یادداشت
درس‌های یورو برای فوتبال ایران
داود عطایی
روزنامه نگار
در روزهای برگزاری یورو 2024 به میزبانی آلمان اتفاقات فوتبالی فنی و غیرفنی زیادی رخ می‌دهد که همگی درس‌های فراوانی برای فوتبال ایران دارد. اگر از نخستین شگفتی که حذف ایتالیای همیشه مدعی توسط تیم متحد ولی بی‌ستاره سوییس آن هم در مرحله یک هشتم نهایی بگذریم، نحوه برگزاری، شیوه میزبانی، نظم وانضباط مطلق و از همه مهم‌تر رفتار فوق حرفه‌ای بازیکنان حاضر در تورنمنت در برخورد با مسائل داوری و عکس‌العمل‌های آنها در برابر تصمیم داوران به هنگام استفاده از سیستم کمک داور ویدیویی بسیار عبرت‌آموز است. در شبی که آلمان میزبان به مصاف دانمارک رفته بود در عرض دو دقیقه اتفاقاتی در مستطیل سبز افتاد که می‌تواند در کلاس‌های داوری ایران تدریس شود. نحوه مدیریت مسابقه توسط تیم داوری و از همه مهم‌تر شیوه برخورد بازیکنان در مواجهه با تصمیمات داوران VAR بسیار قابل توجه بود.
مایکل اولیور داور انگلیسی در دقیقه 50 گل زیبای یواخیم اندرسن دانمارکی را با کمک VAR آفساید تشخیص داد. به فاصله یکی، دو دقیقه توپ ارسالی روی دروازه دانمارک در محوطه جریمه برخورد کوچکی با دست اندرسن داشت و این بار فناوری سنسور داخل توپ مسابقه برخورد توپ با دست مدافع دانمارک را تأیید کرد و پنالتی اعلام شد. کای هاورتز همین پنالتی را گل کرد و جریان مسابقه را تغییر داد و در نهایت پیروزی و صعود به مرحله یک چهارم را برای آلمان به ارمغان آورد.
اما هدف اصلی از نگارش این مطلب نحوه برخورد حرفه‌ای بازیکنان دانمارک بود. هم کادر فنی وهم بازیکنان در حالی که در 60 ثانیه سرنوشت تیم‌شان با فناوری VAR تغییر کرد و مقدمات حذف‌شان فراهم شد، بدون کوچکترین اعتراض بی‌مورد تا پایان فوتبالی تهاجمی و پایاپای با آلمان پرستاره را به نمایش گذاشتند. همین نوع رفتار حرفه‌ای بازیکنان در مهم‌ترین رویداد فوتبالی اروپا باعث زیبایی خارق‌العاده رقابت‌ها و استقبال هواداران می‌شود.
روی دیگر سکه اما نحوه رفتار و برخورد غیرحرفه‌ای ومبتدیانه مربیان، بازیکنان و حتی مدیران فوتبال باشگاهی ایران با داوران و البته سیستم کمک داور ویدیویی است. در سایه بی‌عملی کمیته انضباطی و کمیته اخلاق فدراسیون، بازیکنان، کادر فنی و مدیران باشگاه‌ها در هر اتفاق فوتبالی با پرخاش و داد و فریاد کنار زمین تلاش می‌کنند داوران را تحت تأثیر قرار دهند. سرمربی معروف تیم پایتخت در لیگ گذشته علیرغم اینکه شرایط تیمش در جدول خیلی خوب بود حتی بعد از هر پیروزی با هدایت مشاوران رسانه‌ای اطرافش به داوران حمله می‌کرد. در جریان رقابت‌های فصل گذشته، بازی‌های بسیاری بود که مربیان و دستیاران تیم‌های مختلف با پرخاشگری کنار خط و فریادهای مدام عملکرد داوران را تحت تأثیر قرار می‌دادند و روی سکوها هم هواداران دو آتشه با شعار «داور حیا کن، رها کن» مانع تمرکز داوران می‌شدند.
اشکال اساسی اینجاست که مربیان و مدیران آموزش لازم برای برخورد حرفه‌ای و مناسب با ارکان داوری و تیم برگزاری مسابقه را ندیده‌اند. همچنین در هنگام برخورد خارج از قاعده بازیکنان، مربیان و هواداران، ارکان انضباطی فدراسیون رأی متناسب با تخلف صورت گرفته را صادر نمی‌کنند. در استقلال زمان ساپینتو هر بداخلاقی و رفتار خارج از عرف، مربی آبی‌ها با شدیدترین آرای انضباطی جریمه می‌شد اما در لیگ گذشته بی‌عملی و آرای ضعیف انضباطی و نحوه مدیریت سؤال‌برانگیز سازمان لیگ و فدراسیون باعث شد کادر فنی و بازیکنان تیم‌ها در ساده‌ترین تصمیمات داور با زبان اعتراض آرامش مسابقه را برهم بزنند و کمیته انضباطی و کمیته اخلاق هم با عدم صدور آرای بازدارنده زمینه تکرار تخلف را فراهم می‌کنند.
اما راه چاره چیست؟ یکی از قوانین یورو 2024 این است که به غیر از کاپیتان تیم هیچ بازیکنی حق نزدیک شدن به داور را ندارد. اعتراض کادر فنی و نیمکت‌نشینان هم با برخورد سریع و انضباطی داوران و کمیته انضباطی روبه‌رو می‌شود. در لیگ ایران هم به سادگی در عرض سه سال با اجرای دقیق و مو به موی آیین‌نامه می‌توان نظم و انضباط و آرامش را در زمان مسابقات برقرار کرد. مهم این است پس از صدور رأی انضباطی هیچ شخصی با لابی و تماس‌های تلفنی قادر نباشد رأی کمیته استیناف و تجدیدنظر را به نفع فرد خاطی تغییر دهد. امسال سال ورود VAR به فوتبال باشگاهی کشور است. فدراسیون فوتبال و سازمان لیگ قبل از آغاز مسابقات با دعوت از مدیران و سرپرستان باشگاه‌ها به راحتی می‌توانند با وضع آیین‌نامه و دستورالعمل قوی و قابل اجرا جلوی اعتراضات بی‌مورد و اعصاب خردکن برخی بازیکنان همیشه پرخاشگر و اعضای کادر فنی تیم‌ها که به قوانین احترام نمی‌گذارند را بگیرند. فقط کمی همت و کمی پشتکار و قاطعیت لازم است.