گزارش «ایران» از ظرفیت‌های صادراتی و سرمایه‌گذاری کشور با توجه به مزیت‌های جغرافیایی
زنجیره‌های ارزش استان‌ها در ویترین « ایران اکسپو ۲۰۲۴ »
برای دومین سال پیاپی با تصمیم وزارت کشور و مجموعه استانداری‌ها این فرصت در اختیار استان‌ها قرار گرفت تا در ششمین دوره نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران اکسپو ۲۰۲۴ (۸ تا ۱۲ اردیبهشت) شرکت کرده و توانمندی صادراتی و فرصت‌های سرمایه‌گذاری‌هایشان را برای ارائه به سرمایه‌گذاران و هیأت‌های تجاری داخلی و خارجی ۱۱۹ کشور به نمایش بگذارند. محصولات و دستاوردهای استان‌ها در حوزه‌های مختلف صنعتی و کشاورزی در هفت گروه کالایی از جمله صنایع غذایی، کشاورزی و شیلات، صنعت، فرش و صنایع‌دستی و گردشگری، دارو، تجهیزات پزشکی، آزمایشگاهی، محصولات شیمیایی، آرایشی و بهداشتی، صنعت ساختمان و خدمات فنی-مهندسی و پتروشیمی عرضه شد. این تصمیم در قالب طرح تحولی با عنوان طرح توسعه زنجیره‌های ارزش راهبردی استان‌ها بود و در ششمین دوره از این نمایشگاه اجرا شد. در شرایطی که دشمنان جمهوری اسلامی ایران همواره سعی می‌کنند ایران را در انزوا قرار دهند تا روابطش به‌خصوص روابط تجاری‌اش با کشورهای منطقه و البته کشورهای همسو کمتر شود، دولت سیزدهم عزمش را جزم کرد تا با اجرای طرح‌هایی از این دست همکاری‌های تجاری‌اش را با کشورهای همسایه گسترش بدهد و مبادلات و تجارت دوسویه و مکمل را بین ایران و کشورهای منطقه تا آنجا که امکانش وجود دارد پیش ببرد. دولت حلقه وصل این اتصال را استانداری هر استان قرار داد تا این نهاد با توجه به ویژگی‌ها و اختیاراتی که دارد، زمینه بسیاری از همکاری‌ها و هم‌افزایی‌ها را برای اتصال قابلیت‌های داخلی و بازارهای منطقه فراهم کند. در ششمین دوره از نمایشگاه ایران اکسپو، همگی ۳۱ استان کشور حضور داشتند و هر استان با ۲ محصول از زنجیره‌های اولویت‌دار اصلی و با زنجیره‌ای از تأمین مواد اولیه تا بازاریابی و کسب و کار حضور پیدا کرد. دستاوردهای حضور در این نمایشگاه را با تعدادی از نمایندگی‌های حاضر در غرفه‌های استان‌ها مطرح کردیم.
مرجان قندی
خبرنگار
زیارت، گردشگری و فولاد زنجیره‌های ارزش خراسان رضوی
مدیرکل دفتر هماهنگی امور سرمایه‌گذاری و اشتغال استانداری خراسان رضوی با اشاره به اینکه استان خراسان رضوی پنجمین استان پهناور ایران و دومین استان پرجمعیت کشور است، گفت: موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد این استان در مرکز اتصال خاورمیانه، آسیا و اروپا و مسیر جاده ابریشم، برخورداری از بازار گسترده در داخل و کشورهای همسایه، نیروی انسانی آموزش دیده، ذخایر عظیم انرژی و مرز مشترک با افغانستان و ترکمنستان از مهم‌ترین ظرفیت‌هایی است که موجب تعامل اقتصادی خراسان رضوی با بیش از ۸۰ کشور جهان شده است.
هادی توانا گفت: در عرصه صنعت خراسان رضوی با وجود بیش از 5 هزار و ۶۰۰ واحد صنعتی و معدنی قطب دوم صنعت خودرو و قطعه‌سازی و همچنین قطب تولید فولاد در شرق کشور است. وجود ۴۱ شهرک و ناحیه صنعتی، فعالیت بیش از ۸۹۳ معدن با ذخیره حدود ۳ میلیارد تن و استخراج سالانه ۲۹ میلیون تن مواد متنوع معدنی همچون سنگ‌آهن، طلا، آهک، کرومیت، سیلیس، سنگ تزئینی، مس و گچ از جمله توانمندی‌های این استان در عرصه معدن است.
