روایت «ایران» از محرومیت‌زدایی و کارآفرینی با ایده‌های خلاقانه
آبادیران؛ بستری برای اشتغال پایدار روستایی
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
امسال در دومین دوره نمایشگاه برنامه ملی «آبادیران»، بیش از 300 شرکت مردم نهاد در حوزه‌های مختلف حضور پیدا کرده‌اند تا نشان دهند که می توان مشکلات موجود در مناطق محروم و روستایی را با ایجاداشتغال پایدار و فراهم آوردن زنجیره ارزش ظرفیت‌های بومی مناطق کمتر برخوردار به حداقل برسانند. این زنان و مردان با پیوند ایده‌های خلاقانه به آبادانی مناطق روستایی، نقشی مؤثر در محرومیت زدایی از چهره بخش‌های مختلف روستاهای کشور ایفا می کنند؛ هنرمندان و کارآفرینانی خلاق برخاسته از روستاهایی با فرصت‌های بکر و دست‌نخورده و ظرفیت‌های انسانی سرشار از استعدادهای جوان و پرانرژی که محرومیتشان از جنس توجه بوده و ربطی به محرومیت ظرفیت‌های سرزمینی ندارد. در همین راستا شرکت‌های خلاق و نوآور در بخش‌های مختلف مسکن، کشاورزی، دام‌پروری، شیلات و... طی 4 روز در پایتخت گردهم آمده اند تا با ارائه ایده‌های فناورانه، زمینه اشتغالزایی روستائیان را توسعه داده و نقشی مؤثر در آبادانی و توسعه روستاها ایفا کنند.
«سوزن‌دوزی» هنر دستان زنان بلوچ
غرفه سوزن‌دوزی استان سیستان و بلوچستان با محصولات فاخر و دست دوز، چشم‌ها را خیره می‌کند؛ محصولاتی که با دستان پرتوان زنان بلوچ سوزن‌دوزی شده و حالا در معرض نمایش و فروش گذاشته شده است. محصولاتی ناب و ارزشمند از جمله رودوشی سوزن‌دوزی، زیورآلات کاملاً دست دوز، شال سوزن‌دوزی و.... که توجه همه را به خود جلب کرده است.
«نازبانو کلکلی» مدیرعامل شرکت تعاونی صنعت گران سوزن‌دوزی بلوچ، لباسی زیبا پر از سوزن‌دوزی‌های رنگارنگ به تن کرده و با مهربانی به سؤالات بازدیدکنندگان پاسخ می‌دهد. این بانوی کارآفرین اهل روستای قاسم آباد از توابع شهرستان ایرانشهر است. او به«ایران» می‌گوید: «سال 1392 با 10 میلیون تومان کار را آغاز کرده و با اشتغالزایی برای خانواده‌های بدسرپرست و بی‌سرپرست و همچنین خرید سوزن‌دوزی‌های ارزشمند زنان روستایی، گامی مؤثر در حفظ یکی از هنرهای اصیل و ماندگار منطقه برداشتیم. زنان روستائی، محصولات سوزن‌دوزی را تولید کرده و با قیمتی مناسب به ما می‌فروشند. محصولات پس از خریداری، به صورت مستقیم و یا اینترنتی در سراسر کشور به فروش رسیده و بخشی از آن به کشورهای دیگر اعم از نروژ، ترکیه، انگلیس و... صادر می‌شود». این بانوی هنرمند، با ایجاد اشتغالزایی برای 500 نفر، پدیده مهاجرت را معکوس کرده و همزمان راهی برای حفاظت از هنرهای اصیل و ماندگاری مانند سوزن‌دوزی بلوچ پیدا کرده است. او 8 فرزند دارد که همگی در توسعه هنر سوزن‌دوزی بلوچ نقش مؤثری داشته و همراه و همپای مادر هنرمندشان نقش مهم و مؤثری در کارآفرینی و اشتغالزایی برای زنان روستا داشته‌اند. به اعتقاد این بانوی کارآفرین،«زنان نباید منتظر استخدام در ارگان یا سازمانی بمانند؛ آنها می‌توانند از دستان پرتوان و هنرمند خود بهره گرفته و ضمن نجات هنرهای اصیل منطقه از ورطه نابودی، قدمی مؤثر و ارزشمند در توسعه اشتغالزایی و مقابله با پدیده مهاجرت بردارند.»
مقابله با خام فروشی محصولات کشاورزی
کمی آنطرف‌تر، غرفه باشگاه کشاورزان جوان شهرستان کندر (استان خراسان رضوی)، محصولاتی مانند حلوا مغزی، کلوچه کینوا، قره قروت ترش، ملس و گیاهان دارویی و سوهان خانگی و... را روی میز چیده و محتویات آن را به مردم معرفی می‌کند. محصولاتی ارگانیک که در روستا تولید شده و بامعرفی این شرکت، در شهرهایی مانند تهران و مشهد و... و برخی از کشورهای دیگر به فروش می‌رسد. «زهرا پهلوانزاده» دبیر باشگاه کشاورزان جوان شهر کندر از توابع شهرستان خلیل آباد کاشمر به «ایران» می‌گوید: «این شرکت در سال 1382 و با 12 عضو تأسیس شد تا به عنوان حلقه‌ای واسطه، محصولات ارگانیک تولید شده توسط روستائیان را خریداری کرده و پس از فرآوری و بسته‌بندی بفروش برساند.» او تصریح می‌کند: «این مجموعه در حال حاضر 1500 عضو داشته و در حوزه‌های مختلف اعم از گیاهان دارویی، دامداری و... فعالیت می‌کند. درحقیقت این مجموعه مردم نهاد در تلاش است تا به منظور جلوگیری از خام فروشی، محصولاتی مانند کشمش، گردو، بادام و... را فرآوری کرده و با توسعه اشتغالزایی در روستاها، پدیده مهاجرت روستائیان را معکوس کند.»
