جعفر قنادباشی کارشناس مسائل منطقه

عملیات «وعده صادق» در روند تحولات جاری منطقه یک نقطه عزیمت برای پیش‌بینی چشم‌انداز مناسبات و همکاری‌های پیش رو از سوی ایران و کشورهای خاورمیانه به شمار می‌آید. آشکار شدن قدرت بازدارندگی ایران در برابر تهدیدات امنیتی که در چندین سال گذشته همواره از سوی رژیم صهیونیستی در فضای دشمنی با ایران مطرح می‌شد، این واقعیت را نشان داد که رژیم اسرائیل تا چه اندازه در عملی کردن تهدیدات واهی خود علیه ایران ناتوان است.
امری که برای آن دسته از کشورهای عربی که پیشتر به مناسبات خود با امید واهی تأمین امنیت بیشتر با این رژیم رسمیت بخشیده بودند، معنای روشنی داشت و آن اینکه رویکرد پیشنهادی ایران مبنی بر امکان دفع مخاطرات و تهدیدات امنیتی با تکیه بر ظرفیت‌های درونی و بدون نیاز به بازیگران غربی خارج از منطقه، امکان اجرا دارد. اوج‌گیری تنش میان تهران و تل آویو که به عقب راندن این رژیم در برابر ایران منتهی شد، به معنایی دیگر بی‌اثر بودن تحریم‌های ظالمانه غرب را برای ناکارآمد کردن ظرفیت فناوری‌های بومی ایران نشان داد و تصویر در حال فروپاشی و متزلزل اسرائیل را با «تغییر موازنه سیاسی و نظامی» به نفع محور مقاومت با محوریت ایران به نمایش گذاشت. این در حالی بود که رهبران صهیونیستی درصدد بودند بواسطه گرفتار شدن در بن‌بست جنگ غزه، یک فضای هیجانی ناظر بر نشاندن ایران در کانون تنش به وجود بیاورند، اما پاسخ حساب شده ایران مانع از تحقق این هدف شد و زمینه را برای تغییر مؤلفه‌های مؤثر در فرایندهای دیپلماتیک نیز فراهم کرد.
اینک قریب به اتفاق کشورهای عربی منطقه توجه قابل ملاحظه‌ای به دیدگاه جمهوری اسلامی درباره مناسبات منطقه‌ای از خود نشان می‌دهند. به اعتقاد ایران شعله ‌ور بودن شعله‌های جنگ در منطقه، یکی از دلایل مهم عدم رشد و توسعه اقتصادی و فقدان امنیت بوده که خاورمیانه و خلیج فارس دهه‌هاست با آنها روبه‌رو بوده و این انتظار که از طریق طرح‌های مبتنی بر مداخله کشورهای فرامنطقه‌ای بتوان آنها را حل و فصل کرد، دور از واقعیت است.
حل این مشکلات که به عنوان اهداف مورد نظر در رویکرد منطقه‌ای ایران مطرح است، مستلزم شکل‌گیری نوعی همگرایی بین کشورهای منطقه است در حالی که تا پیش از این،
نه تنها شاهد چنین همگرایی میان کشورهای حاشیه خلیج فارس و در سطحی بالاتر میان کشورهای خاورمیانه نبودیم که به نظر می‌رسید تلاش‌های اسرائیل برای عادی‌سازی رابطه با کشورهای عربی می‌توانست فضا را برای ایجاد سطح گسترده‌تر و عمیق‌تری از تقابلات درون منطقه‌ای شکل دهد.
اما بروز تحولات اخیر سبب شد تا روند جاری منطقه با نقش آفرینی ایران دچار تحول شود. درنظر گرفتن جایگاه ویژه برای ایران در فرایند گفت‌و‌گوهای جاری برای خاموش کردن جنگ غزه و استقبال از برگزاری جدیدترین نشست گفت‌و‌گوهای ایرانی- عربی از نشانه‌های این تغییرات به شمار می‌رود.
نشست جاری گفت‌وگوهای ایرانی و عربی با مشارکت حدود ۴۰ نفر از اندیشمندان و کارشناسان از ۱۵ کشور عربی، از ثمرات ایجاد موازنه قدرت نظامی و سیاسی جدید در منطقه در پی عقب‌نشینی اسرائیل در کارزار نظامی با ایران است که به وضوح به تغییر لحن و رویکرد دیپلماتیک کشورهای عربی منطقه انجامیده است.
کشورهای منطقه پس از عملیات «وعده صادق» بخوبی دریافته‌اند که در ورای هر یک از کشورهای محور مقاومت، نیروی قدرتمندی وجود دارد که می‌تواند احساس بی‌دفاعی را در بزنگاه‌های حساس بر جان اسرائیلی‌ها بیفکند.