یحیی آل اسحاق
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق

صادرات نقش بسیار کلیدی در حوزه‌های مختلف اقتصاد کشور و بخصوص معیشت مردم دارد. صادرات به همراه خود ارزآوری دارد که این امر در اقتصاد تمام کشورها اهمیت بسزایی دارد. کشوری که توفیق حضور در بازارهای جهانی پیدا می‌کند، مفهومش این است که در تمام شاخص‌های اقتصادی به نقطه‌ای رسیده که در حوزه رقابت جهانی می‌تواند جایگاه پیدا کند و از رقبای خود پیشی بگیرد.
قاعدتاً کالایی که می‌خواهد در سطح جهانی عرضه شود باید از نظر قیمت، کیفیت، خدمات پس از فروش، فرهنگ، مذاکره و سایر موارد اثرگذار به مطلوبیت رسیده باشد تا بتواند از رقبای خود پیشی بگیرد. لذا این مفهوم متبادر می‌شود که تمام توانایی‌ها، نیازها و اقدامات مورد نیاز در بازارهای جهانی در کشور محقق شده و اقتصاد در مسیر درستی قرار گرفته است. از سویی وقتی یک واحد تولیدی و صنعتی توانسته در بازارهای جهانی حضور پیدا کند یعنی کالای با کیفیت تولید کرده و از سایر تولیدکنندگان داخلی برتری بیشتری دارد و این به منزله آن است که سیاستگذار، فرصت‌سازی برای تولیدکنندگان داخلی ایجاد کرده است.
صادرات علاوه بر آنکه بر اقتصاد کشور اثرگذار است، می‌تواند باعث امنیت ملی، توسعه روابط سیاسی و روابط فرهنگی شود. بدین جهت بین صادرات و سایر موضوعات عنوان شده رابطه مستقیمی وجود دارد. از این‌رو تأکید می‌کنم اگر اقتصاد کشور، صادرات‌محور شود، شاهد اتفاق‌های مثبتی خواهیم بود و قطعاً در چنین شرایطی تحریم‌های مغرضانه غرب علیه کشورمان اثرگذار نخواهد بود و مهم‌تر اینکه فرهنگ تولیدکننده داخلی، جهانی و موضوعی است که همواره سیاستگذار دنبال آن بود یعنی اگر تولید ملی، صادرات‌گرا باشد، محقق می‌شود. در این خصوص باید تأکید کنم که تولید رویه مثبت به خود می‌گیرد و کاهش قاچاق کالا هم اتفاق خواهد افتاد چرا که کالای صادراتی به جهت کیفی ارتقا یافته و می‌تواند نظر مردم را جلب کند لذا دیگر مردم خریدار کالاهای قاچاق نخواهند بود. وقتی لوازم خانگی، پوشاک، قطعات خودرو و سایر بخش‌هایی که ما در آن به توسعه و پیشرفت رسیدیم صادر شود، مردم هم ترجیح خواهند داد محصول داخلی را خریداری کنند و سراغ کالاهای خارجی قاچاق که گارانتی ندارند، نروند.
در دولت شهید ابراهیم رئیسی به صادرات غیرنفتی توجه مضاعفی شد. بر این اساس یکی از اقدام‌هایی که در دولت سیزدهم انجام شد، حضور ایران در بازارهای جهانی و پیمان‌های منطقه‌ای و جهانی چون بریکس، اوراسیا، شانگهای، فعال کردن اکو و روابط با همسایگان بود. در دولت سیزدهم میزان صادرات غیرنفتی کشور به کشورهای همسایه بهبود یافت و این امر برای تجار و فعالان اقتصادی بسیار امیدبخش شد، لذا دولت آتی هم باید به این مقوله توجه کند. دولت چهاردهم باید تمام تلاش خود را بکند که حضور ایران در بازارهای جهانی گسترش پیدا کند که این امر با دیپلماسی قوی، تولید کیفی و توجه به نیاز بازارهای جهانی قابل تحقق است. به صورتی که از سوی بازار کشورهای همسایه و منطقه باید مورد توجه واقع شد و از تمام فرصت‌ها و بسترهایی که فراهم شده، استفاده کرد.
ایران با ۱۵ کشور مرزهای زمینی و دریایی دارد که شامل پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، روسیه، قزاقستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکیه، عراق، کویت، عربستان، قطر، بحرین، امارات عربی متحده و عمان می‌شود. کشورهای همسایه و هم‌مرز با ایران بازار بااهمیتی دارند که از آن به‌عنوان بازار ۴۰۰ میلیون نفری نام‌برده می‌شود. آمارها نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۲ حجم تجارت خارجی ایران با کشورهای همسایه با ۱۰ درصد افزایش به بیش از ۶۱ میلیارد دلار رسیده است لذا در دولت جدید باید این رویه طی شود تا حجم تجارت ایران با کشورهای همسایه بر اساس آنچه که پیش‌بینی شده، برسد. ایران با توجه به مزیت‌هایی که دارد می‌تواند با کشورهای منطقه حداقل 300 میلیارد دلار تعامل تجاری داشته باشد.
اگر بخواهیم در بازارهای جهانی حضور پیدا کنیم باید دیپلماسی اقتصادی متوازن و جذاب داشته باشیم و ضرورت دارد وزارت امور خارجه و تصمیم‌گیرندگان زمینه حضور فعالان اقتصادی را در اقتصاد منطقه فراهم کنند. اگر این فرصت‌ها فراهم نشود، عدم حضور ما در بازارهای جهانی به یک تهدید تبدیل خواهد شد و سایر کشورها سهم ما را خواهند گرفت. از سویی در چنین شرایطی احتمال دارد همسایگان با تحریم‌ها همراه شوند. اما خلاف این موضوع باعث می‌شود که روابط خوب و حسنه باشد و تحریمی کارساز نباشد.
دو برابر شدن ظرفیت صادرات به کشور‌های همسایه امری دست‌یافتنی است که برای این کار باید عوامل لازم را فراهم کرد. الگوی تولید باید صادرات‌محور باشد و برای توسعه صادرات الزامات صادرات از جمله کیفیت خوب کالای صادراتی و خدمات پس از فروش باید فراهم شود. در راستای رسیدن به اهداف صادراتی باید درون‌زای برون‌نگر باشیم و با این نگاه قطعاً به ظرفیت ۵۰ میلیارد دلاری صادرات به کشور‌های همسایه دست خواهیم یافت.