شیما جهان‏بخش
خبرنگار

قدم زدن در خیابان‏های مملو از برگ، زیر باران‏های رگباری تصویر ذهنی بسیاری از مردم از پاییز است که این روزها بر‏اساس پیش‏بینی‏های هواشناسی به‏نظر می‏رسد امسال کمتر فرصت تجربه کردن آن را داشته باشیم. در شرایطی که تابستان امسال سراسر جهان گرمای کم‏سابقه را تجربه کرده‏اند و بسیاری در انتظار باران‏های پاییزی هستند، کارشناسان سازمان هواشناسی اعلام کرده‏اند پاییز امسال نه تنها میزان بارش‏های مؤثر چشمگیر نخواهد بود بلکه گرمای بالاتر از حد معمول را هم تجربه خواهیم کرد. موضوعی که رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی اعلام قطعی آن را زود می‏داند و در گفت‏و‏گو با «ایران» وضعیت آن را تشریح می‏کند.

پاییزی گرم‏تر و خشک‏تر در انتظار ایران
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی با اعلام اینکه امسال نه سال «ال‏نینو» است و نه سال «لانینا»، در گفت‏و‏گو با «ایران» از پیش‏بینی پاییزی گرم خبر داده و می‏گوید: اینکه اعلام شده امسال بارش‏های پاییزی کمتر از نرمال خواهد بود تنها بر‏اساس تجربه سال‏های گذشته بوده و هنوز قطعیتی برای این موضوع وجود ندارد.
وی با بیان اینکه در پیش‏بینی‏های فصلی عدم قطعیت وجود دارد، می‏افزاید: این موضوع بدان معنی است که نمی‏توان به‏طور قطعی اعلام کرد در فصل پیش‏رو میزان بارش‏ها کم یا بیشتر از حد نرمال سال گذشته خواهد بود. این عدم قطعیت به دلیل ناشناخته‏هایی است که هنوز علم دسترسی و شناخت آن وجود ندارد به همین خاطر تنها می‏توان با لحاظ کردن تغییرات ممکن، پیش‏بینی را صادر کرد.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی می‏افزاید: یکی از مهم‏ترین تغییرات ممکن برای پیش‏بینی پاییز وضعیت ال‌نینو و لانینا است که هنوز در شرایط خنثی به‏سر می‏برد. یعنی بخش‏هایی از غرب اقیانوس آرام همچنان در وضعیت ال‏نینو (آب گرم‏تر از نرمال) و بخش‏های شرقی لانینا (آب خنک‏تر از نرمال) به سر می‏برد. بخش‏های میانی اقیانوس هم در وضعیت معتدل بوده و هنوز جریانات خنک در آن شکل نگرفته است. بر همین اساس بیان قطعی کاهش بارش‏های پاییزی از الان بسیار زود است. البته با توجه به شرایط موجود پیش‏بینی‏ها اعلام می‏شود تا مسئولان بخش‏های مختلف و کشاورزان ریسک‏های موجود آب و هوایی را در نظر بگیرند.
پاییزی گرم در پیش است
وی با تأکید بر اینکه امسال هم مانند سال گذشته پاییز گرمی را در پیش داریم، می‏گوید: در حال حاضر در روزهای پایانی فصل زراعی (31 شهریور) بارش‏های کشور به 230 میلیمتر رسیده و می‏توان گفت شرایط بارشی نرمال است اما باید این نکته را هم درنظر داشته باشیم پیش‏بینی‏های 7 ماهه آینده که غالب مدل‏های عددی جهانی بر آن تأکید دارند نشان از بارش‏های پاییزی کمتر از نرمال دارد. بر این اساس پیش‏بینی می‏شود حتی بارش‏های زمستانه نیز در بیشتر مناطق خاورمیانه و به تبع آن ایران کمتر از نرمال خواهد بود.
این کارشناس هواشناسی شرایط بارش‏ها در استان‏های کشور را متفاوت می‏داند و می‏افزاید: به‏طور مثال بارش‏های تأثیر‏گذار در استانی مانند خوزستان مربوط به فصل پاییز نیست، پس نمی‏توانیم این موضوع را با همه استان‏ها تطابق دهیم. ما بارش‏ها را بر‏اساس مساحت استان‏ها در نظر می‏گیریم بر این اساس در سال‏جاری در غرب کشور بارش‏ها بیشتر از نرمال بوده اما در بخش‏هایی از شمال شرق تا دامنه‏های جنوبی البرز بارندگی‏ها زیر نرم قرار دارد. در حال حاضر استان‏های قزوین با کسری 5/78، گیلان 7/77، تهران 66 و استان لرستان با 9/50 میلیمتری بارش جزو استان‏های با بیشترین کم‏بارشی در سال آبی قرار دارند. در مقابل استان کرمانشاه با رشد 84 میلیمتر بارش نسبت به نرمال، بهترین دریافت‏کننده بارش کشور تا این موقع از سال زراعی است.

