سمیه افشین فر
خبرنگار

 «یکی از کتاب‌هایی که اصلاً دلم نمی‌خواهد به سراغش بروم ریاضی است»، «وای بازهم ریاضی»، «ای خدا کی ما از دست این ریاضی راحت می‌شویم»، «این همه سال در مدرسه ریاضی خواندیم آخرش چی شد؟» این روزها با بازگشایی مدارس و شروع سال تحصیلی وقتی پای حرف دانش‌آموزان می‌نشینی می‌گویند یکی از دوست نداشتنی‌ترین کتاب‌های درسی ریاضی است. ریاضی هیولاست، همین که می‌خواهیم به سراغ این کتاب برویم همه افکار و خیالات هجوم می‌آورند، چند دقیقه نگاه کردن کافی است که باز هم به این نتیجه برسیم که هیچ چیزی متوجه نشده‌ایم، اصلاً ریاضی می‌خوانیم که چه؟
هیولای ریاضی هنوز هم کابوس برخی است که سال‌هاست درسشان را تمام کرده‌اند و ذهن تک تک دانش‌آموزان دیروز و امروز مملو از خاطرات رنگارنگ اما خشک و خشن از کلاس ریاضی و معلم آن است. حتماً شما هم بیشترین تصویر ذهنی ای که از معلم‌های ریاضی دارید معلم‌هایی رسمی و جدی است که می‌گفتند کلاس درس شان جای خندیدن و مسخره بازی نیست. اما حتماً هم این جمله را از زبان برخی از افراد شنیده‌اید که می‌گویند «ریاضی شیرین است». درس ریاضی مگر شیرین هم می‌شود! اگر کمی با خودتان بیندیشید متوجه می‌شوید که چرا می‌گویند شیرین!! بدیهی است که هر آنچه در زندگی با تلاش و کوشش و پشتکار به‌دست آید لذت چشیدن آن شیرین‌تر است. ریاضی هم جدای از این مقوله نیست، درسی است که بدون سماجت در خواندن هرگز نمی‌توانیم در آن موفق شویم. پس این ترس از هیولای ریاضی از کجا آمده است؟ چرا همه فکر می‌کنند کسی که ریاضی خوانده خیلی باهوش است و هر کسی که توان کمتری در یادگیری این درس دارد آدم موفقی نمی‌شود؟
  ریاضی به چه کار آید؟
 سمیه چگینی، تحصیلکرده رشته ریاضی و کارشناس تحصیلی است. از همان بچه درسخوان‌های کلاس که هر روز خود را با این هیولا می‌گذراند. از نگاه او ریاضی نه هیولا که غولی مهربان و دوست داشتنی است. او با ترس‌های ما از این درس بیگانه است و معتقد است «ریاضی جذاب‌ترین بخش از زندگی‌اش است». می‌گوید: «این تصور که فقط باهوش‌ها به سراغ ریاضی می‌روند و هر کسی که ریاضی‌اش ضعیف است حتماً در درس‌های دیگر هم به مشکل می‌خورد اصلاً درست نیست. همه دانش‌آموزان توان یادگیری این درس را دارند و اصلاً ریاضی سخت‌تر از بقیه درس‌ها نیست. ریاضی یک درس زنجیره‌ای است، یعنی مباحث کاملاً به یکدیگر مربوط هستند. اگر شما حد و پیوستگی را بلد نباشید به دنبال آن مشتق و کاربرد مشتق را یاد نخواهید گرفت. اگر مشتق را نیاموزید انتگرال هم دشوار خواهد بود. چرا از ریاضی می‌ترسیم؟ به نظر سمیه چگینی ما از ریاضی می‌ترسیم چون سال‌ها در خصوص آن آموزش درستی دریافت نکرده‌ایم. برخی از معلم‌ها و اساتید در گذشته نگرانی و ترسی در دانش‌آموزان خود ایجاد کرده و حالا همان ترس سینه به سینه منتقل شده است. اما یکی از دغدغه‌های دانش‌آموزان و حتی کسانی که درسشان تمام شده این است که ریاضی به هیچ کاری نمی‌آید.
