مرتضی گل پور
خبرنگار

همکاری دولت و نیروهای مسلح چه سودی برای مردم دارد؟ چرا این سؤال را باید مطرح کرد؟ زیرا در یک ماهی که از عمر دولت چهاردهم گذشت،نشست‌ها، ارتباطات و گفت‌و‌گوهای نیروهای مسلح با دولت افزایش یافته است. یعنی در گذشته نیروهای مسلح و دولت‌ها با هم همکاری و ارتباط داشته‌اند، اما اینطور نبوده است که در همان ماه اول فعالیت دولت، نشست‌های متعدد، ملاقات‌های بسیار و گفت‌و‌گوهای متنوعی میان دو طرف شکل بگیرد. چند نمونه یا شواهد را مرور می‌کنیم. نشست رئیس‌جمهور با فرماندهان عالی‌رتبه ارتش، بازدید رئیس‌جمهور از قرارگاه خاتم الانبیا(ص) و برگزاری یک نشست مشترک میان دولت و فرماندهان عالی رتبه سپاه پاسداران، انجام دیدارهای جداگانه فرمانده کل ارتش، فرماندهان ارشد سپاه پاسداران و فرماندهان منتخب نیروهای مسلح با پزشکیان که پیش از تحلیف انجام شد. دیدارهایی مانند این در سطوح دیگر هم میان فرماندهان نیروهای مسلح و اعضای دولت برگزار شد. نشست مشترک وزیر بهداشت با فرمانده بهداری نیروی زمینی سپاه، دیدار سرلشکر رحیم صفوی دستیار فرمانده معظم کل قوا با وزرای کشور، علوم و خارجه و دیدار فرماندهان عالی رتبه ارتش و سپاه با وزیر امور خارجه از این جمله هستند. بنابراین می‌توان اینطور نتیجه‌گیری کرد که شواهد، از افزایش همکاری دولت پزشکیان و نیروهای مسلح خبر می‌دهند. اکنون پس از تأیید این شواهد، بار دیگر باید به پرسش نخست بازگردیم: چرا افزایش همکاری دولت و نیروهای مسلح اهمیت دارد؟ این همکاری چه سودی برای مردم دارد؟ معنای سیاسی، حاکمیتی و حتی بین‌المللی نزدیکی دولت و نیروهای مسلح چیست؟

چرا همکاری نیروهای مسلح و دولت ضروری است
می توان سؤالات بالا را طور دیگری هم مطرح کرد: اصلاً چه نیازی به نزدیکی و همکاری دولت و نیروهای مسلح است؟ مگر این دو نهاد، نقش، جایگاه و برنامه‌های متفاوت ندارند؟ پس چه ضرورتی دارد که دست در دست هم بدهند و مثلاً بخواهند برنامه‌ای را پیش ببرند؟ پاسخ به این سؤالات ساده نیست یا حداقل اینکه پاسخ یک خطی ندارد. در هر کشوری روابط میان ارکان مختلف تشکیل دهنده قدرت حاکمیتی، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. آن کشوری می‌تواند برنامه‌های خود را بهتر دنبال کند که دارای نوعی یکپارچگی خط مشی و دستورکار در بخش‌های مختلف حاکمیتی خود باشد. کشورهای موفق و توسعه یافته، از فاصله و شکاف میان نهادها و ارکان مختلف خود کم کرده و به همان اندازه، این ارکان را بهم نزدیک کرده‌اند. برداشت ساده این امر، می‌شود این، که در یک کشور نباید هر بخش راه خود را برود. زیرا در این صورت هزینه‌ها، انرژی و توان کشور صرف رفتن به راه‌های مختلفی می‌شود که علاوه بر چندپارگی کشور، باعث می‌شود هیچ نهادی به مقصد نرسد. اما اگر در یک کشور بین ارکان مختلف تعریف مشترکی از اهداف، تعریف مشترکی از راه رسیدن به اهداف و تعریف مشترکی از ابزارهای رسیدن به اهداف وجود داشته باشد، می‌توان پیش‌بینی کرد احتمال موفقیت آن کشور برای حرکت یکپارچه در مسیر توسعه، بالا می‌رود.

