سوخت‌نگاری و هنر سوخت هر دو از رشته‌های هنرهای تجسمی هستند اما از نظر تکنیک و ابزار شباهتی ندارند.
این هنر به دلیل استفاده از رنگ‌های تیره، غیرشفاف و تلخ، هنر سوخت نام گرفته است و چون برای انتقال نقش به پوست قالب را داغ می‌کنند و با گذاشتن آن روی پوست در واقع آن را می‌سوزانند که به رنگ قهوه‌ای تیره در‌آید، آن را سوخت می‌نامند.
مراحل تهیه تابلوی سوخت به ترتیب شامل آماده‌سازی پوست، الوان‌سازی، طراحی، معرق‌کاری، منبت‌کاری، نصب قطعات، لایه‌چینی، تذهیب، تشعیر، خوشنویسی، طلا‌اندازی، قلم‌گیری و اجرای جزئیات طرح است.
زینت‌السادات امامی، هنرمند بزرگ این رشته که به نام مادر سوخت نیز شناخته می‌شود، توسط انجمن مفاخر در دولت سیزدهم مورد تقدیر قرار گرفته و متولد ۱۳۱۳ در اصفهان و خالق تابلوی اعجاب‌آور معراج است. وی در خانواده‌ای هنرمند در اصفهان بزرگ شد. پدرش مرحوم میرزاآقا امامی اولین معلمی بود که به واسطه وی، هنر را به‌ صورت جدی آغاز کرد و بعد از آن نیز از حسین خطایی، حاج مصورالملک، آقاتقی کلباسی و حسین بهزاد بهره‌ها برد و به خلق آثاری پرداخت که هر کدام از جایگاه ارزشمندی برخوردارند، اما هنر زینت‌السادات امامی با خلق تابلوی پرشکوه «معراج» به اوج رسید. او این تابلو را با استفاده از ۱۰ رشته هنری و در مدت 30 سال با نهایت استادی به انجام رساند و در خلق آن از نظرات عالمانه آیت‌الله حاج آقا احمد امامی و آیت‌الله حاج آقا حسن امامی استفاده کرد.
هنر سوخت را روی تابلو آوردم
امامی در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره هنر سوخت و نحوه آموختن آن می‌گوید: مبتکر هنر سوخت، پدرم بود که می‌گفت قبل و بعد از زمان صفویه، هنر سوخت روی جلد کتاب‌های خطی، قرآن و آلبوم‌ها استفاده می‌شد. در زمان قاجار بوته‌سازی به اوج رسید و بیشتر هنرمندان به سمت جلد بوته‌سازی رفتند. استاد ادیب درباره تداوم هنر سوخت توسط پدرم به من می‌گفتند که «این ابتکار پدر شما کلکسیونی است از هنرهای اصیل ایرانی.» بعد از پدرم، مشاهده کردم که این هنر در حال از بین رفتن است به همین دلیل با زحمات زیادی آن را کامل کردم و روی تابلو آوردم. من در هنر سوخت چهار استاد داشتم؛ یک استاد در زمینه دباغی یعنی جدا کردن پشم از پوست و رُخ‌گیری، یک استاد که رنگ کردن آن را به من یاد داد. بخش دیگر را نیز نزد «استاد خطایی» آموختم که شاگرد پدرم بود و روی سوخت کار می‌کرد. آخرین قسمت را در محضر «استاد آقاتقی کلباسی» آموختم.
امامی هنر سوخت را حاصل ترکیب ۱۰ رشته جداگانه می‌داند که شامل طرح، متن (با ساخت‌وساز مینیاتوری)، مشبک، معرق، لایه‌چینی، تذهیب، تشعیر، گل و مرغ، سوخت، خط و طلاست. شیوه کار تابلوی سوخت در خانواده امامی‌ها به این شکل بود که یک نفر پشم را از پوست گوسفند جدا می‌کرد، بعد استادی دیگر رخ آن را می‌کشید که محصول آن پوستی به نازکی کاغذ است، پس از آن پوست‌ها به رنگی که طراح می‌خواست رنگرزی می‌شد و پس از رنگ، طرح تابلوی مینیاتور روی چرم‌ها پیاده شده و مطابق طرح، چرم‌ها را برش می‌دادند. برای برجسته شدن طرح‌ها در این کار، هفت مرتبه رنگ‌آمیزی روی هم صورت می‌گیرد و بعد تذهیب، تشعیر و گل و مرغ ترسیم می‌شود.

