معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان تهران:
ضرورت قانونگذاری در حوزه رمزارزها غیرقابل‌انکار است
رمزارزها در زندگی بسیاری از مردم کم کم راه‌شان را باز می‌کنند. همین مسأله باعث شده تا کلاهبرداری‌ها در این حوزه بیشتر شود. با توجه به تأکید رئیس قوه قضائیه بر اهمیت ساماندهی رمزارزها در بازدید از مجتمع تخصصی رسیدگی به جرایم اقتصادی، «ابوالفضل نیکوکار» معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان تهران به سؤال‌های «ایران» در این خصوص پاسخ می‌دهد.
سمیه افشین‌فر
خبرنگار
ارز دیجیتال چیست و چه تعداد از آن در بازار وجود دارد؟
این سؤال را باید متخصصان حوزه فناوری اطلاعات پاسخ دهند، اما به صورت ساده باید گفت، ارز دیجیتال یا رمزارز یا کریپتوکارنسی یک پول مجازی است با قواعد خود، که با روش فنی و پیچیده تولید و استخراج می‌شود. بیش از 22 هزار رمزارز شناخته‌شده در جهان داریم و این عدد مدام در حال افزایش است. پس پاسخ دقیق این است که تعداد رمزارزها مشخص نیست، استفاده از رمزارزها در کشورها فراگیر شده و پرطرفدارترین رمزارز دنیا بیت‌کوین است. ایده اصلی خلق رمزارز، عبور از پول سنتی است که تحت نظر حاکمیت‌های رسمی اعم از دولتی و غیردولتی نباشد. در بیت‌کوین برای حذف ناظر و تقسیم نظارت میان همه استفاده‌کنندگان باید همه افراد از همه آنچه واقع می‌شود و وضعیت فعلی اطلاع داشته باشند، به همین دلیل است که ایده بیت‌کوین مورد اعتماد قرار گرفت. بیت‌کوین برای اجرای این ایده شبکه‌ای را ساخت که همه اطلاعات مربوط به رمزارز را بتوانند همه ببینند؛ اسم این شبکه بلاکچین است که همه افراد فعال در این حوزه به آن دسترسی دارند و نسخه‌ای از اطلاعات در دستگاه مورد استفاده همه کاربران وجود دارد. شبکه بلاکچین بستر مبادله اکثر رمزارزهاست. بیت‌کوین برای تولید و تراکنش، دارای الگوریتم رمزنگاری است که از کیف پول مبدأ به صورت رمزنگاری‌شده در شبکه نمایش داده می‌شود و از دیگر کاربران که امکان فنی دارند، می‌خواهد آن را تأیید کنند تا به کیف پول مقصد منتقل شود. تأیید کردن کاربران در نقش همان نهاد ناظر در پول سنتی است. در صورت طی شدن این فرآیند تراکنش انجام خواهد شد و با تأیید شدن آن در دفترکل توزیع شده می‌نشیند و همه کسانی که در آن دفتر هستند، می‌توانند آن تراکنش و اطلاعات آن را ببینند. بیت‌کوین مقدار واحدی از رمزارز را به کسانی که تراکنش را تأیید می‌کنند، می‌دهد، این میزان که به تأیید‌کننده پرداخت می‌شود، در واقع خلق می‌شود و از کسی کسر نمی‌شود.
آیا رمزارز مال است یا به تعبیری مالیت دارد؟
مال، در حقوق به چیزی می‌گویند که باید ارزش مادی، معنوی، قابلیت به مالکیت در آمدن و مشروعیت داشته باشد که می‌توان از دیدگاه آیین‌نامه استخراج رمز دارایی‌ها، به این نتیجه رسید.
آیا در حوزه رمزارزها نظم حقوقی داریم؟
لایحه دولت تهیه شده اما به مجلس ارسال نشده، پاسخ شما خیر است، چون قانونگذار در این حوزه نظمی تعریف نکرده، لذا فناوری از ما جلوتر بوده و رمزارزها معامله می‌شود و جرایم اتفاق می‌افتد. بنابراین ضرورت قانونگذاری در این حوزه غیرقابل‌انکار است.
آیا بر فعالیت صرافی‌های آنلاین رمزارزها نظارت می‌شود؟
با تدبیر دادسرای عمومی و انقلاب تهران و همکاری پلیس فتا در پرونده‌های مطروحه نظارت می‌شود.