از خشکسالی عبور کرده و وارد خشکی شده‏ایم
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی خاطرنشان می‏کند: باید به این نکته دقت داشته باشید که این کم‏بارشی‏ها در استان‏هایی مانند تهران و سمنان تا خراسان رضوی چهارمین سال پی‏در‏پی خود را می‏گذراند. بر این اساس خشکی بیش از حد محیط اقلیم این استان‏ها را دچار تغییر می‌کند. در همین تابستان مقدار گرد و غبار در این استان‏ها بیش از حد معمول سال‏های گذشته بوده است. به عبارتی می‏توان گفت این طولانی شدن زمان خشکسالی باعث شده در این استان‏ها از خشکسالی عبور کرده و وارد خشکی شویم.
وظیفه، میزان بارش و دما را دچار نوسان همیشگی می‏داند و می‏افزاید: اگر 4 دهه قبل را مورد بررسی قرار دهیم، متوجه می‏شویم که بعد از یک دوره کوتاه‏مدت کم‏بارشی و به اصطلاح خشکسالی وارد ترسالی شده‏ایم، اما روند در 3 دهه اخیر به گونه‏ای بوده که خشکسالی متناوب بوده و ما با توسعه خشکسالی در کشورمان مواجه بوده‏ایم. بنابراین می‏توان اینطور گفت که ریسک برخورد با سال‏های خشک به دلیل تغییرات اقلیمی و دستکاری انسان‏ها در طبیعت بسیار بیشتر شده است.

پاییز گذشته گرم‏ترین و کم‏بارش‏ترین پاییز 3 دهه اخیر
وظیفه همچنین درباره پیش‏بینی بارش‏ها در پاییز اعلام می‏کند: مطابق نقشه‏های موجود، در بازه زمانی نیمه شهریور تا نیمه مهرماه میانگین بارش در سواحل غربی دریای خزر، شمال غرب کشور و سایر مناطق نرمال خواهد بود. از نیمه مهر تا نیمه آبان‏ماه بارش‏ها در دو سوی رشته‏کوه‏های البرز، شمال غرب و شمال شرق کشور، نرمال تا کمتر از نرمال، در امتداد کوه‏های البرز کمتر از نرمال و در سایر مناطق کشور نیز کمتر از نرمال پیش‏بینی شده است و بارش‏های مؤثری در این مناطق دریافت نمی‏شود، به‏طوری که احتمال بارش‏های فراتر از نرمال در اغلب مناطق کشور 35 درصد پیش‏بینی می‏شود. وی درباره دمای هوای پاییز پیش‏رو نیز می‏گوید: قاعدتاً کاهش بارندگی‏ها به‏دلیل دریافت بیش از حد انرژی خورشیدی است، بنابراین برای پاییز دمایی بیش از حد نرمال و بارش‏هایی کمتر از حد نرمال پیش‏بینی می‏شود. این افزایش دما می‏تواند بین یک تا 1.5 درجه سلسیوس و در برخی استان‏ها نیز تا 2 درجه سلسیوس بیش از حد نرمال باشد البته میزان افزایش دما در همه مناطق یکسان نیست؛ برخی از مناطق کوهستانی و برخی مناطق نیز در پایین‏دست هستند بنابراین افزایش دمای متفاوتی را تجربه می‏کنند.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی با اعلام اینکه بر‏اساس برآوردهای انجام شده در فاصله زمانی آبان ماه تا پایان زمستان نمی‏توان به بارش‏های مؤثر امیدوار بود، می‏گوید: پاییز گذشته در چند دهه اخیر گرم‏ترین و کم‏بارش‏ترین دوره خود را داشته و در پایان فصل میزان بارندگی‏ها 42 درصد کمتر از نرمال بوده است. این میزان کمبود بارش‏ها بسیار چشمگیر بوده و تنها می‏توان امیدوار بود در سال‏جاری دیگر این تجربه تکرار نشود.