پیامدهایی برای ملت
ایجاد یکپارچگی در مسیر حرکت درازمدت کشور فقط یکی از پیامدهای افزایش همکاری‌های دولت و نیروهای مسلح است. اما این پیامد، امری درازمدت است. پس باید پرسید در کوتاه مدت یا همین امروز، این همکاری‌ها چه نتیجه‌ای برای مردم و کشور دارد؟ آیا می‌توان این تغییر را هم بخشی از الزامات توافق ملی دانست که دولت مسعود پزشکیان به دنبال آن است؟ نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، نه براساس قانون اساسی و نه براساس عرف معمول سیاست ایران، سیاسی محسوب نمی‌شوند. آنان حتی یک جناح در حاکمیت هم نیستند. بلکه نیروهای مسلح عضوی مهم و رکنی رکین در مجموعه آن چیزی محسوب می‌شوند که جمهوری اسلامی ایران را تشکیل می‌دهد. بر این اساس، اگر از جایگاه نیروهای مسلح در شکل‌گیری وفاق ملی سخن گفته می‌شود، ناظر بر فعالیت‌های سیاسی آنان نیست که مطلقاً وجود خارجی ندارد. بلکه منظور، همگرایی بیشتر میان یک بخش حاکمیت، یعنی دولت، و بخش دیگری از همین حاکمیت، یعنی نیروهای مسلح است. اما اگر دیدارها، بخشی از پروژه وفاق ملی باشد یا نباشد، یک چیز مسلم است: در دولت مسعود پزشکیان باید شاهد نزدیکی بیشتر دولت و نیروهای مسلح باشیم. این نزدیکی، که قطعاً به معنای کاستن از اختلاف نظرها و فاصله گرفتن از سوءتعبیرها است، می‌تواند آورده‌های امنیتی، سیاسی، اقتصادی و بین‌المللی بسیاری برای کشور داشته باشد. دست یافتن به امنیت پایدار که دولت در شورای عالی امنیت ملی یا شورای امنیت کشور (شاک) دنبال می‌کند، بدون همکاری نیروهای مسلح به دست نمی‌آید. بویژه اینکه امنیت ارکان مختلفی دارد و فقط امنیت سخت را شامل نمی‌شود. بنابراین حرکت در مسیر امنیت نرم، به معنای امنیت اقتصادی، سیاسی یا فرهنگی، می‌تواند مکمل امنیت سخت‌افزاری باشد. در کنار این، حوزه‌های کاری بسیاری وجود دارد که جز با همکاری نیروهای مسلح موفق نخواهد بود. مقابله با بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله و بیماری‌های همه گیر مانند کرونا، از جمله این حوزه‌های کاری است. همچنان که ریشه کن کردن بیماری فلج اطفال و سرخک در ایران، با همکاری نیروهای مسلح و بسیج صورت گرفت. در این زمینه می‌توان به اظهارات سال 82 پزشکیان در محضر رهبر معظم انقلاب اشاره کرد. پزشکیان به عنوان وزیر وقت بهداشت، در این دیدار در گزارشی از طرح واکسیناسیون سرخک و سرخجه، به ریشه کن شدن بیماری فلج اطفال و کزاز در ایران اشاره کرد و گفت که این دستاورد بزرگ نتیجه همکاری وزارت بهداشت، بسیج و دستگاه‌های دیگر است. علاوه بر حوزه بهداشت و درمان یا مقابله با بلایای طبیعی، در حوزه خدمات‌رسانی به محرومان و نیز پیشبرد طرح‌های توسعه‌ای و پروژه‌های کلان اقتصادی نیز همکاری نیروهای مسلح نقش مهمی در تضمین موفقیت آن دارد. اکنون برخی از پروژه‌های ملی مانند بزرگراه‌ها، راه آهن، پالایشگاه‌ها مانند ستاره خلیج فارس» و طرح آبرسانی غدیر به خوزستان و طرح‌هایی مانند آن، به همت قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا(ص) سپاه پاسداران ساخته می‌شوند.

راهی که دولت پزشکیان گشود
همکاری‌های اقتصادی و امنیتی میان دولت و نیروهای مسلح در همه دولت‌ها وجود داشته است. نمونه آن پروژه‌های کلانی است که در کشور اجرا شد یا در دست اجرا است. اما به نظر می‌رسد در دولت پزشکیان باید شاهد رویه متفاوتی باشیم. متفاوت به این معنی که آنچه معمول و جزو رویه کاری عادی محسوب می‌شد، حالا قرار است در سطحی بالاتر، با تشریک مساعی بیشتر و البته برنامه‌ریزی دقیق‌تر دنبال شود. این نکته‌ای است که پزشکیان در دیدار با فرماندهان ارتش به آن اشاره کرد. وی گفت: «جوامعی که اجزا و اقشار تشکیل دهنده آن از مهندسان، صنعتگران و پزشکان گرفته تا نیروهای نظامی در کنار هم و به صورت هدفمند عمل می‌کنند... از جوامع دیگر توسعه یافته‌تر هستند.» رئیس‌جمهور در بازدید از قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا(ص) هم ضمن تأکید بر بهره‌مندی از ظرفیت‌ها این قرارگاه یا بهره‌گیری از خدمات فنی و مهندسی برای صادرات، خواستار برگزاری جلسات مشترک میان نیروی مقاومت بسیج و سازمان برنامه و بودجه برای حل هر چه سریع‌تر مشکل مدارس مناطق محروم شد. به هر رو افزایش ارتباط میان نیروهای مسلح و دولت، هم به تقویت وفاق ملی کمک خواهد کرد، و هم باعث هم افزایی در پیشبرد برنامه‌های توسعه‌ای و رفع محرومیت‌ها خواهد شد. نکته مهم در این میان، نزدیک شدن دیدگاه‌ها و راهبردهای دو نهاد نیروهای مسلح و دولت به یکدیگر است و این آن اتفاقی است که در دولت پزشکیان باید منتظر آن باشیم.