نگاهی علمی و واقع‌گرایانه به سونامی فالگیری و طالع‌بینی در اینستاگرام و تلگرام
آینده‌فروشی در فضای مجازی
سهیلا نوری
خبرنگار
سرنوشت می‌فروشند؛ نه در دنیای واقعی که در صفحه‌های مجازی. از پستوهای تاریک و گوشه‌های دنج آرایشگاه‌ها و کافه‌ها به فضای مجازی کوچ کرده‌اند و هر روز بر میزان دنبال‌کننده‌های‌شان اضافه می‌شود.
فالگیرها، طالع‌بین‌ها و بخت‌گشاها دیگر کنار پارک و پیاده‌رو جلوی آدم‌ها را نمی‌گیرند و از روی پیشانی و کف دست، خبر از آینده نمی‌دهند؛ آنها با داغ شدن بازار اینستاگرام و کانال‌های تلگرامی، به کسانی که در فضای مجازی دنبال سرنوشتشان می‌گردند، امید می‌فروشند و گاهی هم ناامیدشان می‌کنند.
اینکه چه کسانی فال می‌گیرند و حاضر می‌شوند پول سیاه آینده‌فروشی به جیب بزنند و از آن مهم‌تر اینکه چه کسانی گول این دنیای پر زرق و برق و تازه تأسیس را می‌خورند واکاوی روانشناسی و اجتماعی می‌طلبد، اما پیش از آن سری بزنیم به دنیای مجازی پیشگویی و رمالی که این روزها حسابی پربازدید شده است.
آینده ساختگی
696 هزار دنبال کننده. همین آمار کافی است تا آنهایی که سرنوشتشان را در اینستاگرام جست‌و‌جو می‌کنند، دنبال‌‌کننده‌‌اش باشند. در شناسنامه صفحه مجازی‌اش نوشته تمام آینده درون من است. هر پست و ریلزی که می‌گذارد در کمتر از یک ساعت، بیش از 200 هزار بازدید می‌گیرد و تعداد لایک و کامنت‌هایی که زیر هر پست او می‌نشیند نشان از هزاران دنبال‌کننده پر و پا قرص دارد.
برایش پیام می‌گذارم تا شرایط و تعرفه‌هایش را بفرستد. خیلی زودتر از توقع‌ام جواب رسید: «در طول روز فقط برای 3 نفر پیشگویی اختصاصی انجام میشه و توی این ماه به مناسبت اعیاد مذهبی، 50 درصد تخفیف گذاشتیم تا بتوانید از راهکارهای پیشگویی استفاده کنید. از طریق واتساپ، بعد از واریز وجه، نوبت شما مشخص میشه.»
نظرات کاربران را که می‌خوانم باورم نمی‌شود یک عده آدم تحصیلکرده به جمع کسانی اضافه شده‌اند که مبلغی واریز کرده و منتظر مانده‌اند از پشت گوشی تلفن در جریان آینده‌ای قرار بگیرند که یک فالگیر و یا در اصطلاح امروزی گوینده حقیقت، برای‌شان شرح می‌دهد. تعریف و تمجید آنها از زن سرنوشت‌فروش مجازی عجیب و غریب است و علامت سؤال بزرگ‌تر آنجا شکل می‌گیرد که چطور بعضی‌ها حاضر می‌شوند در فضای مجازی سرنوشت و آینده بخرند.
چند دقیقه بعد عکس جدول مربوط به مبلغ هر فال و خدمات ارسال می‌شود؛ بالای جدول به خط درشت نوشته «قیمت بدون تخفیف». در خط بعدی با فونتی کمی ریزتر و به رنگ آبی تیره نوشته شده در تمامی پیشگویی‌ها راهکار قطعی رفع موانع در راستای مشکلات ارائه می‌شود و 7 مفسر واقف بر تفسیر این کار را انجام می‌دهند. در قسمت پایین عکس هم با رنگ‌های جیغ مبلغ هر نوع فال و خدماتی تعیین شده است:
پیشگویی زبور (با دقت 94%) برای مسائل احساسی، کاری، تحصیلی، مهاجرتی و خانوادگی: 790 هزار تومان
پیشگویی مد (با دقت 90%) برای مسائل احساسی، کاری، تحصیلی، مهاجرتی و خانوادگی: 740 هزار تومان
پیشگویی جفر (با دقت 85%) برای مسائل احساسی، کاری، تحصیلی و خانوادگی: 620 هزار تومان
پیشگویی عشق ماه (با دقت 92%) برای روابط کات شده و کراش و ازدواج: 566 هزار تومان
البته همان‌طور که در ابتدا گفته شد به مناسبت اعیاد مذهبی ماه جاری، برای تمام این خدمات 50 درصد تخفیف درنظر گرفته شده و پیشگویی زبور با 395 هزار تومان، پیشگویی مد با 370 هزار تومان و به همین ترتیب بقیه خدمات با نصف قیمت واقعی ارائه می‌شود.
تصویر بعدی مربوط به زمان نوبت‌دهی است. «پیشگویی‌های عجله‌ای بین 2 تا 5 ساعت بعد از پرداخت مبلغ مورد نظر و پیشگویی نرمال بین 7 تا 12 ساعت بعد از پرداخت انجام می‌شود.» البته این امتیازهای خاص بی‌هزینه نیست؛ در خط بعدی با رنگ قرمز نوشته شده تعرفه‌ها در پیشگویی عجله‌ای، 20 درصد افزایش پیدا می‌کند. در آخر هم شماره کارت درج شده که باید مبلغ رزرو پیشگویی‌ها واریز شود و تأکید شده نوبت‌ها براساس زمان دقیق پرداختی تنظیم می‌شود. گوشه تصویر هم این توضیحات الحاق شده است. هزینه‌های تعریف شده بابت وقت گذاشتن و مشاوره تجربی است و بابت فال نیست؛ پرداختی شما به منزله پذیرش شرایط است و عودت نخواهد شد.
