مریم سالاری
خبرنگار

همنشینی سیاسی سالانه سازمان ملل از دوشنبه گذشته آغاز شده است و رؤسای ‌جمهور و مقام‌های سیاسی بلندپایه جهان، کم‌کم راهی فرودگاه «جان اف‌کندی» نیویورک می‌شوند تا در هفتاد و نهمین مجمع عمومی سازمان ملل حضور پیدا کنند. مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور، یکم مهرماه راهی این سفر می‌شود تا در خلال حضور خود در این نشست و در سخنرانی خود از سیاست تعامل سازنده با جهان بر پایه اصول بنیادین «عزت، حکمت و مصلحت» رونمایی کند. پزشکیان در فضایی راهی نیویورک می‌شود و با خود پیام صلح و امید می‌برد که سعی دارد مناسبات خارجی ایران را با اغلب کشورهای منطقه در وضعیت رابطه‌ای فراتر از حسن همجواری قرار دهد و به رویکرد اخیر اروپا و امریکا که روی ریل استقبال سرد از رئیس‌جمهور جدید در حرکت بود، پاسخ گوید. او برای این مهم نشان داده ضمن بازدانستن مسیرهای ارتباطی، خریدار سیاست تعامل برد- برد با کشورهای منظومه غرب است و در عین حال به سیاست همکاری جدی با شرق جغرافیایی معتقد و وفادار است.

درمیان گذاشتن ملاحظات
فارغ از ملاحظات و انتقاداتی که نسبت به عملکرد سازمان ملل متحد به عنوان تنها نهاد سیاسی بین‌المللی در دفاع از حقوق کشورها و حل منازعات جاری میان آنها وارد است، مجمع عمومی فرصتی است تا مقامات کشورهای مختلف به بیان دیدگاه‌های خود بپردازند و در دیدار چهره به چهره نه تنها از سوء‌تفاهم‌ها و نگرانی‌های حاکم بر ارتباطات بین‌المللی بکاهند که زمینه گفت‌و‌گو و همکاری‌های بیشتر را فراهم آورند. ضرورت استفاده از همین فرصت است که نخستین حضور پزشکیان در مجمع عمومی سازمان ملل و سخنرانی او در این نهاد بین‌المللی را به رویدادی قابل تأمل تبدیل می‌سازد. اینکه او در اولین مرتبه حضور یکی از رؤسای جمهوری ایران در تریبون سازمان ملل، خطاب به سران دیگر کشورهای عضو این سازمان چه خواهد گفت، اهمیتی همپای همه دیگر اقدامات دیپلماتیکی دارد که دولت چهاردهم در عرصه سیاست خارجی خود در دستور کار گذاشته است.

نشست هسته‌ای در حاشیه مجمع
نشست جاری مجمع عمومی و حضور رئیس‌جمهور ایران درحالی است که صحنه منطقه و بین‌الملل متأثر از دو جنگ «غزه» و «اوکراین» از یک سو و ضرورت بن‌بست شکنی از مذاکرات هسته‌ای و رفع تحریم‌ها از سوی دیگر شاهد تحولات پرشتابی است که تصویربرساخته هیأت بلندپایه دیپلماتیک ایران در نیویورک برای هدایت این روندها و در مسیر شکل‌دهی افکار عمومی جهان برای وقوف به واقعیات پیدا و پنهان رویدادهای بحرانی منطقه و بین‌الملل نقش مؤثری دارد. انتقاد از سیاست پرفراز و نشیب ایالات متحده در قبال توافق هسته‌ای و رونمایی از راهکارهای مذاکراتی مبتنی بر منطق، استدلال و تعامل، محور مهمی از مأموریت مقام‌های ایرانی در سازمان ملل خواهد بود؛ مأموریتی که کارشناسان حوزه روابط بین‌الملل درباره آن گمانه زنی‌ها و پیشنهادهای متفاوتی دارند و بر «راهکار محور بودن» آن تأکید می‌کنند. برگزاری احتمالی نشست مقام‌های دیپلماتیک ایران با طرف‌های برجام در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل رخدادی زودهنگام برای بهره‌گیری از فرصت با هدف تحقق منافع ایران در مسیر رفع تحریم‌ها خواهد بود.

