کارشناسان خواستار حذف سیاست تفویض اختیار توسط وزارت میراث فرهنگی شدند
ایجاد تأسیسات گردشگری در منطقه ممنوعه تخت‌جمشید
زهرا کشوری
دبیر گروه زیست بوم
خبر آمد که شورای فنی استان فارس با ساخت تأسیسات گردشگری در حریم درجه یک تخت‌جمشید توسط شرکت زیرمجموعه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری موافقت کرده است. براساس قوانین ملی و بین‌المللی هیچگونه دخل و تصرفی نباید در حریم درجه یک آثار ثبت شده در فهرست جهانی یونسکو انجام گیرد. خبر تازه بود که نامه اعتراضی سرگشاده جامعه باستان‌شناسان به وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به ارگ آزادی رفت تا آنها از دلنگرانی خود درباره تداوم سیاست تفویض اختیار به استان‌ها بگویند و از سیدرضا صالحی امیری بخواهند که این سیاست را ادامه ندهد.
اختیار نامحدود
ایجاد تأسیسات گردشگری با مصوبه استان که به گفته ثابت اقلیدی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، توسط شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی، تنها دلنگرانی این روزهای پایتخت هخامنشیان نیست. مدت‌هاست که معدن سنگ‌شکن شهرداری مرودشت در حال تخریب کوه رحمت در حریم درجه 2 تخت‌جمشید است و تاکنون حکم توقف و پملب معدن از سوی دادستانی مرودشت هم نتوانسته است هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان را از تیغ بلدوزرهای معدن برهاند.
ایجاد تأسیسات گردشگری
روی فرونشست
جایی که قرار است تأسیسات گردشگری از جمله سرویس بهداشتی و غرفه‌های فروش صنایع دستی ساخته شود درختان کاج اطراف تخت جمشید قرار دارند. فرونشست که سال‌هاست زمین زیر پای کاج‌ها را شکاف داده است، به پای آثار رسیده و روی برخی از آثار خط کشیده است. چنین شرایطی این سؤال را در ذهن می‌کارد آیا تخت جمشید الان نیاز به یک برنامه حفاظتی برای جلوگیری از شکاف بیشتر تاریخ در تخت جمشید ندارد؟
وقتی صف گردشگرانی که در نوروز به تخت جمشید می‌آیند 5 کیلومتر صف ماشینی است، آیا لزومی دارد تأسیسات گردشگری در دل کاج‌های چسبیده به تخت جمشید ساخته شود، حتی اگر قوانین ملی و بین‌المللی از حریم درجه یک آثار به حریم ممنوعه یاد نکرده باشند؟ یعنی در همه 5 کیلومتر نمی‌شود غرفه صنایع دستی ساخت و سرویس بهداشتی ایجاد کرد؟ مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس دلیل دست گذاشتن شرکت مادرتخصصی روی درختان کاج تخت جمشید را مالکیت خصوصی بر اراضی اطراف تخت جمشید دانسته است. آیا اگر ایجاد زیرساخت نیاز است نباید وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اقدام به خرید زمین بکند تا هم بتواند تأسیسات لازم را ایجاد کند و هم بتواند از اثری که تهدید کم ندارد حفاظت کند؟
سال‌هاست تنها راهکار برای رفع خطر فرونشست‌ها که با هر باران بیشتر دهان باز می‌کنند، پر کردن آن با خاک است تا خطری برای گردشگر ایجاد نکند، آیا ایجاد تأسیسات روی همان فرونشست‌ها خطری برای گردشگری به وجود نمی‌آورد؟
باز هم اختیارات استانی
این نخستین‌بار نیست که رسانه‌ها باز هم به یاری آثار تاریخی استان فارس می‌آیند تا اجازه ندهند اختیارات استانی برگی از تاریخ آن را خط بزند. 360 هکتار بافت تاریخی را هم رسانه‌ها نجات دادند تا در نهایت به ثبت ملی رسید. طرح 57 هکتاری با هدف شبکه‌سازی میان امامزاده‌های شهر، در ابتدای 1400 و با تفویض اختیار به استان روی میز اجرای سازمان راه و شهرسازی، شهرداری و... رفت. شورای معماری و شهرسازی به آن واکنش داد و تصمیم‌گیری درباره بافت تاریخی را در ید اختیار استان‌ها ندانست و خواستار لغو تفویض اختیار استان‌ها شد. مرحوم رستم قاسمی و مهرداد بذرپاش وزرای وقت راه و شهرسازی هم پشت بافت تاریخی آمدند و در نهایت تلاش‌ها به ثبت ملی یکپارچه بافت تاریخی شهر انجامید. این چنین بود که یک حرکت جمعی اجازه نداد بافت تاریخی شهر به بهانه ایجاد شبکه ارتباطی میان حرمین با اختیارات استانی تخریب شود. پیش از آن یک بار در دهه 70 به بهانه ایجاد شبکه ارتباطی بین حرمین، 8 هکتار از یکی از مهم‌ترین بافت‌های تاریخی کشور در شیراز از دست رفت اما هیچ اتصالی بین دو حرم شاهچراغ و سیدعلاالدین به وجود نیامد. آن چیزی که در واقعیت اتفاق افتاد، تجاری‌سازی بافت تاریخی بود. 80 هزار مترمربع بافت تاریخی و ارزشمند شیراز از بین رفت و به جای آن پارکینگ طبقاتی، مجتمع تجاری، شورای شهر، هتل و دفتر نمایندگان مجلس در ابتدای دهه 90 به بهره‌برداری رسید.
تخریب کاشی صفوی
کاشی‌های مسجد شیخ لطف‌الله و مسجد امام درمیدان تاریخی – جهانی نقش جهان اصفهان یکی از قربانیان تفویض اختیار به استان‌ها بود.
علی دارابی معاون حال حاضر میراث فرهنگی دو سال پیش در پاسخ به سؤال روزنامه ایران که یادآوری کرد، تخریب کاشی‌های گنبد مسجد شیخ لطف‌الله و مسجد امام اصفهان نتیجه تفویض اختیار به استان اصفهان بود و آیا تفویض اختیارها به استان‌ها آسیب‌شناسی شده است هم گفت: «فرصت یک‌ساله برای آن تعیین کرده‌ایم که پس از یک سال راستی‌آزمایی انجام می‌شود.» سه سال بعد اما زخم عمیق مرمت غیر اصولی کاشی‌های فیروزه‌ای دو مسجد بهبود نیافت. دارابی در پاسخ به انتقادها به واگذاری تفویض اختیار به استان‌ها، به «ایران» گفته بود اگر سیاست تفویض اختیار جواب ندهد آن را پس می‌گیرد. حال زمان تصمیم‌گیری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی رسیده است. چشم و گوش جامعه باستان‌شناسی هم به دنبال شنیدن پاسخ نامه‌ای است که به وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نوشته‌اند. باید ماند و دید آیا سیدرضا صالحی امیری پیشنهاد جامعه باستان‌شناسان را می‌پذیرد و سیاست تفویض اختیار را پس می‌گیرد تا هربار استانی تصمیم نگیرد در کنار آثار باستانی غرفه‌های صنایع دستی بسازد یا بخشی از بافت ارزشمند را فدای تجاری‌سازی کند؟ آینده همه چیز را مشخص می‌کند.