واقعا خواندن ریاضی به چه کار ما می‌آید؟ این مدرس ریاضی پاسخ جالبی به این سؤال می‌دهد: «این یکی از چالش‌های آموزشی است که دانش‌آموزان احساس نمی‌کنند مطالب درسی‌ای که با آنها کار می‌کنند در زندگی به دردشان می‌خورد. این مسأله خود به خود باعث ایجاد اضطراب و برقرار نشدن ارتباط و انس با کتاب درسی می‌شود. دانش‌آموز باید احساس کند ریاضی در جای جای زندگی‌اش کاربرد دارد. متأسفانه ما فقط درس می‌خوانیم که مدرک داشته باشیم و در جامعه مدرک‌گرای ما مسائل ریاضی و آموزشی کاربردی طراحی نشده‌اند که بتوانیم تأثیر آن را در زندگیمان ببینیم و به آن علاقه‌مند شویم. البته طی سال‌های اخیر اساتید و معلمان این حوزه اقدامات خوبی برای جذب دانش‌آموزان انجام داده‌اند تا یک مفهوم ریاضی را در برش‌هایی از زندگی برای دانش‌آموز معنادار کنند تا با الهام گرفتن از شرایط زندگی روزمره ریاضی و ساعت‌های این درس در مدارس برای دانش‌آموزان جذاب باشد. معلم و استاد خوب می‌تواند ریاضی را برای کودک در حد یک بازی آسان کند تا هر لحظه از آموختن و حل کردن مسأله لذت ببرد. با آموختن درس ریاضی یاد می‌گیرند صبور و با حوصله رفتار کنند. همین که مجبورند چند بار به سراغ یک مسأله بروند، لذت رسیدن به پاسخ درست در درس‌هایی مثل ریاضی و فیزیک دلچسب می‌شود. در این درس‌ها می‌آموزند تا از خودشان متوقع باشند و هیچ وقت نگویند سخت است یا حل کردن مسأله برای من دشوار است. باید با این تفکر جلو بروند که من نباید بدون یادگیری رد شوم. جسور و سمج باشند و با سؤال‌ها کلنجار بروند. قطعاً تأثیر همه اینها را در زندگی آینده خود هم می‌بینید.»
خدیجه قلی تبار، معلم پایه سوم دبستان سخت‌گیری خانواده‌ها را باعث دلزدگی بچه‌ها از درس ریاضی می‌داند و می‌گوید: «متأسفانه برخی خانواده‌ها درس ریاضی را درس اصلی دانش‌آموز می‌بینند و معتقدند اگر دانش‌آموزشان نمره خوبی در این درس کسب کند یا در این درس مشکلات کمتری داشته باشد قطعاً در دروس دیگر هم موفق خواهد بود در حالی که اصلاً این طور نیست. دانش‌آموزانی هستند که در درس ریاضی مشکلی ندارند اما املای ضعیفی دارند  یا مهارت‌های خواندن در آنها اصلاً قوی نیست.» این معلم با تجربه درادامه می‌گوید: «تدریس ریاضی را به عهده معلم بگذارید تا معلم بتواند بر اساس دانش و تجربه خود مهارت دانش‌آموز را در این زمینه تقویت کند. در دوران ابتدایی وقتی دانش‌آموز می‌خواهد مسأله‌ای را حل کند خوب است از معلم و اولیا مشورت بخواهد. نباید بلافاصله راه‌حل به او گفته شود زیرا این مسأله برای ذهن دانش‌آموز طراحی شده تا دانش‌آموز با توجه به استعدادش در درس ریاضی روی آن تمرکز کند. اگر دانش‌آموزی در دوران ابتدایی به اندازه کافی برای حل مسائل ریاضی خوب فکر نکرده باشد در آینده تحصیلی خود به مشکل بر می‌خورد. البته معلم هم باید با روش‌ها و الگوهای درست آموزشی ساعت آموزشی این درس را برای دانش‌آموزان جذاب و خاطره انگیز  کند».

 چرتکه ذهن بچه‌ها را شرطی می‌کند
حتما شما هم با کودکانی که کلاس چرتکه می‌روند، مواجه شده‌اید. کودکانی که دستانشان را در هوا تکان می‌دهند و محاسبات ذهنی انجام می‌دهند. والدین آنها معتقدند رفتن به این کلاس‌ها باعث تقویت درس ریاضی می‌شود و بیشتر این مؤسسات هم ادعا می‌کنند کسانی که از چرتکه استفاده می‌کنند ریاضی قوی‌تری دارند. اما سمیه چگینی مدرس وکارشناس ریاضی معتقد است چرتکه ذهن بچه‌ها را شرطی می‌کند و ذهن را محدود به محاسبه با یک دستگاه می‌کند: «کلاس‌های چرتکه باعث می‌شود تا ذهن مثل ماشین حساب عمل کند و از آنجا که متأسفانه محاسبات به صورت ذهنی انجام می‌شود بین مردم طرفدارانی پیدا کرده است ولی هیچ دلیلی وجود ندارد تا ثابت کند کسانی که در این رشته فعالیت می‌کنند در ریاضی بهتر هستند. ریاضی مثل بقیه درس‌هاست.