 3 الی 4 ساعت به حالت عادی باز می‌گردد، اما در مسمومیت با متانول چنین نیست؛ بسیاری از مسموم‌شدگان با نوشیدنی‌های الکلی تقلبی، دیرتر علامت‌دار می‌شوند به این معنا که 6 تا 12 ساعت بعد از مصرف، نشانه‌های مسمومیت در آنها شروع شده و هرچه زمان بیشتری بگذرد و فرد به مراکز درمانی مراجعه نکند، الکل در بدن او متابولیزه شده و علائمی مثل تهوع، استفراغ، دل‌درد، سردرد، تاری دید و دید برفکی در آنها شدت می‌گیرد. البته در مواقع جدی‌تر فرد دچار تنگی نفس، کاهش سطح هوشیاری و یا تشنج می‌شود که در این مرحله معمولاً نمی‌توان اقدام مؤثری انجام داد و بیشتر مرگ‌های ناشی از مصرف نوشیدنی‌های الکلی تقلبی در این مرحله از مسمومیت با متانول رقم می‌خورد. به گفته این پزشک متخصص، مکانیسم دفاعی بدن در برابر مسمومیت با متانول در افراد مختلف متفاوت است به همین دلیل اگر این افراد در مراحل اولیه مسمومیت به مراکز درمانی مراجعه کنند، در زمان طلایی تحت درمان قرار می‌گیرند و در صورت نیاز پس از انجام دیالیز، برای همیشه مداوا می‌شوند، اما مادامی که افراد دچار مسمومیت با متانول، زمان طلایی را از دست بدهند و با تأخیر مداوا شوند و یا اینکه از نوشیدنی‌های الکلی دست‌ساز و تقلبی به میزان زیادی مصرف کرده باشند، از نابینایی، نارسایی کلیه و آسیب‌های دائمی مغزی گرفته تا مرگ را به جان می‌خرند.
 خودنمایی یا ناکامی منزلتی؟
اگر قرار باشد علاقه به مصرف نوشیدنی‌های الکلی را فارغ از تقلبی بودن یا نبودن آنها زیر ذره‌بین کارشناسان قرار دهیم، نگاه جامعه‌شناختی بهترین گزینه است. این را که چه افرادی سراغ نوشیدنی‌های الکلی می‌روند، چه می‌شود که به نوشیدن آن احساس نیاز می‌کنند و شرایط جامعه چه تأثیری بر این تمایل دارد، با دکتر علی‌اصغر عباسی اسفجیر، جامعه شناس و مدرس دانشگاه درمیان می‌گذاریم. این صاحب‌نظر اجتماعی معتقد است تمایل به این قبیل نوشیدنی‌ها، در وهله اول به ویژگی‌های انحصاری هر فرد بستگی دارد چراکه اغلب این افراد سعی دارند خواسته‌ها، نیازهای سرکوب شده و موفق نشدن‌های خود را با نوشیدنی‌هایی که هوش از سرشان می‌برد جبران کنند. این افراد معمولاً فکر نمی‌کنند تا چه میزان از این نوشیدنی‌ها میل کنند، اصلاً نوشیدنی مجاز انتخاب کرده‌اند یا نه و اینکه نوشیدنی از چه مبدأ و فردی تهیه شده است. این گروه از افراد که معمولاً نوجوان‌ و یا جوان‌های کم سن و سال هستند، خود را با این توجیه که می‌خواهند روان‌شان را از شکست و ناکامی‌های موجود خلاص کنند، قانع می‌کنند. گاهی حتی در نظر این افراد عوارض مستی به آرامش کاذب آن می‌ارزد. دکتر عباسی اسفجیر می‌گوید: «گروه دومی که خارج شدن از حالت طبیعی را می‌پسندند افرادی هستند که در یک شبکه ارتباطی معیوب قرار دارند و دور وبرشان را کسانی گرفته‌اند که برای خودنمایی، سرپوش گذاشتن بر افسردگی و پنهان کردن ناکامی‌های خود نوشیدنی‌های الکلی را بهترین وسیله می‌دانند. در حقیقت خواسته یا ناخواسته در جمع کسانی قرار می‌گیرند که مصرف نوشیدنی‌های الکلی بخشی از سبک زندگی آنها ست و تصورمی‌کنند با تقلید بدون منطق از این سبک زندگی و الگوی رفتاری‌ غلط، می‌توان هویت و اعتبار کاذب خرید.» از گفته‌های این جامعه‌شناس چنین بر می‌آید که گروه دوم را هم معمولاً کسانی تشکیل می‌دهند که شناخت دقیقی از خود و اطراف‌شان ندارند. این افراد نمی‌دانند از خودشان چه می‌خواهند و یک جورهایی معلق هستند چون هنوز به جایی که باید نرسیده‌اند، اما واقعیت این است که در جمع مسموم‌شدگان نوشیدنی‌های الکلی تقلبی، کسانی مثل سعید و نزدیک به 250 نفری که 10 روز گذشته آمار مسمومیت آنها در سطح کشور دست به دست شده است، وجود دارند که سال‌های آخر جوانی‌شان را می‌گذرانند و یا میانسال هستند و طبیعی است که مسیر زندگی خود را پیدا کرده و به لحاظ مالی و اجتماعی هم موقعیت قابل قبولی داشته باشند. با این اوصاف سؤال اینجاست که چه می‌شود این افراد نوشیدنی‌های الکلی را برای فرار از آنچه آزارشان می‌دهد و یا حتی به خیال خودشان خریدن حال خوش انتخاب می‌‌کنند.
دکتر عباسی اسفجیر برای واکاوی این افراد از اصطلاح ناکامی منزلتی استفاه می‌کند و ادامه می‌دهد: «باید این زنگ خطر را بشنویم؛ گروهی از افراد جامعه که به بلوغ عاطفی و رشد اجتماعی رسیده‌اند و البته تلاشگر، فعال و اغلب اهل مطالعه هستند باور عمیق‌شان این است که به اندازه تلاش و پشتکارشان سهم نبرده‌اند. یأس و بیگانگی اجتماعی هم این افراد را به سمتی سوق می‌دهد که تصمیم می‌گیرند با تخلیه روانی کاذب، دیگر خود را یک بازنده نبینند.»
نکته بسیار بااهمیت اینجاست که اگر این افراد جدی گرفته نشوند، انزواگزینی، رفتارهای انحرافی و افسردگی به سراغ‌شان می‌آید و یا حتی در برخی موارد به شخصیت‌های آزارگری تبدیل می‌شوند که اگر از دام نوشیدنی‌های الکلی تقلبی هم بگریزند به شکلی دیگر خود و اطرافیان‌شان را به دام بلا می‌کشانند.