مرجان قندی
خبرنگار

همان روزهای آغاز جنگ تحمیلی خونین شهر شد. نوزده ماه این شهر در دست بعثی‌های متجاوز باقی ماند تا در نهایت با عملیات حماسه آفرین «بیت‌المقدس» از اسارت آزاد شد.
خرداد که می‌رسد، بازهم یاد و خاطرات آزادسازی خرمشهر در دل خیلی‌ها زنده می‌شود. در این میان مردم این شهر که با دست خالی مقابل دشمن بعثی ایستادند، روایت‌های زیادی از روزهای خون و حماسه دارند. حماسه دفاع مقدس رزمندگان و مردم ایران در جنگ تحمیلی، در حقیقت، دفاع یک ملت در برابر چندین کشور بود؛ کشورهایی که نیروی نظامی هر کدام‌شان به تنهایی از تجهیزات نظامی کشور ما که در آن زمان تازه انقلاب را پشت‌سر گذاشته بود و وضعیتش هنوز به ثبات نرسیده بود، برتر بود. نابرابر بودن این جنگ نه فقط بر ما که بر همه دنیا روشن بوده است. بسیاری از پیروزی‌هایی که ایران در جریان این جنگ به دست آورده با حساب و کتاب‌های معمول و منطق جور درنمی‌آ‌ید. نیروی قوی ایمانی که در وجود همه رزمندگان بود باعث شد بتوانند چنین معجزه‌هایی بیافرینند. یکی از عملیات‌هایی که موفقیتش باعث شد دهان همه قدرت‌های نظامی دنیا باز بماند، عملیات «بیت‌المقدس» بود که منجر به باز پس‌گیری خرمشهر شد.
چهل و پنج روز دفاع
حدود یک سال قبل از شروع حمله سراسری عراق به ایران، ارتش عراق تحرکاتی را در مرز شلمچه آغاز کرده بود؛ نصب استحکامات دفاعی و نظامی و آرایش نظامی نیروها در این مرز، از جمله این تحرکات بود.  «شهید محمد جهان‌آرا»، از جمله مدافعان شهر بود که این تحرکات باخبر شده بودند و اخبار این اتفاقات را به مسئولان کشور گزارش می‌دادند تا اینکه درست ۱۰ روز پیش از شروع حمله سراسری، درگیری رسمی بین نیروهای ایرانی و عراقی در نزدیکی‌های خرمشهر آغاز شد. رزمندگان به همراه مردم خرمشهر از همان اوایل شروع درگیری، جانانه در این شهر مقاومت می‌کردند؛ آنها «پل نو» روی «نهر عرایض» را خراب می‌کنند تا مانع عبور تانک‌های عراقی و رسیدنشان به خاک ایران شوند. با وجود این ارتش عراق که از ۳ جهت به خرمشهر حمله کرده بود، وارد این شهر می‌شود و در تاریخ ۴ آبان پس از ۴۵ روز آتشبازی از زمین و هوا با شکست مقاومت‌های نظامی و مردمی خرمشهر سقوط می‌کند و به دست بعثی‌ها می‌افتد.
آغاز حماسه
بعد از عملیات موفق «فتح‌المبین»، عراق از دست دادن خرمشهر را قطعی می‌دید؛ اما با توجه به موقعیت مهم خرمشهر، بشدت برای حفظ آن تلاش می‌کرد. در حالی که عراق داشت نیروهایش را در خرمشهر تجدید و تقویت می‌کرد، به نیروهای تحت امر قرارگاه مرکزی کربلا دستور داده شد عملیاتی را طراحی و برای انجام آن قوای‌شان را بازسازی و تجدید کنند. عملیات «بیت‌المقدس» به‌منظور بازپس‌گیری خرمشهر، در ۳ محور شمالی (قرارگاه قدس، با عبور از رودخانه کرخه)، محور میانی (قرارگاه فتح، با عبور از رودخانه کارون و پیشروی به سمت جاده اهواز - خرمشهر و محور جنوبی قرارگاه نصر، با عبور از کارون و پیشروی به سمت خرمشهر طراحی شد و قرار شد نیروها از ۳ جهت بر بعثی‌ها بتازند. آزاد‌سازی خرمشهر، تنها هدف عملیات بیت‌المقدس نبود؛ مناطق مهم دیگری هم در جریان این عملیات از عراق بازپس گرفته شد؛ اما مهم‌ترین دستاورد عملیات فتح خرمشهر بود. عملیات در روز ۱۰ اردیبهشت ماه سال ۱۳۶۱ شروع شد و با آزادسازی خرمشهر در سوم خرداد 61 به پایان رسید.