کارآفرینی برای روستائیان
در گوشه‌ای از این غرفه، هنرگوهرتراشی جوانی کارآفرین به نمایش گذاشته شده است. سنگ‌هایی قیمتی که با دستان پرتوان «محمد حیدری» و با ظرافتی بی‌نظیر تراش خورده و تبدیل به انگشتر، گردنبند، گوشواره و... شده است. این جوان هنرمند، اهل روستای مرندیز از توابع شهرستان بجستان است. او منزل پدری‌اش را در روستا به کارگاه تولید صنایع دستی تبدیل کرده و برای بیش از 10 کشاورز جوان اشتغالزایی ایجاد کرده است.
حیدری به «ایران» می‌گوید: «چند سال پیش، کارگاه گوهرتراشی را به تنهایی و با کمترین سرمایه راه‌اندازی و اولین مرکز اشتغال و کارآفرینی در روستا را تأسیس کردم. حالا در همین کارگاه، 10 نفر مشغول به کار هستند؛جوانانی که ایده بسیاری در سر داشته و محصولاتی ارزشمند از سنگ‌های قیمتی خلق می‌کنند.» او با اعتقاد به اینکه هر روستا یک کشور، هر منزل یک کارگاه و هر شخص یک کارآفرین است به جوانان توصیه می‌کند که سطح آگاهی خود را با مطالعه بالا برده و با ایجاد کارآفرینی و اشتغالزایی، قدمی مؤثر در توسعه و آبادانی روستاها بردارند.
فرآوری گیاهان دارویی
«زهرا رحم جو» کارشناس ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان گیاهان دارویی و طب سنتی، در دو بخش گیاهان دارویی و طب سنتی اعم از توسعه فناوری انتقال زنجیره‌های اجزای مختلف از جمله زنجیره ارزش، ایجاد بازارها و اقتصاد مرتبط و وصل کردن حلقه‌های مفقوده و... مشغول به کار است. این بانوی پرتلاش به «ایران» می‌گوید: «هدف اصلی ما ارتقای دانش، اقتصاد و سطح سلامت مردم با تأکید بر حفاظت از محیط زیست و مراتع و گونه‌های ژنتیک و... است. نهادی که در آن جامعه زنان روستایی از مناطق محروم و جرم خیز مورد حمایت قرار گرفته و با آموزش کشت سالم و ارگانیک گیاهان دارویی، زمینه کارآفرینی و اشتغالزایی آنها فراهم می‌شود.» او ادامه می‌دهد: «در این مجموعه، یک خانم جوان با هدف قرار دادن جامعه روستایی، کشت تعدادی از گیاهان دارویی را به روستائیان آموزش داده تا پس از تولید، خشک کردن و استانداردسازی محصولات را در سطح کشور به فروش برساند.
تقویت مهاجرت معکوس
«سامان سودبخش» مدیرعامل شرکت داهات (استان کردستان)، زنجیره تولید محصولات روستایی مانند سماق، عسل، انار، انگور سیاه، گردو... را به سمت و سوی ارزش افزوده برده و با ارائه راهکارهایی مؤثر برای بسته‌بندی و فروش بهتر برای جوانان روستایی، بستری برای اشتغالزایی فراهم کرده است. او به«ایران» می‌گوید: «6 سال پیش با سرمایه 200 میلیون تومانی کار را آغاز کرده و حلقه واسطه میان روستائیان و فروش محصولات ارگانیک آنها در بازار شدیم. محصولاتی ارگانیک که پس از خریداری، فرآوری و بسته‌بندی شده و در سراسر کشور به فروش می‌رسد.» مدیرعامل شرکت داهات ادامه می‌دهد: «ما اطلاعات مرتبط با محصولات کشاورزی هر روستا را دسته‌بندی کرده و پس از رایزنی با روستائیان، زمینه مقابله با خام فروشی محصولات را فراهم کردیم. حقیقت آن است که خرید مستقیم محصولات کشاورزی و فراوری آنها، زمینه اشتغالزایی جوانان را فراهم کرده و ضمن مقابله با خام فروشی محصولات، از مهاجرت روستائیان به شهرها نیز جلوگیری کرده است. همچنین با ارائه اطلاعات محصولات کشاورزی در روستاهای استان کردستان و معرفی آنها به مردم سراسر کشور از طریق فضای مجازی، زمینه توسعه گردشگری استان فراهم شده است.»