محمد سیف تبریزی
کارشناس حوزه قفقاز

 
در سحرگاه روز پنجشنبه، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه 9 روز پس از تحلیف پنجمین دوره ریاست‌جمهوری خود همراه با هیأتی عالی‌رتبه در استقبالی باشکوه وارد پکن پایتخت چین شد.
دیداری که بدون اغراق، تمام افکار عمومی جهان را تحت تأثیر خود قرار داده و اخبار دیدار شی جین‌پینگ و ولادیمیر پوتین در پس‌زمینه تشدید تنش‌ها میان این دو قدرت جهانی و غرب به سرکردگی ایالات متحده مهم‌ترین اخبار روز جهان است.
اما مطمئناً اولین پیامی که از این دیدار به جهانیان مخابره می‌شود، تقویت همکاری میان دو دوست و متحد استراتژیک در به چالش کشیدن نظم جهانی به رهبری ایالات متحده است.
سفر رئیس‌جمهور روسیه به چین حاوی پیام‌های نمادین بسیاری است. پوتین به چین آمد تا اتحاد علیه ایالات متحده را «تثبیت» کند و «عصر جدیدی» از روابط و همکاری را میان مسکو و پکن از مشارکت همه‌جانبه تا تعامل استراتژیک آغاز کنند.
از همین‌روی می‌توان گفت سفر ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه برای پکن مهم‌تر از دیدار شی جین پینگ رئیس‌جمهور چین از اروپا پس از پنچ سال و یا دیدار با امانوئل مکرون رهبر فرانسه در هفته قبل باشد.
با این حال دلایل متعددی وجود دارد که چرا رهبر روسیه در این برهه زمانی نیاز به بازدید مجدد از چین داشت. در ادامه سعی می‌کنیم به‌طور خلاصه برخی از مهم‌ترین انگیزه‌های پشت این دیدار را بررسی کنیم.

همکاری در ایجاد نظم جهانی در حال ظهور و مقابله با هژمونی امریکا
شاید مهم‌ترین ویژگی و خروجی دیدار دو رئیس‌جمهور را باید در ارتقای همکاری‌ها در عالی‌ترین سطح در جهت ایجاد نظم جدید یا همان نظم چندقطبی دید. دو کشور تصمیم گرفته‌اند با تقویت تعاملات استراتژیک خود و به‌منظور پایان یکجانبه‌گرایی امریکا در نظام بین‌الملل و تقویت چندجانبه‌گرایی، قاطعانه از روندهای سازمان ملل و نظم جهانی مبتنی بر حقوق بین‌الملل حمایت کنند و مواضع خود را در پلتفرم‌های چندجانبه هماهنگ ‌کنند تا ظهور دنیای چندقطبی و روند جهانی شدن اقتصادی را از طریق چندجانبه‌گرایی واقعی ترویج کنند.

روابط اقتصادی
در حوزه اقتصادی شاهد یک جهش 23.1 درصدی در میزان رشد تجارت میان دو کشور در 10 سال گذشته بوده‌ایم، به شکلی که حجم این تجارت در سال 2023 به 240 میلیارد دلار رسیده است و نکته مهم در این مورد تسویه 90 درصدی با ارز‌های ملی میان دو کشور است. این در حالی است که در سال 2011 این میزان عددی کمتر از 10 درصد را نشان می‌داد. پس از تحریم‌های غرب در سال 2022 و خروج برند‌های جهانی از بازار اقتصاد روسیه این شرکت‌های چینی بودند که به سرعت جایگزین شرکت‌های غربی در بازار روسیه شدند به نحوی که در حال حاضر 10 برند پرفروش خوردرو در روسیه از شرکت‌های چینی هستند و شیائومی جایگزین سامسونگ و اپل در بازار مصرف روسیه شده است. همچنین باید به 80 پروژه مشترک میان دو کشور به ارزش 200 میلیارد دلار اشاره کرد.
اما با این همه، مشکلاتی در تجارت دو کشور در سال 2023 به دلیل تحریم‌های بانکی غرب به‌وجود آمد که به‌نظر می‌رسد یکی از جنبه‌های مهم سفر پوتین به پکن را باید در حوزه مشکلات بانکی و نحوه تسویه مالی دانست که باعث کاهش 15 درصدی تجارت میان دو کشور شده است.
همچنین از دیگر موضوعات مهمی که پوتین سعی کرده در دیدار با شی آن را برطرف کند بحث درخصوص خط لوله گازی سیبری 2 میان دو کشور است که روس‌ها هنوز نتوانسته‌اند چینی‌ها را در این خصوص راضی به همکاری کنند.

همکاری نظامی
پس از سال 2022 و شروع درگیری‌ها در اوکراین همکاری نظامی روسیه و چین دچار تحولی عظیم شد. در پس زمینه تحریم‌های شدید روسیه از سوی غرب‌ این چین بود که توانست بسیاری از مشکلات روسیه در زمینه عرضه‌ تکنولوژی‌ها، ماشین‌ابزار، میکروالکترونیک و سایر فناوری‌ها که برای ساخت انواع موشک، تانک، هواپیما و سایر سلاح‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت، مرتفع کند. براساس ارزیابی‌های سرویس‌های اطلاعاتی ایالات متحده، روسیه در سال 2023 حدود 90 درصد از کل میکروالکترونیک و حدود 70 درصد ماشین ابزار مورد نیاز خود را از چین دریافت کرده است. به نظر می‌رسد قسمتی از این دیدار که در پشت درهای بسته و با حضور آندری بلوسوف وزیر دفاع جدید و شویگو وزیر دفاع سابق روسیه انجام پذیرفت می‌تواند همچنان بر روند انتقال تجهیزات هایتک مورد نیاز ارتش روسیه تأکید داشته باشد.

همکاری‌های سیاسی
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در بیانیه میان دو رئیس‌جمهور به آن اشاره شد، شرایط حال حاضر جنگ میان روسیه و اوکراین است. چین به صراحت اعلام کرده است که خواهان ایجاد صلح در اروپاست تا از این طریق بتواند همچنان به رشد اقتصادی خود ادامه دهد. از سوی دیگر ولادیمیر پوتین هم بارها اعلام کرده است که از هرگونه روند صلح میان اوکراین و روسیه به شرطی که واقعیت‌های میدانی و نگرانی‌های امنیتی مسکو را دربر بگیرد، حمایت می‌کند. در بیانیه مذکور روسیه از فعالیت‌های چین در روند صلح و بیانیه 12 بندی پکن که در سال گذشته ارائه شد حمایت می‌کند. کرملین می‌داند که تنها در شرایط فعلی چین است که می‌تواند به‌عنوان یک میانجی میان مسکو و غرب قرار بگیرد از این‌رو به نظر می‌رسد دست چین را در میانجیگری باز گذاشته است.

همکاری فرهنگی
شاید یکی از مهم‌ترین موضوعات مطرح شده میان دو کشور که در رسانه‌ها بازتاب اندکی داشت، همکاری‌های فرهنگی میان دو کشور در سال پیش‌روست. مسکو و پکن با فهم این موضوع که تنها از طریق همکاری فرهنگی است که می‌توانند با ناتوی فرهنگی غرب که در سال‌های اخیر سعی در تخریب فرهنگ و ارائه چهره‌ای غیرواقعی از آنان در رسانه‌های بین‌المللی کرده‌اند، به مقابله بپردازند.