وی با اشاره به اینکه استان خراسان رضوی در نمایشگاه اکسپو 2024 دو زنجیره ارزش اصلی با عنوان زنجیره ارزش زیارت و گردشگری و زنجیره فولاد معرفی کرد، تصریح کرد: شهر مشهد به دلیل وجود بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) مورد احترام مسلمانان اقصی نقاط دنیا است و سالانه بیش از ۳۰ میلیون زائر و توریست داخلی و خارجی رهسپار این شهر مقدس می‌شوند که این رقم در افق ۱۴۰۴ به بیش از ۴۰ میلیون زائر و مسافر افزایش خواهد یافت. همچنین آرامگاه مشاهیری چون فردوسی، خیام و عطار، برخورداری از ۱۰ درصد موزه‌های کشور و قرار گرفتن بیش از ۳۳ منطقه نمونه گردشگری در سطح بین‌المللی، ملی، استانی و محلی نشانه دیگری از وجود جاذبه‌های فراوان گردشگری و قابلیت‌های سرمایه‌گذاری در این استان است.
توانا ادامه داد: از مجموع ۲۹۲ رشته صنایع دستی کشور ۷۰ رشته در خراسان رضوی فعال است و از این تعداد ۲۲ رشته بومی و مزیت‌دار استانی است که رشته‌های تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در نیشابور، سنگ تراشی و حکاکی روی سنگ در مشهد و سفالگری گناباد از هنرهای اصیل و مهم این استان است و سهم قابل توجهی در اشتغالزایی و صادرات صنایع دستی استان دارد.
این مسئول با بیان اینکه در عرصه تجارت خارجی استان با داشتن چهار پایانه، دو بازارچه مرزی و دو منطقه ویژه اقتصادی فعال سرخس و دوغارون به‌عنوان دروازه صادرات کالا بخش اعظمی از صادرات کشور به آسیای میانه و افغانستان را به خود اختصاص داده است، یادآور شد: این دوره از نمایشگاه در سطح بالاتری از پیش‌بینی‌های شرکت‌کنندگان و حتی خود برگزارکنندگان بود. سرمایه‌گذاران بسیار زیادی از کشورهای مختلف در این غرفه حضور پیدا کردند و تعداد بالایی توافقات اولیه بین استان ما و هیأت‌ها شکل گرفت.
زنجان بزرگترین صادر کننده
سرب و روی کشور
کارشناس امور معادن دفتر سرمایه‌گذاری استانداری استان زنجان در غرفه این استان گفت: استان زنجان با معرفی توانمندی‌های صادراتی و ظرفیت‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این نمایشگاه حضور یافت که زنجیره‌های نساجی، زیتون، کشمش، طیور، برق والکترونیک، گیاهان دارویی و صنایع سلولزی و شیمیایی ۷ زنجیره راهبردی استان بودند که در این نمایشگاه به آنها پرداخته شد.
محسن محمدیان با بیان اینکه استان زنجان با توجه به موقعیت مطلوب قرارگیری‌اش به ۵۰ درصد بازار تولید کشور در شعاع ۴۰۰ کیلومتری خود از طریق ۱۲ استان دسترسی دارد، گفت: زنجان با ۷ استان همسایه و از طریق آنها به مرکز، غرب و شمال غرب کشور متصل می‌شود. قرارگیری در مسیر بین‌المللی انتقال کالا از شرق و غرب کشور و قرارگیری در طولانی‌ترین و مهم‌ترین بزرگراه قاره آسیا به نام «ای اچ وان»، نزدیکی به ۵ مرز زمینی و دریایی بازرگان، نوردوز، آستارا، انزلی و باشماق در کردستان و نزدیکی به مناطق آزاد صنعتی تجاری ارس و انزلی و همچنین قرارگیری در مسیر گردشگری و تجارت به وسیله اتصال به مرکز کشور براساس جاده ابریشم، وجود گمرکات و ایستگاه باز بین‌المللی راه‌آهن در ایستگاه بناب، وجود دو نیروگاه فعال ۵۰۰ مگاواتی و سه نیروگاه سیکل ترکیبی در حال ساخت از دیگر مزیت‌های این استان برای تجار به شمار می‌آید.