توجیه غرب درباره تبعات بازی پرهزینه
از سوی دیگر در شرایطی که مقام‌های اسرائیلی، جنگ غزه را به امکانی برای تثبیت موقعیت خود و گسترش آن در بستر توسعه خشونت و ترور جمعی می‌دانند و در این راستا توجه چندانی به عواقب گسترش دامنه‌های جنگ ندارند، دولت چهاردهم سعی دارد با رویکردی متأثر از دیپلماسی پیدا و پنهان در منطقه، مانع از این شود که «نتانیاهو» جنگ جاری را به فرصتی برای نجات خود از بحران‌های داخلی و خارجی دولتش تبدیل کند. از این منظر راهی که برای توجیه تبعات راه خسارت‌بار بازیگران غربی در زمین بازی اسرائیل در غزه ممکن می‌شود، با نما و نمودی که از سوی هیأت سیاسی ایران در سازمان ملل به نمایش گذاشته می‌شود، نسبت مستقیم دارد. وقوف امریکا و همپیمانان غربی‌اش به این واقعیت که در صورت گسترده شدن دامنه تنش، سکان اتاق جنگ به دست افراطیون خواهد افتاد و نتیجه‌ای جز جرقه زدن در انبار باروت خاورمیانه نخواهد داشت، می‌تواند از یک سو در تعریف ابعاد و دامنه پاسخ نظامی ایران به ترور «هنیه» و از سوی دیگر در مواجهه امنیتی جمهوری اسلامی با سناریوهای ایران­‌ستیزانه در زمین جنگ اوکراین بازتاب پیدا کند.

اجرای ایده نشست 8 کشور
پیرو موضع پزشکیان که با تأکید بر ضرورت کنارگذاشتن رقابت‌های مخرب و نابجا تأکید کرده که جز سیاست برد ــ برد راه‌حل منطقه‌ای نداریم، دیپلمات‌های دولت سعی دارند برای رساندن این پیام به پایتخت‌های عربی، ایده نشست 8 کشور متشکل از ایران و عراق و شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس را در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل به اجرا بگذارند. آنچه را که مقدمات برگزاری این نشست ممکن می‌کند، باید در پالس مهم سیاست منطقه‌ای رئیس‌جمهور جدید ایران جست‌و‌جو کرد. این رویکرد که پزشکیان آن را «اَبَراولویت» خوانده و در روند گسترش همکاری‌ها با همسایگان عنوان کرده است، افق‌های روشنی را با رونمایی از سیاست بازگشت به تعادل در ارتباط با تمام کشورها ترسیم می‌کند؛ افقی که در آن تنها رژیم صهیونیستی از ارتباط و تعامل مستثنی شده است. دولت چهاردهم برای رسیدن به این مهم درصدد ساماندهی یک نظام همکاری درون منطقه‌ای است که در مسیر شکل‌گیری آن، موانعی همچون عدم اعتماد کشورهای عربی به یکدیگر، حضور امریکا در خلیج فارس و تغییر موازنه قدرت منطقه‌ای به نفع ایران، منجر به بدفهمی‌هایی از خواست جمهوری اسلامی برای ایجاد صلح در منطقه و نظام امنیتی مشترک شده است که رفع و رجوع آن جز با پیگیری کاهش تدریجی بدبینی‌ها، اعتمادسازی، کاستن از اتکای کشورهای کوچک‌تر به بازیگران خارج از منطقه و پیوند بیشتر منافع در خلیج فارس ممکن نمی‌شود. در واقع آنچه نظریه پزشکیان را در روزهای پیش رو و در پیگیری ایده صلح ممکن می‌سازد ایجاد این فهم مشترک میان بازیگران منطقه است که امنیت را چنان مُلک مشاعی ترسیم کنند که مالکان آن به دوست و دشمن تقسیم نمی‌شوند و تهدید یکی تهدید همه، فرض می‌شود. به هر روی نخستین حضور هیأت بلندپایه دولت چهاردهم در نیویورک فراهم کننده فرصتی خواهد بود تا رئیس‌جمهور از طریق حضور مؤثر در نشست‌های دوجانبه و چندجانبه و گفت‌و‌گو با رسانه‌ها، تصویری واقعی از دولت نوپای خود را منعکس کرده و با ابتکار عمل، دیپلماسی را به اهرم مؤثری برای برتری در جدال دیپلماتیک با غرب تبدیل کند.