راضیه خوئینی
خبرنگار

دریاچه گهر، قلب اشترانکوه دیگر حال و روز خوبی ندارد. کارشناسان محیط زیست معتقدند که عوامل طبیعی همچون رانش و فرسایش خاک از یک‌سو و هجوم هزاران گردشگر بی‌ملاحظه و آلودگی حوضه آبریز از سوی دیگر، بلای جان بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین کوهستانی خاورمیانه شده است. منطقه حفاظت شده اشترانکوه در زاگرس مرکزی و شرق لرستان با ویژگی‌های خاص اکولوژیک، گونه‌های نادر جانوری و گیاهان اندمیک به بانک ژنی زاگرس شهرت دارد. اما متأسفانه سال‌ها بی‌توجهی، این منطقه ارزشمند را به لبه پرتگاه نابودی سوق داده است. به باور فعالان محیط‌زیست تیر خلاص زمانی بر پیکر این نگین فیروزه‌ای زده شد که از اوایل دهه هشتاد جاده‌ای از منطقه «مور زرین تاپله» تا نزدیکی دریاچه احداث شد؛ جاده‌ای که آلودگی حوضه‌ آبریز دریاچه گهر و تسهیل در غارت گیاهان آندومیک و هجوم گردشگران بی‌ملاحظه را به دنبال داشت. هرچند که سال‌های اول این جاده‌کشی با اعتراض فعالان محیط زیست و مردم محلی مواجه و این جاده مسدود شد ولی این ماجرا همچنان ادامه دارد.

به اسم عشایر به کام گردشگران بی‌ملاحظه
 در همین رابطه، احسان پارسا، نایب دبیر شورای هماهنگی تشکل‌های زیست‌محیطی شهرستان دورود به «ایران» می‌گوید: ساخت این جاده‌ غیرقانونی است که الیگودرز را از منطقه مورزرین تاپله به منطقه حفاظت شده اشترانکوه و دریاچه گهر متصل می‌کند. جاده‌ به اسم عشایر که عملاً به کام گردشگران بی‌ملاحظه درقبال طبیعت تمام شده است؛ جاده‌ای برای جذب هر چه بیشتر گردشگر. پارسا می‌افزاید: تا پیش از ساخت این جاده گردشگران برای رسیدن به دریاچه گهر باید حدود 6 ساعت کوهنوردی می‌کردند. حالا متأسفانه با کشیدن این جاده دسترسی به دریاچه آنقدر آسان شده که همه در آن رفت‌وآمد می‌کنند. معضلی بزرگ که از سال 1380 درگیر آن هستیم، زیرا در مسیر آبریز قرار دارد. این جاده هر ساله انبوه گردشگرانی را که نگاه محیط زیستی ندارند به این منطقه حفاظت شده می‌کشاند؛ مثل افراد سالخورده یا کودکان که در مقایسه با طبیعت‌گردها اهمیت کمتری برای طبیعت قائل‌اند.
ثبت جهانی گهر
نامه‌ها، اسناد، مدارک و مستنداتی داریم که نشان‌دهنده تلاش‌های 20 ساله ما برای ثبت جهانی دریاچه گهر در یونسکو است. به گفته پارسا، حالا بر اساس همین قضیه تقریباً انتهای اردیبهشت‌ماه مجدداً این اتفاق می‌افتد. اما هر سال سازمان محیط زیست و اداره امور عشایر اقدام به تصحیح و باز کردن دوباره آن جاده می‌کنند. هر سال این جاده مخرب منطقه ۲ الی ۳ متر پهن‌تر می‌شود. یعنی اگر قبلاً فقط ماشین‌های آفرود می‌توانستند به دریاچه بیایند حالا پراید هم می‌تواند به منطقه بیاید.
اکنون بحث کاهش آلودگی کارخانه‌های سیمان و مسدود کردن این جاده برای فعالان محیط زیست اهمیت حیاتی دارد. پارسا درباره دیگر مضرات این جاده می‌گوید: پای شکارچیان و غارتگران گیاهان اندمیک به دریاچه باز شده است، زیرا این روزها گیاهان کوهی و خودرو به قاچاقی بسیار پرسود تبدیل شده است. اخیراً شاهد بودیم که برخی با نیسان از همین جاده به منطقه آمدند و گیاهان کوهی را جمع‌آوری و بار نیسان کردند. این فاجعه آنقدر زیانبار است که حتی سال گذشته دکتر کهرم و برخی فعالان محیط زیست در گزارش‌های متعدد بارها درباره مسائل اشترانکوه و گهر هشدار دادند.

مصیبت در انتهای جاده گهر
پارسا عاقبت تأسف‌باری برای اشترانکوه و دریاچه گهر پیش‌بینی می‌کند و می‌گوید: انتهای این جاده به مصیبتی برای دریاچه گهر و اشترانکوه منتهی می‌شود و کلاً این منطقه حفاظت‌شده را به ورطه نابودی می‌کشاند. حجم خرابی و نابودی این منطقه چندبرابر الیمالات یا میانکاله است. طبق قانون کشور نباید به منطقه حفاظت شده، پارک ملی و مناطق چهارگانه تحت هیچ عنوان حق ساخت وساز و دسترسی جاده‌ای داده شود.
پارسا مدعی می‌شود: این منطقه آنقدر رها شده که باوجود کنوانسیون رامسر و ممنوعیت ساخت‌وساز، یکی از مدیران اسبق دولت های قبلی سوئیتی برای اقامت و تفریح دوستان و اقوام خود اینجا ساخت. درست در مناطق حفاظت شده که نباید به هیچ عنوان جاده یا تله‌کابین و هر نوع ساخت و‌سازی در آن انجام شود.این فعال محیط زیست میزان خسارت به جنگلی که به جنگل بالا معروف است را طی ۳-۴ سال اخیر حدود۵۰ سال برآورد می‌کند و پیشنهاد مسدود شدن این جاده را می‌دهد. او می‌گوید: این مناطق فقط باید یک جاده دسترسی، آن هم مخصوص کوهنوردی داشته باشد. هر طبیعت‌دوستی که می‌خواهد از اشترانکوه و گهر لذت ببرد حدود 4- 5 ساعت کوهنوردی می‌کند. معمولاً چنین اقشاری طبیعت را تخریب یا آلوده نمی‌کنند. اگر به میزان آلودگی و تخریبی که طی این چند سال با ساخت جاده اتفاق افتاده است دقت کنید، متوجه می‌شوید که پای افرادی به این منطقه باز شده که نگاه زیست‌محیطی ندارند. مثلاً می‌بینیم برای درست کردن کباب به جان ۵ الی ۶ درخت می‌افتند.
تمام تورهای گردشگری و افرادی که دانش گردشگری و زیست محیطی ندارند پا به این محل می‌گذارند. به گفته پارسا گردشگران فقط برای خوشگذرانی اینجا می‌آیند و باعث نابودی منطقه می‌شوند. فقط دو یا سه محیطبان در این منطقه داریم که متأسفانه یا باید با گردشگران درگیر شوند یا باید منطقه را به حال خود رها کنند، البته احتمال دوم بیشتراست.پارسا افزود: مدتی هم بودجه‌ای تنظیم کردند تا پاسگاهی در این منطقه ساخته شود، بارها دادستانی دستور داد که این جاده مسدود شود ولی اجرایی نشد. در واقع مرز منطقه حفاظت شده کاملاً مشخص است؛ باید این جاده را تا سر مرز منطقه حفاظت شده ببندند تا گردشگران زحمت بکشند و از مرز منطقه حفاظت شده پیاده بیایند و دسترسی به آبریز دریاچه محدود شود.