وی یادآور شد: معرفی مزیت‌ها و ظرفیت‌ها برای توسعه تجارت و سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی، وجود بازارهای مطمئن و رو به گسترش کشورهای منطقه برای صنایع غذایی و کشاورزی که استان زنجان نیز در تولید آنها دارای مزیت نسبی است یکی از نقاط مهم ایجاد انگیزه برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. با ایجاد زنجیره تولید ارزش محصول زیتون در استان حدود ۴۰ درصد از زیتون تولیدی کشور در این استان تولید می‌شود و از میزان میوه زیتون تولید شده در کشور حدود ۴۷ درصد وارد فرایند روغن‌کشی و ۵۳ درصد برای تولید کنسرو مورد استفاده قرار می‌گیرد. از مسائل و نقاط قوت در زنجیره ارزش زیتون تولید انواع مختلف محصولات جانبی و متنوع کنسرو و روغن زیتون است.
کارشناس امور معادن دفتر سرمایه‌گذاری استانداری استان زنجان گفت: کشورهای عراق، روسیه، ترکیه، افغانستان، هند، ترکمنستان، آذربایجان، پاکستان، قزاقستان و... از مهم‌ترین مقاصد صادراتی محصولات بخش کشاورزی استان زنجان هستند.
وی یادآور شد: زنجان استانی با دارا بودن کارخانه‌های بزرگ فعال در بخش‌های مختلفی است که از آن جمله می‌توان به فعالیت مجموعه‌های بزرگ در زمینه الکتریسیته فلزات، صنایع شیمیایی، صنایع غذایی، ساختمان، سلولزی و صنایع معدنی اشاره کرد. حدود ۴۰ درصد از اقتصاد استان و تولید ناخالص داخلی استان را بخش صنعت تشکیل می‌دهد و بیش از ۸۰ درصد صادرات استان نیز صادرات محصولات صنعتی است. استان زنجان دارای اولویت‌های ویژه در توسعه صنایع الکترونیک شهرک‌های فناوری اطلاعات و سرمایه‌گذاری در شهرک‌های دانش‌بنیان و پارک علم و فناوری در منطقه است همچنین دارای اولویت ویژه در تولید انواع دارو و محصولات پزشکی است.
استان زنجان با دارا بودن بیشترین واحدهای تولید فرآوری و صادرات شمش روی و سرب بزرگترین تولید کننده و صادرکننده این محصول در کشور بوده و چرخه تولید در این بخش کامل است؛ البته چنان که پیش‌تر هم گفتم، فعالیت واحدهای بزرگ تولیدی و صادراتی در زمینه تولیدات محصولات برق و الکترونیک، زنجان را به‌عنوان قطب این محصول در کشور معرفی کرده است که در تولید صنایع بالادستی صنعت برق کشور همچون ترانس‌های برق و ترانسفورماتور کلیدهای برق و دیگر تجهیزات این صنعت سهم بزرگی از شبکه توزیع و انتقال نیرو در کشور از آن استان زنجان است.
هرمزگان استانی بر پایه اقتصاد دریا محور
مدیرکل دفتر هماهنگی امور سرمایه‌گذاری و اشتغال استانداری هرمزگان اظهارداشت: نمایشگاه اکسپو۲۰۲۴ با محوریت توسعه زنجیره ارزش‌های راهبردی استان‌ها برگزار شد که استان هرمزگان هم مثل بقیه استان‌ها برای دومین سال متوالی با دو زنجیره فولاد و میگو به‌عنوان زنجیره‌های منتخب در این نمایشگاه شرکت کرد. فرهاد ملکشاهی، هرمزگان را استانی بر پایه اقتصاد دریا محور معرفی کرد و افزود: همه فعالیت‌هایی که در استان تعریف شده حتی در بحث فولاد به نوعی برای تأمین آن به آب نیاز داریم. ما در استان به آب‌های آزاد دسترسی داریم و در بحث صادرات و تهیه مواد اولیه که مرتبط با اقتصاد دریا محور هستند مشکلی نداریم.
