ایلیا پیرولی
خبرنگار

 یکی از مشکلات همیشگی بنگاه‌های تولیدی که در پایش‌های مختلف از صاحبان کسب و کار بدان اشاره شده، عدم دسترسی کافی این واحدها به تسهیلات سرمایه درگردش است. به عبارت دیگر همواره بنگاه‌ها با معضل سرمایه در گردش مواجه بوده‌اند؛ موضوعی که در 5 ماه نخست سال‌جاری از سوی نظام بانکی مورد توجه قرار گرفته و بیش از 57 درصد از تسهیلات ارائه شده به این گزاره اختصاص داده شده است.از ابتدای فروردین ماه امسال تا پایان مرداد ماه سال جاری، یک هزار و 309 هزار میلیارد تومان تسهیلات در قالب سرمایه در گردش به واحدهای تولیدی از سوی نظام بانکی پرداخت شده است.
روند تخصیص تسهیلات
بنابرداده‌های جدید بانک مرکزی، در 5 ماهه نخست سال‌جاری، میزان تسهیلات پرداختی شبکه بانکی به منظور ایجاد یا تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی در مجموع یک هزار و 628 هزار میلیارد تومان بوده که از این میزان، 57.1 درصد به تأمین سرمایه در گردش و 13.9 درصد که رقمی برابر با 319 هزار میلیارد تومان است به ایجاد واحدهای تولیدی اختصاص یافته است.سهم تسهیلات پرداختی در قالب سرمایه در گردش برای همه واحدهای صنعتی معادل 75.4 درصد بوده که در این میان سهم تسهیلات پرداختی بابت تأمین سرمایه در گردش بخش صنعت در حدود 579 هزار میلیارد تومان بوده که 44.2 درصد از منابع تخصیص یافته که حدود یک هزار و 309 هزار میلیارد تومان بوده را به خود اختصاص داده است. در این میان بیش از85 درصد از کل تسهیلات ارائه شده به بخش صنعت به تأمین سرمایه در گردش بخش صنعت اختصاص یافته است. به عبارتی از مجموع 677 هزار میلیارد تومان تسهیلات اختصاص یافته به بخش صنعت، 579 هزار میلیارد تومان آن به تأمین سرمایه در گردش اختصاص یافته است.در این میان 235 هزار میلیارد تومان نیز به تسهیلات خرید کالاها اختصاص یافته است که معادل 10.3 درصد بوده است.در این مدت نیز معادل 8.2 درصد تسهیلات قرض‌الحسنه پرداخت شده و 3.7 درصد در حوزه توسعه تسهیلات داده شده و 2.6 درصد نیز تسهیلات ازدواج پرداخت شده است. 1 درصد نیز تسهیلات متفرقه بوده است.

عوامل اثر‌گذار بر سرمایه در گردش
«سرمایه در گردش» از اصطلاحات متداول در مفاهیم مالی و حسابداری است و می‌شود آن را «مجموعه دارایی‌ها با قابلیت گردش یا نقد شوندگی» در نظر گرفت که درواقع نوعی از دارایی‌های یک نهاد به‌حساب می‌آید. این عبارت در واقع نشان‌دهنده تفاوت بین دارایی‌های جاری یک نهاد و هزینه‌های جاری آن است و به‌عنوان معیاری برای سنجش نقدینگی و سلامت مالی نهادها در یک بازه زمانی معین در نظر گرفته می‌شود.
یکی از موضوعاتی که حل مسأله سرمایه در گردش بنگاه‌ها را دشوار کرده تقاضای بالای آن در اقتصاد کشور است. بنابراین بخشی از راه‌حل‌ها و راهکارهای ناظر به بهبود وضعیت تأمین مالی سرمایه در گردش در کشور به مدیریت تقاضای سرمایه در گردش بازمی‌گردد. توسعه بازارهای مشتقه مواد اولیه می‌تواند موجب کاهش تقاضای احتیاطی سرمایه در گردش و خروج این نوع از تقاضا از بازار شود. سلف موازی استاندارد محصولات نهایی بنگاه‌ها با محصولات همگن نیز خواهد توانست تأمین مالی سرمایه در گردش براساس محصولات آتی بنگاه را امکان‌پذیر کند.

موانع پیش‌روی بنگاه‌ها
بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد که اصلاح رویه‌ مالیات‌ستانی نیز می‌تواند بنگاه را به تأمین مالی درونی تشویق کند. تغییر استراتژی بنگاه‌های تولیدکننده محصولات نهایی در رقابت نیز می‌تواند با شاخص قرار دادن فروش نقدی در اعطای تسهیلات سرمایه در گردش تا حدودی تغییر کند. پیش‌بینی می‌شود، انجام اصلاحات فوق بخش قابل‌توجهی از تقاضای سرمایه در گردش را کاهش دهد. در سمت عرضه سرمایه در گردش، باید به بهبود عرضه از مسیر بازار سرمایه و بانک‌ها و مؤسسات اعتباری فکر کرد.سهم بازار سرمایه از تأمین سرمایه در گردش بنگاه‌ها در اقتصاد ایران بسیار ناچیز و در حدود ۲ درصد است، تأمین مالی از مسیر بازار سرمایه برای شرکت‌های بزرگ و دارای صورت مالی شفاف امکان‌پذیر و قابل‌اجراست. بنابراین یکی از ظرفیت‌هایی که می‌تواند در عرضه سرمایه در گردش فعال شود، تأمین مالی مستقیم از محل بازار سرمایه است. اما در این راستا موانعی پیش‌روی بنگاه‌ها وجود دارد که مواردی از جمله «نرخ‌گذاری دستوری صکوک با ضامن بانکی»، «عدم تعریف رتبه‌بندی به‌عنوان ارکان انتشار اوراق» و «زمان‌بر بودن انتشار صکوک» می‌شوند.

برش

مزیت‌هایی در راستای بهینگی منابع
 اعطای تسهیلات سرمایه در گردش در چهارچوب سازکارهای بازار پول، مزیت‌هایی در راستای بهینگی منابع دارد که برخی از آنها عبارتند از:1 * منابع سرمایه در گردش با درجه اطمینان بالایی، تنها صرف خرید مواد اولیه و پرداخت‌های قانونی شده و از انحراف آنها جلوگیری می‌شود. 2* متناسب با فروش اظهار شده به سازمان امور مالیاتی و منتقل شده به حساب ویژه، تسهیلات سرمایه در گردش پرداخت می‌شود (بنگاه‌های شفاف و سالم تشویق می‌شوند).3 * با توجه به تعریف سقف اعتباری برای هر بنگاه، تسهیلات بسرعت و بدون طی فرآیندهای زمانبر در اختیار بنگاه قرار می‌گیرد.