دستگاه قضایی در رسیدگی به جرایم حوزه رمزارزها چه اقدامی انجام می‌دهد؟
قضات رسیدگی‌کننده با تطبیق رفتار متهمان از ظرفیت قانون جرایم رایانه‌ای از جمله عناوین مجرمانه دسترسی غیرمجاز و کلاهبرداری رایانه‌ای و حتی قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری یا اخلال در نظام اقتصادی و قانون مجازات اسلامی و سایر قوانین استفاده می‌کنند.
در استان تهران شعب تخصصی برای رسیدگی به جرایم رمزارز و رایانه‌ای اختصاص داده شده است؟
در شهر تهران دادسرای تخصصی رسیدگی به جرایم رایانه‌ای و شعبه دادگاهی در مجتمع قدس و همچنین شعبی در مجتمع قدوسی و در شهرستان‌ها نیز یک شعبه دادسرا و دادگاه و یک شعبه در دادگاه تجدیدنظر به این امر اختصاص داده شده است. البته به نظر می‌رسد تشکیل مجتمع تخصصی رسیدگی به جرایم رایانه‌ای و رمزارزها به صورت متمرکز از شعب دادسرا و دادگاه بدوی و تجدیدنظر شبیه مجتمع تخصصی رسیدگی به جرایم امور اقتصادی با شورای مشورتی هدایتگر ضروری باشد.
درخصوص جرایم صرافی‌های آنلاین هم پرونده‌ای تشکیل شده است؟
بله، پرونده موسوم به صرافی کریپتولند در مجتمع تخصصی رسیدگی به جرایم امور اقتصادی بوده که تعداد شکات قریب به 51 هزار نفر بوده‌اند که در اولین قدم با توقیف حساب متهمان و رد مال نسبت به 24 هزار نفر تعیین تکلیف شد و به شکایت 26 هزار و 536 نفر رسیدگی و منجر به محکومیت متهمان شد.
آسیب‌های حوزه مقابله با جرایم مرتبط با رمزارزها چیست؟
خلأ قوانین و مقررات نظارتی و پیشگیرانه، ابهام در رسمیت رمزارزها و اعتبار و مالیت آنها، چالش‌های نظارتی و کنترلی به واسطه تمرکززدایی و ناشناس بودن فناوری بلاکچین و معاملات رمزارزها، فقدان وحدت و انسجام سازمانی و نهادی در حوزه رمزارزها، فقدان قوانین و مقررات لازم در حوزه صرافی‌های دیجیتال و مراکز مبادله رمزارزها، تبلیغات فریبکارانه وسیع و وسوسه‌انگیز در حوزه سرمایه‌گذاری در زمینه رمزارز و ناکافی بودن آموزش عمومی و هشداردهی نهادهای رسمی و تبلیغاتی نسبت به این حیطه جرم‌زا، ضعف در دانش و مهارت فعالین نظام عدالت کیفری در حوزه رمزارزها و مشکلات شکلی و ماهوی مرتبط با جرم‌یابی و دادرسی در جرایم رمزارزها را می‌توان نام برد.
معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان تهران چه اقدامی در خصوص تنویر افکار عمومی در حوزه رمزارزها انجام داده است؟
بیش از 7 عنوان پیامک هشداری و پیشگیرانه به تعداد ۸۴ میلیون پیامک از سوی اپراتور همراه اول برای مشترکین ارسال شد، در ضمن موشن‌گرافی پیشگیرانه تولید و در فضای مجازی منتشر شد و مطالعه‌ای تحت عنوان سند پیشگیری از کلاهبرداری از طریق ارزهای دیجیتال نیز تهیه شده است.
توصیه شما به مردم در حوزه معاملات رمزارزها چیست؟
در حال حاضر ساخت، عرضه و قیمت‌گذاری رمزارزها تحت نظارت هیچ مرجع رسمی داخلی و بین‌المللی نیست و مجرمان با تولید رمزارز بی‌پشتوانه و افزایش دستی و غیرواقعی ارزش آن نسبت به جمع‌آوری وجوه قربانیان اقدام می‌کنند و ناگهان رمزارز بی‌اعتبار و ارزش آن صفر می‌شود و امکان از دست رفتن کامل سرمایه مالک آنها وجود دارد.
اما باید بگویم که ورود به بازار معاملات رمزارزها و سرمایه‌گذاری در آن نیازمند دانش مالی و شناخت قواعد خرید و فروش در این بازار است، به هیچ عنوان حفظ اصل سرمایه تضمین نمی‌شود، بنابراین اشخاص به سود بالا فکر می‌کنند و نه ضرر و زیان، در نتیجه سرمایه خود را از دست می‌دهند.