خرمشهر چشم‌انتظار آبادی است
در راه دفاع از خرمشهر نیرو‌های مردمی بسیاری حضور داشتند که کمتر کسی با نام‌شان آشنایی دارد؛ نیرو‌هایی که اگر آن روزها حضور نداشتند، سرنوشت جنگ طور دیگری رقم می‌خورد.
فریبا موحد ازجمله افرادی است که در روزهای مقاومت و تلاش برای آزادی خرمشهر در میدان نبرد حضور داشته، او حالا جزو بازنشستگان آموزش و پرورش است و با یادآوری روزهای ابتدایی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، از خاطراتش در در خرمشهر می‌گوید: مدافعان خرمشهر کار سخت و بزرگی انجام دادند اما کمتر از آنها یاد می‌کنند. من به چشم خود دیدم که رزمندگان و مردم، چطور با دست خالی اجازه ندادند دشمن مسلح به‌راحتی بر خرمشهر مسلط شود. دشمنی که آمده بود چند روزه خوزستان را اشغال کند، 34 روز پشت دروازه‌های خرمشهر ماند.
موحد ادامه می‌دهد: ما تازه پیروزی انقلاب را جشن گرفته بودیم و در آبادان روزهای خوشی داشتیم که جنگ چهره خشنش را به ما نشان داد. خیلی‌ها ۳۱ شهریورماه ۱۳۵۹ را تاریخ آغاز جنگ تحمیلی می‌دانند اما جنگ به‌صورت غیررسمی قبل از آن روز شروع شده بود، چون ارتش عراق از روزهای قبل‌تر در مرزها حمله‌های پراکنده خود را شروع کرده بود و ما مطمئن بودیم آنها قصد دارند به ایران تجاوز کنند.
موحد با بیان اینکه بعد از حمله عراق، مدافعان خرمشهر توانستند 34 روز تمام قد ایستادگی کنند، می‌گوید: از مرز شلمچه و پل نو گرفته تا فلکه مقاومت و بازار صفا و گمرک و مسجدجامع خمپاره ه‍‌ایی بود که روی شهر می‌ریختند. این بانوی رزمنده با اشاره به خاطرات فراوانی که از روزهای سقوط و آزادسازی خرمشهر دارد، می‌گوید: شهید جهان‌آرا فرمانده ما در خرمشهر بود. البته او فقط به عنوان یک مسئول برای ما مورد احترام نبود بلکه او به خاطر شخصیتی که داشت برای همه ما الگو شده بود و همه او را به‌عنوان یک شخص خاص می‌شناختند. یادم می‌آید وقتی خرمشهر سقوط کرد، همه را جمع کرد و گفت: «اگر خرمشهر سقوط کرد دوباره آن را پس می‌گیریم، ما باید مراقب باشیم ایمان‌مان سقوط نکند.»
وی درخصوص لحظه شیرین شنیدن خبر آزادسازی خرمشهر ادامه می‌دهد: من در یک مدرسه در شادگان در فاصله یک ساعته بین خرمشهر و اهواز بودم. با شنیدن خبر آزادسازی خرمشهر، به یاد حرف‌های شهید جهان‌آرا افتادم که به واقعیت تبدیل شده بود. او و خیلی دیگر از افرادی که غیورانه جنگیدند و دوست داشتند شاهد این لحظه باشد اما جان‌شان را در این راه فدا کرده بودند.
فاطمه بانویی از جانبازان عملیات آزادسازی خرمشهر آن روزها را به یاد می‌آورد و می‌گوید: فرماندهان، رزمندگان و مدافعان خرمشهر با عملیات بیت‌المقدس برنامه‌های دشمن را برهم زدند؛ آنها تا آخرین قطره خون جنگیدند و خیلی‌ها حتی شهر را هم خالی نکردند ایستاندند و مقاومت کردند. او که در زمان آغاز جنگ دختری جوان و پر از شور و شوق بود در خصوص روزهای عملیات می‌گوید: البته روزها و شب‌های تلخی بر همه ما گذشت. شهر ما هشت سال تمام زیر آتش دشمن ماند و همچنان هم بعد از گذشت سال‌ها هنوز هم آبادان، آبادان نشده است. بانویی خاطرنشان می‌کند: پس از پایان جنگ در خرمشهر و شنیدن خبر آزادسازی آن اغلب خرمشهری‌هایی که مجبور شده بودند شهر را ترک کنند، دوست داشتند برگردند؛ اما شهر به کل ویران شده بود به‌طوری که برخی حتی قادر به پیدا کردن خانه خودشان نبودند. امروز با وجود تلاش‌هایی که در این سال‌ها برای آبادانی خرمشهر انجام شده است اما مردم هنوز وضعیت را مطلوب نمی‌دانند و مشکلات بسیاری در شهر دارند. بانویی با گلایه اینکه مسئولان هر سال سوم خرداد به یاد این شهر می‌افتند اما بعد از آن خرمشهر دوباره به فراموشی سپرده می‌شود، می‌گوید: نسل جدید درکی از وضع خرمشهر قبل از جنگ ندارند؛ آبادان و خرمشهر از شهرهایی بودند که دوبی و امارات و کشورهای اطراف در مقابل‌شان اصلاً قابل قیاس نبودند.

