بررسی وضعیت مالیات مقطوع تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که ۸۸.۲ درصد از مؤدیان مالیات بخش اصناف و مشاغل کمتر از ۲۰ میلیون تومان و ۱۱.۸ درصد مؤدیان این بخش، مالیاتی بین ۲۵ تا ۳۰ میلیون تومان پرداخت می‌کنند.
هوشمندسازی نظام مالیاتی در دولت سیزدهم منجر شده است تا با شفاف‌سازی صورت گرفته، مالیات‌ستانی عادلانه از مؤدیان در رسته‌های شغلی مختلف اجرایی شود.
پیش از روی کار آمدن دولت سیزدهم تا سال ۱۴۰۰، مالیات مشاغل بر اساس چانه‌زنی بین مؤدی و مأمور مالیاتی تعیین می‌شد و سالانه درصدی بر میزان مالیات سال قبل افزوده می‌شد که این امر موجب گلایه‌مندی اصناف شده ضمن اینکه مالیات واقعی بر اساس درآمدها نیز کسب نمی‌شود.
سازمان امور مالیاتی با هوشمندسازی نظام مالیاتی در سال ۱۴۰۱ اقدام به اجرایی کردن مواد ۱۰ و ۱۱ قانون «پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان» و همچنین حکم بند «م» تبصره ۱۲ قانون بودجه ۱۴۰۰ ، اطلاعات فروش حساب فروشنده را گرفت و بر این اساس حرکت از مالیات‌ستانی سنتی به سمت مالیات‌ستانی هوشمند آغاز شد.
قانون سامانه مؤدیان و پایانه‌های فروشگاهی یکی از راهکارهای شفافیت در دریافت مالیات مصوب سال ۱۳۹۸ بود که در دولت‌های گذشته مورد بی‌مهری قرار گرفته بود، اما دولت سیزدهم زیرساخت‌های اجرایی آن را فراهم کرده و اکنون مالیات‌ستانی بر اساس داده‌محوری از همین سامانه است.
در این روش، مالیات‌ستانی بر مبنای درآمدزایی مشاغل صورت گرفت و از روش چانه‌زنی به سمت داده‌محوری حرکت کرده است؛ در این میان مالیات مشاغل بر اساس کسب سود و درآمد مشخص شد؛ ضمن اینکه مشاغلی که با کسب سودهای بالا اقدام به پرداخت مالیاتی کمتر از درآمدشان در سال‌های گذشته می‌کردند، سال گذشته بر اساس اطلاعات درآمدی، مالیاتشان چندین برابر سال‌های گذشته تعیین شد که این امر به مذاق این مؤدیان خوش نیامد و اقدام به فرافکنی کردند.
طبق گزارش سازمان امور مالیاتی از وضعیت مالیات مقطوع تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که ۸۸.۲ درصد از مؤدیان مالیات زیر ۲۰ میلیون تومان و ۱۱.۸ درصد مالیاتی بین ۲۵ تا ۳۰ میلیون تومان پرداخت می‌کنند.
طبق این گزارش، مالیات ۵۰.۶ درصد از اصناف، صفر است که شامل چهار میلیون و ۱۲۴ هزار و ۷۷۱ پرونده مالیاتی است.
بیش از یک میلیون و ۵۰۰ مؤدی یعنی چیزی حدود ۱۹.۴ درصد از اصناف مالیات صفر تا پنج میلیون تومانی پرداخت می‌کنند همچنین حدود ۷۹۵ هزار نفر از اصناف مالیات بین پنج تا ۱۰ میلیون تومانی پرداخت می‌کنند که حدود ۹.۷ درصد از سهم کل مالیات اصناف می‌شود.
۴.۵ درصد از اصناف که شامل ۳۷۰ هزار و ۵۶۷ پرونده مالیاتی می‌شود، مالیاتی حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومانی پرداخت می‌کنند که در همین راستا سهم چهار درصد دیگر از اصناف نیز مالیاتی بین ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان است.
بر اساس گزارشی که از سوی سازمان امور مالیاتی منتشر شده تنها ۱۱.۸ درصد اصناف مالیات بین ۲۰ تا بیش از ۳۰ میلیون تومان پرداخت می‌کنند که از این رقم ۲ درصد یعنی چیزی حدود ۱۶۳ هزار نفر از مشاغل مالیات ۲۰ تا ۲۵ میلیون تومانی و ۱۵۳ هزار نفر از اصناف مالیاتی با ۱.۸ درصد سهم مابین ۲۵ تا ۳۰ میلیون تومانی پرداخت می‌کنند. تنها ۷.۷ درصد از مؤدیان اصناف با ۶۳۱ هزار پرونده مالیاتی موظف به پرداخت مالیاتی بیش از ۳۰ میلیون هستند.