«ایران» از بیشترین عامل فوت کارگران گزارش می‌دهد
سقوط در صدر حوادث کاری
هر ساله و شاید هر روز در رسانه‌ها شاهد اخبار ناگواری از مصدومیت یا فوت تعدادی از کارگران به دنبال حوادث کاری باشیم که ممکن است در نتیجه آن فرد مصدوم فوت شود، به طوری که طبق آمارهای سازمان تأمین اجتماعی، سالانه بین ۴۰ تا ۴۵ هزار حادثه ناشی از کار در خصوص بیمه‌شدگان مشمول قانون تأمین اجتماعی گزارش میشود که حدود ۹۵ درصد از آنها با گرفتن طول درمان بهبود پیدا می‌کنند اما در این میان آمار مرگ‌و‌میر هم بحث‌برانگیز است، چراکه سالانه حدود ۶۵۰ نفر بر اثر حوادث ناشی از کار فوت می‌کنند که سقوط از ارتفاع بیشترین عامل مرگ‌و‌میر کارگران محسوب میشود. حال اگر فرد از بیمه پایه برخوردار باشد، خانواده‌اش از حمایت‌های اقتصادی و اجتماعی بهره‌مند می‌شوند اما اگر کارگری بیمه نباشد، بعد از بروز حادثه چه مصدومیت و چه فوتی، خود و خانواده‌اش با کوهی از مشکلات مواجه خواهند شد، به همین دلیل استفاده از بیمه به عنوان یکی از مطالبات اصلی کارگران حتماً باید از سوی کارفرمایان و مسئولان مورد توجه قرار گیرد. کاهش حوادث ناشی از کار با هدف صیانت، حفظ سلامت جسمی و روانی نیروی کار، وظیفه‌ای قانونی و رسالتی اخلاقی محسوب میشود اما اگر حادثه‌ای در محیط کاری رخ داد، کارگر و کارفرما چه وظایفی بر عهده دارند؟ چقدر فرصت دارند حادثه رخ داده را به سازمان بیمه‌گر گزارش کنند؟ در همین رابطه با میثم حمزه، رئیس اداره نظارت فنی بیمه‌شدگان سازمان تأمین اجتماعی به گفت‌و‌گو پرداختیم.
محدثه جعفری
خبرنگار
تعریف حادثه و حادثه ناشی از کار از منظر قانون تأمین اجتماعی چیست؟
طبق ماده 2 قانون تأمین اجتماعی، حادثه اتفاقی است پیش‌بینی نشده که تحت‌تأثیر عامل یا عوامل خارجی در اثر عمل یا اتفاق ناگهانی رخ می‌دهد و موجب صدماتی بر جسم یا روان بیمه شده میشود. حادثه ناشی از کار حادثه‌ای است که در حین انجام وظیفه برای بیمه‌شده اتفاق می‌افتد. مقصود از حین انجام وظیفه، تمام اوقاتی است که بیمه‌شده در کارگاه یا مؤسسات وابسته، ساختمان‌ها و محوطه آن مشغول کار بوده یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده‌دار انجام مأموریتی باشد. حال اوقات مراجعه به درمانگاه، بیمارستان برای معالجات درمانی و توانبخشی و همچنین رفت و برگشت بیمه شده از منزل به کارگاه جزو اوقات انجام وظیفه محسوب میشود، به شرط اینکه حادثه در زمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد. حادثه‌ای که برای بیمه شده هنگام اقدام برای نجات سایر بیمه‌شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می‌افتد هم حادثه ناشی از کار محسوب میشود.
بعد از وقوع حادثه چه وظایفی بر دوش کارفرماست؟
مسئولیت کارفرما تنها محدود به آموزش و نظارت پیش از حادثه نیست؛ به استناد ماده 65 قانون تأمین اجتماعی، در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، کارفرما مکلف است اقدامات لازم اولیه را برای جلوگیری از تشدید وضع فرد حادثه‌دیده به عمل آورد و مراتب را ظرف سه روز اداری به سازمان تأمین اجتماعی اعلام کند و علاوه بر اعلام گزارش حوادث ناشی از کار به صورت حضوری، اخیراً نیز امکان انعکاس گزارش حادثه به صورت غیرحضوری از طریق سامانه خدمات غیرحضوری سازمان تأمین اجتماعی (www.es.tamin.ir) فراهم شده است.
تأمین اجتماعی چه حمایت‌هایی از فرد حادثه‌دیده ناشی از کار انجام می‌دهد؟
در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، فرد حادثه‌دیده یا خانواده وی از تمامی تعهدات قانونی شامل خدمات درمانی، معالجه شخص بیمه‌شده، تحویل پروتز و اروتز، غرامت دستمزد ایام بیماری، غرامت نقص عضو، ازکارافتادگی جزئی و کلی و فوت، حسب مورد بهره‌مند می‌شوند. سازمان تأمین اجتماعی با استناد به مواد 71، 73 و بند 3 ذیل تبصره 3 ماده 80 قانون تأمین اجتماعی موظف است زمانی که بیمه‌شده در اثر حوادث ناشی از کار یا بیماری حرفه‌ای از‌کارافتاده جزئی و کلی شود یا فوت کند، بدون در نظر گرفتن مدت سابقه پرداخت حق بیمه، مستمری مربوطه را برای وی یا بازماندگان واجد شرایط برقرار کند.