چرا مسائل خوزستان برای آیت‌الله رئیسی در اولویت قرار داشت

سه سال ریاست‌جمهوری؛ سه بار سفر به خرمشهر و آبادان

 «خرمشهر و خوزستان در 8 سال دفاع مقدس دین خود را به انقلاب و نظام ادا کرده‌اند؛ ما مدیون مردم این منطقه هستیم و نوبت ماست که دین خود را به آنها ادا کنیم.»
این جملات رئیس‌جمهور شهید در جمع صمیمی و ساده مردم روستای سوره از توابع خرمشهر شاید پاسخ به این پرسش باشد که چرا شهید آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی در طول حدود سه سال ریاست‌جمهوری، 8 بار به خوزستان سفر کرد و در این میان سه بار در جمع مردم خرمشهر و آبادان حضور یافت.
شهید آیت‌الله رئیسی ۲۶ اسفند‌ماه ۱۴۰۰ و در جریان نخستین سفر استانی خود به خوزستان با سفر به شهرهای آبادان و خرمشهر حل مشکلات این شهرستان‌ها را در دستور کار خود قرار داد. رئیس‌جمهور تلاش برای رسیدگی به مسائل خرمشهر را جزو برنامه‌های جدی دولت دانست و دستور تشکیل کارگروه ویژه برای حل مشکلات این شهرستان را صادر کرد.
رئیس دولت سیزدهم همچنین در بازدید از فولاد جهان‌آرا خرمشهر در جمع کارگران این واحد تولیدی اظهار داشت: ایجاد شغل مسئولیت مهمی است که دولت، همه دستگاه‌ها، کارآفرینان و سرمایه‌گذاران به عهده دارند و با تمام توان، همگرایی و همت دستگاه‌های اجرایی از پس این مسئولیت برخواهیم آمد. رئیس‌جمهور در ادامه سفر خود به منطقه شلمچه رفت و همراه با زائران راهیان نور قبور مطهر هشت شهید گمنام مدفون در این منطقه را زیارت کرد.
 دومین سفر رئیس‌جمهور شهید به آبادان و خرمشهر
دومین سفر رئیس‌جمهور سید ابراهیم رئیسی به آبادان و خرمشهر روز جمعه سیزدهم خرداد‌ماه ۱۴۰۱ بود که در این سفر از محل حادثه ریزش ساختمان متروپل بازدید و با حضور در منزل قربانیان این حادثه، خانواده‌های جلیلیان در آبادان و صالحیان‌پور در خرمشهر با آنها ابراز همدردی کردند. آیت‌الله رئیسی در حالی به آبادان سفر کرد که یک روز قبل از آن نیز یک سفر کاری فشرده به تبریز داشت و تا پاسی از شب جلسات متعددی در این شهر و استان آذربایجان‌شرقی برگزار کرده بود.
 سومین سفر شهید خدمت به آبادان و خرمشهر در اسفند‌ماه ۱۴۰۱
سومین سفر آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی به آبادان و خرمشهر صبح روز دوشنبه ۲۹ اسفند‌ماه ۱۴۰۱ بود. وی ضمن شرکت در مراسم افتتاح فاز ۲ پالایشگاه آبادان از یادمان شهدای غواص علقمه در خرمشهر بازدید و در جمع زائران راهیان نور سخنرانی کرد.  طرح توسعه و تثبیت فاز ۲ پالایشگاه آبادان با سرمایه‌گذاری ۱.۲ میلیارد دلار با حضور آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی بهره‌برداری شد. شهید آیت‌الله رئیسی علاوه بر حضور در جمع کاروانیان راهیان نور در یادمان شهدای کربلای۴، نماز ظهر و عصر را با همراهی جمعی از اعضای کاروان‌های راهیان نور در این محل اقامه کرد. رئیس‌جمهور همچنین با حضور در یادمان شهدای کربلای4 «علقمه» و ادای احترام به مقام شامخ شهدا بخصوص شهدای غواص، با جمعی از اعضای کاروان‌های راهیان نور حاضر در این منطقه از نزدیک دیدار و گفت‌وگو کرد.