مشاوره روانشناسی برای
پیشگویی مجازی
بازار فال و فالگیری مجازی به قدری پر رفت‌و‌آمد شده که برای تشویق مخاطب و نگه داشتن او در این فضای غیرواقعی که بسیار هم سودآور است، هر روز یک گزینه جدید می‌شود؛ از فال بخت‌گشایی، شمع و تاروت گرفته تا فال اوراکل (فرشتگان)، مادام لنورماند (فال فرانسوی که اواخر قرن ۱۸ و اوایل قرن ۱۹ توسط مادام لنورماند در فرانسه رواج پیدا کرد) و یا ارائه خدماتی مثل باطل کردن سحر، طالع‌بینی و ستاره‌شناسی. برخی از کسانی که با این فال‌ها مخاطب می‌خرند، تجربه و توانمندی خاصی ندارند و به قول بسیاری از کاربران، همه آنها چند جمله تکراری را به خورد مخاطب می‌دهند و به نوعی در باغ سبز را در ازای مبالغ کمتری به مخاطب نشان می‌دهند، اما در این بین فالگیرهای بسیار حرفه‌ای هم هستند که مبالغ هنگفت دریافت و مدام خود را به‌روز می‌کنند تا جامعه هدف گسترده‌تری داشته باشند.
مریم و محمود از همین فالگیرها هستند؛ به گفته مشاور روانشناس ماهانه درآمد چند صدمیلیونی دارند و برای اینکه در شخصیت‌شناسی هر روز موفق‌تر از روز قبل عمل کنند در ماه 3 مرتبه مشاوره روانشناسی می‌گیرند. این مشاور می‌گوید نه تنها مریم و محمود از بیان واقعیت در جلسه‌های تراپی ابایی ندارند که در مواجهه با مسائل زندگی شخصی خود با وسواس بسیار تصمیم می‌گیرند و حسابی واقع‌گرا می‌شوند. اما از آنجا که گروهی از این رمال‌ها از توانایی آنالیز دقیق شخصیت دیگران برخوردار هستند و گروهی از آنها هم خودشان اختلال شخصیت دارند، خوب فهمیده‌اند دنیای بی‌قانون مجازی بهترین فضا برای فروختن آینده به افرادی است که به جای تلاش و پشتکار، مغلوب تلقین می‌شوند و به امید واهی، کلمات زر ورق‌پیچ و پیشانی نوشت‌شان دل بسته‌اند.
آدم‌های امروزی با افکار دیروزی
هر دو گروه رمال و قربانی رمالی نیاز به واکاوی اجتماعی و روانشناسی دارند. اینکه ریشه چنین رفتار و برخوردهایی در کجاست؟ دکتر علیرضا شریفی یزدی به عنوان یک روانشناس اجتماعی این موضوع را زیر ذره‌بین قرار داده است. به گفته او بخشی از این استقبال گسترده به فال و طالع‌بینی مجازی به ریشه‌های فرهنگی افراد باز می‌گردد که البته مختص کشور ایران هم نیست؛ در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکایی حتی افراد پرشمارتری نسبت به ایرانیان هستند که به واسطه فرهنگ چند صدسال گذشته‌شان، همچنان باور دارند ماوراءالطبیعه، اجرام آسمانی و موجودات فرازمینی از آینده خبر می‌دهند. اما ازآنجا که ایران بر سر چهارراه تمدنی هند، چین، مصر و یونان قرار گرفته و پیشگویی بخت و اقبال از طریق رصد ستارگان رایج بوده است، این موضوع در طول تاریخ به فرهنگ ما هم نفوذ کرده است.
این روانشناس اجتماعی در ادامه «اختلال شخصیت اسکیزوتایپال» را که با ویژگی‌هایی همچون بدگمانی، تفکر جادویی، مسخ واقعیت و... همراه است دلیل دیگر گرایش برخی افراد به فال و فالگیری عنوان کرده و یادآور می‌شود: «افراد دارای این تیپ شخصیتی، همیشه به قدرت پیشگویی خودشان می‌بالند و از ارتباط‌‌شان با نیروهای ماوراءالطبیعه و موجودات فرازمینی شعار می‌دهند.»
باید بپذیریم رجوع برخی افراد به تاریخ و فرهنگ چند صدسال گذشته آن هم در قرن 21 و یا ابتلا به نوعی اختلال شخصیت، تنها دلیل تمایل به فالگیری مجازی در سال‌های اخیر نیست. به اعتقاد دکتر شریفی یزدی هرگاه در یک جامعه، احساس عدم امنیت اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، بهداشتی و آموزشی شدت بگیرد، نوعی اضطراب اجتماعی به سراغ مردم می‌آید که گروهی از آنها برای مسلط شدن بر این نابسامانی و اضطراب به هر ابزاری چنگ می‌زنند که فالگیری، رمالی و... از جمله آنهاست و از آنجا که اغلب این افراد مدرک‌دار و دانشگاه رفته و امروزی اما ناآگاه هستند و تفکر و فرهنگ قدیمی در تار و پودشان رخنه کرده، به جای اینکه متوسل به کارهای عجیب شوند و تکه‌ای از استخوان حیوانی را زیر سنگ بزرگی در گورستان دورافتاده‌ای پنهان کنند، سراغ پیشگویی و سرنوشت مجازی می‌روند !