اگر فردی در کارگاهی اشتغال نداشته باشد اما حادثه‌ای کاری برای او در آن کارگاه رخ دهد، باز هم مشمول غرامت میشود؟
بر اساس مواد 59، 62، 63 و 74 قانون تأمین اجتماعی، در صورت حوادث ناشی از کار و به شرط عدم اشتغال به کار و عدم دریافت مزد یا حقوق، فرد می‌تواند با رعایت شرایط مقرر، استحقاق دریافت غرامت دستمزد ایام بیماری و غرامت نقص عضو را داشته باشد.
برای جلوگیری از حوادث کاری و الزام کارفرما به رعایت مقررات حفاظت فنی و بهداشت کار، اقدامات بازدارنده‌ای در قانون تأمین اجتماعی دیده شده است؟
بر اساس تکالیف قانونی که در تأمین اجتماعی دیده شده است، در صورتی که ثابت شود وقوع حادثه مستقیماً ناشی از عدم رعایت مقررات حفاظت فنی و بروز بیماری ناشی از عدم رعایت مقررات بهداشتی و احتیاط لازم از طرف کارفرما یا نمایندگان او بوده است، سازمان تأمین اجتماعی هزینه‌های مربوط به معالجه، غرامات، مستمری‌ها و... را پرداخته و طبق ماده 50 این قانون کارگر از کارفرما مطالبه و وصول خواهد کرد، به همین دلیل صرفنظر از چگونگی اجرای این ماده قانونی، سازمان تأمین اجتماعی حمایت‌ها و خدمات خود را به بیمه‌شدگان حادثه‌دیده یا بازماندگان واجد شرایط آنان ارائه می‌دهد.
تعداد حوادث ناشی از کار که به شعب سازمان تأمین اجتماعی اعلام میشود چه میزان بوده و منجر به چه تعهدات قانونی میشود؟
طبق بررسی‌های سازمان تأمین اجتماعی، طی سنوات اخیر یعنی در سال‌های «1400، 1401 و 1402» سالانه بین 40 تا 45 هزار حادثه ناشی از کار در خصوص بیمه‌شدگان مشمول قانون تأمین اجتماعی به شعب این سازمان اعلام میشود که حدود 95 درصد از حادثه‌دیدگان بعد از طی دوره استراحت پزشکی و دریافت غرامت دستمزد ایام بیماری، بهبود یافته‌اند اما به طور میانگین در هر سال حدود 650 نفر از بیمه‌شدگان دچار حادثه منجر به فوت می‌شوند. این آمار در حالی رقم می‌خورد که در سال حدود 1500 مورد حادثه رخ می‌دهد که در آن افراد دچار ازکارافتادگی (اعم از جزئی، کلی و نقص عضو) می‌شوند.
بیشترین میزان و علت وقوع حوادث شغلی کشور در چه حوزه‌هایی رخ می‌دهد؟
آمارهای سنوات اخیر بیانگر آن است که حدود 75 درصد از حوادث شغلی کشور در دو بخش ساختمان و صنعت اتفاق افتاده است و سایر حوزه‌ها 25 درصد از حوادث شغلی را به خود اختصاص داده‌اند. ضمناً بررسی‌های به عمل آمده از آمار فوتی‌های حوادث ناشی از کار نشان‌دهنده این است که بیشترین میزان شدت حادثه در بخش ساختمانی بوده و عمدتاً ناشی از سقوط از ارتفاع است.
کمی هم از برنامه‌های سازمان تأمین اجتماعی برای کاهش حوادث ناشی از کار توضیح دهید؟
در سنوات گذشته پویش جهانی چشم‌انداز صفر (Visionzero) با هدف متعالی به صفر رساندن حوادث و بیماری‌های شغلی در محیط کار، توسط اتحادیه بین‌المللی تأمین اجتماعی (ایسا) در دستور کار قرار گرفت و با استقبال بسیاری از شرکت‌ها در سراسر جهان روبه‌رو شد. پویش مذکور دربرگیرنده اصول، استانداردها و توصیه‌هایی است که به کار بردن آن می‌تواند در کاهش حوادث و حفظ سلامت نیروی کار مؤثر باشد. به همین دلیل سازمان تأمین اجتماعی با اطلاع‌رسانی، هماهنگی و بهره‌گیری از ظرفیت سایر دستگاه‌ها و مراجع ذیصلاح در حال برنامه‌ریزی برای برگزاری همایش کشوری به منظور عملیاتی کردن پویش چشم‌انداز صفر در سطح کشور و برگزاری کارگاه‌های آموزشی لازم در این ارتباط است.
