در گفت‌و‌گو با رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران مطرح شد
بهینه‌سازی مصرف راهکار رفع ناترازی بنزین
نرگس جلیلیان
خبرنگار
هاشم اورعی؛ رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران در گفت‌و‌گو با خبرنگار روزنامه ایران در خصوص میزان تولید و مصرف بنزین گفت: اگر از سمت مصرف به این امر نگاه کنیم می‌بینیم که همواره متوسط مصرف این فرآورده نفتی رو به افزایش بوده است.
وی افزود: به طوری که می‌توان گفت به طور متوسط روزانه 120 میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف می‌شود با این حال نمی‌توان در آینده نیز انتظار داشت که مصرف بنزین در کشور کاهشی شده یا به همین میزان باقی ماند چون کاری برای این امر توسط نهاد‌های متولی صورت نگرفته است. رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران خاطر نشان کرد: در زمینه پیمایش هر خودرو در هرسال اقدامی نشده، کیفیت تولید هر خودرو در کارخانجات ایران خودرو و سایپا افزایش نیافته، بنابراین وقتی این امور محقق نشده و از طرف دیگر همزمان با افزایش تولید خودرو در کشور با فرسوده شدن خودروها روبه‌رو هستیم نباید انتظار کاهش مصرف بنزین در کشورمان را داشته باشیم.
اورعی گفت: اما در زمینه تولید در برخی از برهه‌ها با افزایش تولید روبه‌رو هستیم به طوری که با بهره‌برداری رسیدن پالایشگاه ستاره خلیج فارس شاهد افزایش تولید بنزین بودیم و با توجه به مدار رسیدن بنزین این پالایشگاه، ایران علاوه بر تأمین کامل نیاز داخلی به صادرکننده بنزین نیز تبدیل شد ولی بعد از آن، افزایش قابل توجهی در ظرفیت تولید بنزین ایجاد نشده است.
وی افزود: اگر هم افزایش تولید بنزینی طی سالیان اخیر انجام شده، یا تولید بنزین بی‌کیفیت بوده یا اینکه پالایشگاه‌ها را مجبور کرده‌ایم که به جای تولید سایر فرآورده‌های نفتی به سمت تولید بنزین حرکت کنند به همین دلیل می‌توان به صراحت به این نکته اشاره کرد که تولید بنزین در کشورمان در بهترین حالت ممکن خود، روی عدد 110 میلیون لیتر در روز مانده است.
رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران اظهار کرد: این در حالی است که به دلیل فرسوده بودن یا تعمیر تجهیزات پالایشگاه‌ها و سایر اتفاقات غیرمترقبه می‌توان انتظار داشت که تولید بنزین در کشورمان با کاهش قابل مواجهی نیز روبه‌رو شود. این مقام مسئول گفت: به همین دلیل می‌توان گفت ما با صرف ناترازی 10 میلیون لیتری در روز مواجه نیستیم بلکه می‌توان اسم این امر را ناترازی فزاینده و مهلک بنزین در کشور گذاشت.
وی یادآور شد: بنابراین پر واضح است که کشورمان طی سال‌های گذشته صادرکننده بنزین بود اما هم‌اکنون به واردکننده این فرآورده تبدیل شده به طوری که گزارشات حاکی از آن است که میزان واردات بنزین و گازوئیل در سال گذشته به حدود 4 میلیارد دلار رسید این در حالی است که کشورمان با محدودیت منابع ارزی روبه‌روست.
اورعی افزود: کارشناسان و خبره‌های حوزه انرژی برآورد کرده‌اند که در سال‌جاری تنها برای واردات بنزین چیزی حدود 6 میلیارد دلار هزینه لازم است، که این میزان هزینه نیز طبیعتاً از بودجه و ارزآوری از طریق صادرات تأمین می‌شود که می‌تواند کسری بودجه گسترده‌ای به بار آورد.
رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران اظهار کرد: در سال گذشته میزان کل درآمدهای نفتی به گواه گمرک چیزی حدود 36 میلیارد دلار بود که میزان واردات پیش‌بینی شده برای سال‌جاری حدود یک ششم این میزان است، یعنی درآمد نفتی دو ماه کشور باید صرف واردات بنزین شود.
وی افزود: اما قضیه آنجایی جالب می‌شود که هر لیتر بنزین با نرخ 80 سنت که حدود 40 هزار تومان وارد کشور می‌شود و با قیمت یکهزار و پانصد تا 3 هزار تومان به فروش می‌رسد، بنابراین واضح است که این امر نمی‌تواند به لحاظ اقتصادی ادامه دار باشد.