قالب‌های مخصوص سوخت‌نگاری
امامی به استفاده از قالب‌های مخصوص هنر سوخت اشاره می‌کند و می‌‌گوید: سوخت قالب‌هایی مخصوص به خود دارد که البته من از قالب‌هایی که پدرم ساخته بود استفاده می‌کردم. قالب‌ها به شکل طرح‌های مینیاتوری است، به این صورت که بعد از حرارت با فشار روی چرم قرار داده می‌شود تا نقشه‌ای که روی قالب است روی چرم بیفتد.
به اعتقاد این هنرمند، آنچه به تابلوی سوخت جلوه خاص می‌بخشد به کار بردن طلای 24 عیار در آن است. قلم‌گیری و اجرای جزئیات طرح قلم‌گیری با طلا، مرحله پایانی کار سوخت محسوب می‌شود. پروردن طلا مدت زمان زیادی وقت می‌برد و پس از آن برای نقش و طرح سوخت مهیا می‌شود به این ترتیب که بین نقوش، دورگیری و قلم‌زنی صورت می‌گیرد تا بیننده متوجه برش و معرق‌کاری نقوش نشود و آن را یکپارچه تصور کند.

موروثی بودن طلا‌کوبی
طلا‌کوبی در خانواده امامی موروثی است. این هنرمند در این‌باره می‌گوید: به جز خانواده ما فرد دیگری طلا‌کوبی نمی‌دانست، فقط مادر و مادربزرگم بلد بودند و بعد هم برادرم طلا را برای من می‌کوبید. چون چرم‌ها با قالب آماده می‌شد و نیاز به حرارت و فشار و ضربه داشت، برای همین ایشان برای من تهیه می‌کرد. بعد از ۲ ماه این کوبیدن تمام می‌شد، بعد کوبیدن دوم شروع می‌شد که یک صبح تا ظهر طول می‌کشید تا به نرمی مرکب درآید و بتوان با آن کار کرد و قلم زد.
 
خلق تابلوی معراج در مدت سی سال
معراج اثر شاخص زینت‌السادات امامی است که سی سال طول کشیده تا آن را تمام کند. وی درباره این اثر می‌گوید: تابلوهای من بیشتر درباره موضوعات مذهبی است. برای کار در تابلوی معراج وضو می‌گرفتم و دو رکعت نماز می‌خواندم، بعد دیدم نماز خواندن کمی وقتگیر است برای همین فقط وضو می‌گرفتم و بعد کار روی تابلوی معراج را شروع می‌کردم. من با وضو این تابلو را تمام کردم. در این ۳۰ سال که روی این تابلو کار کردم کربلا و مکه رفتم ولی همین‌طور پریشان بودم تا برگردم و به سراغ معراجم بروم.
امامی علاقه زیادی به تابلوی معراج دارد و سختی‌ها و ناملایمات بسیاری را برای فروش آن متحمل شده است که در این‌باره می‌گوید: تابلوی معراج را سال ۱۳۵۵ شروع کردم، یعنی زمانی که ۴۲ ساله بودم. صبح‌ها روی تابلوی معراج کار می‌کردم که به حوصله و دقت بیشتری نیاز داشت و بعدازظهرها روی آثار دیگرم کار می‌کردم. در نهایت بعد از ۳۰ سال روز عید مبعث سال ۱۳۸۵ زمانی که ۷۲ سالم بود تابلوی معراج به پایان رسید. من برای این تابلو خواب‌های بسیاری دیدم.

استفاده از 10 رشته هنری در تابلوی معراج
امامی به هنرهایی که در تابلوی معراج استفاده شده اشاره می‌کند و می‌گوید: از ۱۰ رشته هنری استفاده کردم که هر ۱۰ رشته در سطح استادی است و قوی و ضعیف ندارد. سوخت، طرح، معرق، مینیاتور، تذهیب، تشعیر، خط، طلا و گل و مرغ ۱۰ هنری هستند که در این تابلو استفاده کرده‌ام.
وی به هنرهای قرآنی که از او به‌جا مانده اشاره می‌کند و می‌گوید: تابلوهای کوچک، بزرگ مینیاتور، گل و مرغ، تذهیب و تشعیر است؛ مثل شیخ صنعان، کشتی حضرت نوح و دختر ترسا که تخت حضرت سلیمان را با استفاده از سوخت ساختم و شیخ صنعان و کشتی نوح را با مینیاتور و تذهیب کار کردم. دو جلد قرآن را با استفاده از هنر سوخت ساخته، چهار جلد قرآن را تذهیب و چهار جفت جلد قرآن بوته‌سازی (گل و مرغ) کار کردم. دو نیم‌دری و ۶ تابلوی مینیاتور کوچک، یک جفت جلد آلبوم لایه‌چینی درست کردم و از روی کارهای رضا عباسی نیز مینیاتور و تذهیب ساخته‌ام.
وی همچنین یک قرآن کامل به خط «استاد گلریز» ساخته که 2 سال به طول انجامیده است.