اورعی بیان کرد: منافع کشورمان ایجاب می‌کرد که دولتمردان به جای این همه تأکید روی افزایش تولید طی سال‌های گذشته روی راه‌های مدیریت مصرف بنزین تأکید می کردند چون طبیعتاً منافع اقتصادی آن بیشتر بود.
رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران در خصوص تکیه بر افزایش تولید به جای بهینه کردن مصرف نیز گفت: به طوری که به عنوان نمونه باید گفت وقتی هر لیتر تولید بنزین در کشورمان 11 هزار و 800 تومان بوده، این در حالی است که این فرآورده نفتی با قیمت یک هزار و 500 تا سه هزار تومان به فروش می‌رسد، به همین دلیل حتی با وجود تکنولوژی، فناوری و احداث پالایشگاه در کشورمان تا زمانی که از این امر ضرر کنیم نباید روی افزایش تولید تکیه کرده بلکه باید مصرف را بهینه کنیم.
وی افزود: در نتیجه از همان روز اولی که طرف کاهش مصرف و بهینه کردن آن را به طرف تولید فروختیم بازنده مشخص بوده است و این فرایند طی سال‌های متمادی ادامه داشته است.
اورعی گفت: پس این سؤال مطرح می‌شود در حوزه مصرف چه باید کرد، بدون شک چند راهکار در این حوزه وجود دارد که می‌توان به رفع ناترازی رسید که یکی از آنها قیمت است.
این مقام مسئول تأکید کرد: در بحث قیمت‌گذاری طی سال‌های گذشته با وجود تورم 40 درصدی شاهد آن بودیم که قیمت بنزین تغییری به خود ندیده است، بنابراین به گواه همه کارشناسان انرژی این نحوه قیمت‌گذاری در کشورمان سراسر اشتباه است.
وی افزود: ارتقای کیفیت خودرو دومین گزینه برای رفع ناترازی بنزین است. به گونه‌ای که مادامی که از دو غول انحصارگر بازار خودرو حمایت همه جانبه می‌کنیم شاهد آن هستیم که این خودروسازها خودروهای بی‌کیفیت خود را با قیمت سرسام‌آور روانه بازارهای مصرف کنند بنابراین وقتی واردات نیز طی سال‌های گذشته ممنوع بود این امر صورت گرفت که میزان مصرف بنزین در خودروهای تولید داخل دو برابر میزان متوسط جهانی است که باعث تأسف است.
رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران در ادامه بیان کرد: حمل و نقل عمومی سومین گزینه برای رفع ناترازی بنزین است به طوری که وقتی از مردم تقاضا می‌کنیم از خودروهای شخصی استفاده نکنند طبیعتاً باید سیستم‌های حمل و نقل عمومی را هم افزایش کمی و هم افزایش کیفی داد.
اورعی افزود: این در حالی است که هم‌اکنون متوسط پیمایش سالانه خودرو در اروپا 10 هزار کیلومتر و در ایران 18 هزار کیلومتر است چون جایگزینی نداریم و مصرف بنزین به تبع این امر افزایش می‌یابد.
وی خاطر نشان کرد: در اکثر کشورهای دنیا خودرو بسیار ارزان و سوخت بسیار گران است، این در حالی است که در کشورمان برعکس این قضیه است چون دو مافیای خودرو با ایجاد انحصار خودرو و حذف کامل رقابت، خودروهای بی‌کیفیت خود را با چند برابر قیمت جهانی به مصرف کنندگان می‌فروشند.
این مقام مسئول اضافه کرد: مافیای دوم قاچاق سوخت است به طوری که وقتی تفاوت قیمت زیادی در بنزین فروش داخل نسبت به بنزین کشورهای همسایه وجود دارد به طوری که به عنوان نمونه هر لیتر گازوئیل در افغانستان 51 هزار تومان به فروش می‌رسد ولی در ایران 300 تومان است طبیعی است که در این وضعیت کسی نمی‌تواند جلودار قاچاقچیان بنزین و سایر فرآورده‌های نفتی باشد.
وی گفت: بنابراین می‌توان گفت پیوند زر(قاچاقچیان سوخت) و زور(تولیدکنندگان خودروی داخلی) سبب شده که ناترازی انرژی خصوصاً در امر بنزین در کشورمان صورت گیرد که این دو مافیا تلاش می‌کنند با دامن زدن به اخباری حول محصول تأثیر افزایش قیمت بنزین و نگران کردن مردم، دولت‌ها را از افزایش قیمت بنزین بترسانند.
اورعی اظهار کرد: آمار دقیقی در خصوص میزان قاچاق بنزین در کشورمان وجود ندارد اما بین 10 تا 30 میلیون لیتر از بنزین تولید داخل قاچاق می‌شود، به گونه‌ای که طی مطالعه‌ای که صورت گرفته و در آن زمان متوسط مصرف بنزین 110 میلیون لیتر بنزین در روز مصرف می‌شد، گفته شده که اگر مصرف لاستیک خودرو و روغن موتور را محاسبه کنیم می‌توان به قاچاق بنزین پی برد.
رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران بیان کرد: به گونه‌ای که اگر مصرف لاستیک کشور را در نظر گرفته و فرض کنیم هر 4 لاستیک خودرو 60 هزار کیلومتر کار می‌کند میزان کل پیمایش خودروهای کشور 315 میلیارد کیلومتر می‌شود، اما میزان مصرف روغن موتور کشور نیز فرض کنیم هر لیتر روغن موتور 5 هزار کیلومتر کار کند و در مجموع به 316 میلیارد کیلومتر می‌رساند. وی افزود: بنابراین اگر بگوییم هر 100 کیلومتر 9 لیتر بنزین مصرف می‌شود می‌توان گفت که مصرف واقعی بنزین در کشورمان چیزی حدود 77 میلیون لیتر در کشور می‌شود بنابراین 33 میلیون لیتر احتمالاً قاچاق می‌شود.
اورعی در ادامه گفت: بنابراین هر ساعت چندین میلیارد تومان بنزین در کشورمان قاچاق می‌شود که به این سادگی‌ها نمی‌توان جلوی این امر را گرفت و خبرهای جلوگیری کردن از سوخت قاچاق در مناطق مرزی با این حجم از قاچاق سوخت طبیعتاً پاک کردن صورت مسأله است.
وی افزود: از طرف دیگر سه سناریو برای ناترازی بنزین در کشورمان قابل تصور است به طوری که سناریوی اول به جهل مدیران مسئول برمی گردد که قابل دفاع نیست، در سناریوی دوم نفوذ خارجی و خیانت به مملکت است که با نفوذ این افراد در بخش انرژی توانسته‌اند کار خود را به خوبی انجام دهند تا با دست خودمان کشور را دچار مسأله ناترازی کنیم اما سناریوی سوم که محتمل‌تر است فساد می‌باشد. به طوری که این قاچاق 33 میلیون لیتری در روز تنها می‌توان با فساد گسترده صورت گیرد.
این مقام مسئول در بخش دیگری از سخنان خود یادآور شد: به محض صحبت از حذف یارانه بنزین و اصلاح قیمت ، عده‌ای می‌گویند اقشار متوسط به پایین و آسیب پذیر فقیرتر از گذشته می‌شوند، این در حالی است که بنده معتقدم مسأله، حذف یارانه نیست بلکه نحوه پرداخت یارانه ایراد دارد به گونه‌ای که هر یارانه‌ای که به صورت غیرهوشمند تقسیم شود نمی‌تواند روش مؤثری باشد چون دور از عدالت اجتماعی است.
وی افزود: باید به این نکته اشاره کرد که دهک 10 جامعه نسبت به دهک اول یارانه انرژی بسیار بیشتری را به خود اختصاص داده که دور از عدالت بوده، به طوری که گفته می‌شود این میزان 30 برابر است.
اورعی گفت: خانواده‌ای که در دهک دهم قرار دارد و با چهار نفر و چهارماشین هر چند روز یک‌بار یک باک بنزین مصرف می‌کند هر باک نهایتاً 90 هزار تومان می‌شود ولی اگر با آب آن را شست‌و‌شو کند هزینه‌اش بیشتر می‌شود این در حالی است که هزینه تولید یک باک بنزین چندین برابر این میزان است که توسط مردم فقیری که در استان‌های محروم هستند و خودرویی ندارند پرداخت می‌شود.
بنابراین باید به دهک‌های فقیر و متوسط کمک مالی شود ولی نگذاریم یارانه انرژی را دهک‌های بالایی جامعه مصرف کنند و بخش عمده‌ای از آن در جیب این طبقات برود.
وی به برنامه هفتم و بخش انرژی آن نیز گریزی زد و گفت: در برنامه هفتم توسعه آمده که رشد 8 درصدی در بخش اقتصاد(که به کمک افزایش تولیدات صنعتی انرژی بر)باید صورت گیرد این در حالی است که در وضعیت فعلی با این یارانه سنگین انرژی به نظر می‌رسد نمی‌توان به این امر رسید چون مصرف بنزین سرسام آور خواهد شد.
رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران در پایان تأکید کرد: به عبارت دیگر سیاست انرژی در کشورمان وجود ندارد و صرفاً به صورت مقطعی داریم در بخش انرژی حرکت می‌کنیم به همین دلیل پرواضح است که ناترازی افزایش و به تبع آن با واردات گسترده بنزین روبه‌رو خواهیم شد.