وی با اعلام اینکه هدفگذاری ما در استان تولید ۱۰ میلیون تن فولاد خالص است، گفت: در شروع زمان اجرای طرح زنجیره ارزش در استان هرمزگان تولید محصولات مختلف فولادی ۴.۱ میلیون تن بود اما در حال حاضر این رقم به ۱۳ میلیون تن رسیده است که حدود ۱۷ درصد رشد را نشان می‌دهد.
ملکشاهی با بیان اینکه قبلاً ما فقط سنگ آهن را صادر می‌کردیم اما هم‌اکنون از حلقه سنگ آهن به حلقه‌های بعدی روی آوردیم که دارای ارزش افزوده بالاتری باشد، خاطرنشان کرد: تبدیل سنگ آهن به کنسانتره نخستین فرایندی است که اتفاق می‌افتد، پس از آن، ماده تغلیظ شده سنگ آهن قابل فروش، به واحدهای گندله‌سازی می‌رود که باید دارای عیار آهن بیش از ۶۵ درصد باشد و عیار گوگرد کمتر از ۰.۰۲ درصد باشد. در آخر، برای تبدیل سنگ آهن به فولاد، آن را ابتدا به کنسانتره و بعد گندله و سپس آهن اسفنجی تبدیل می‌کنند. بعد از آن آهن اسفنجی به شمش تبدیل می‌شود که در هر کدام از این حلقه‌ها در حوزه معدن فرصت برای جذب سرمایه‌گذار داریم.
این مسئول اضافه کرد: در استان هرمزگان حدود ۵۰ هزار هکتار از اراضی مستعد پرورش میگو شناسایی شده است. در ابتدای زنجیره ارزش سطح زیر کشت مزارع پرورش میگو 7 هزار و ۸۰۰ هکتار بود که تاکنون 14 هزار و ۸۰۰ هکتار آن اجرایی شده و هدفگذاری ما این است که بتوانیم اکثر این مزارع را زیر کشت ببریم.
گلستان پیشرو در آبزی پروری دریا محور
مشاور برنامه راهبردی استاندار گلستان اظهار داشت: استان گلستان با ۲۱ زنجیره ارزش افزوده برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در ششمین نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران در تهران شرکت کرد تا از این فرصت برای افزایش تولید و صادرات کالای غیرنفتی و ارزآوری برای کشور استفاده کند.
حمیدرضا دنکوب با بیان اینکه جبران عقب ماندگی گلستان برای شتاب در سرمایه گذاری، داشتن راهبردی کارآمد و برنامه راهبردی مشخص کننده است که باید براساس اولویت‌ها و نیاز منطقه اقدام شود، گفت: اقتصاد اصلی ساکنان گلستان بر پایه کشاورزی استوار بوده به‌طوری که اکنون ۳۸ درصد تولید و اشتغال خالص استان در این بخش است و ضرورت دارد در افق چشم‌انداز علاوه بر افزایش تولید ناخالص داخلی استان، سهم بخش صنعت و خدمات را در ترکیب (پرتفوی) تولید ناخالص داخلی(GDP) استان به الگوهای کشورهای پیشرفته نزدیک کنیم.
وی با اشاره به اینکه صنعت شیلات یکی از حوزه‌های مهم اقتصادی استان گلستان به‌شمار می‌رود که نقش مهمی در ایجاد اشتغال و توسعه اقتصاد این خطه و به تبع آن کشور می‌تواند ایفا کند، افزود: استان گلستان در سال‌های اخیر با برنامه‌ریزی در ایجاد توسعه و تکمیل زنجیره ارزش کوشیده است تا نسبت به توسعه فعالیت‌های شیلاتی به‌عنوان یکی از بخش‌های راهبردی استان نقش ایفا کند. به منظور تحقیق و توسعه زنجیره ارزش در بخش شیلات استفاده از مشاوران علمی و مجرب در مطالعه طرح‌های شیلاتی دریا محور در بخش تولید میگو در تنهاترین مجتمع پرورش میگوی شمال کشور با استفاده از آب دریا پرورش ماهی در دریا و توسعه پرورش ماهیان خاویاری در اراضی ساحلی در سال‌های اخیر به‌عنوان یک اولویت برنامه‌ریزی شده است.
دنکوب خاطرنشان کرد: از دیگر گام‌های مؤثر در تکمیل زنجیره ارزش شیلات استان تجهیز و تکمیل مراکز بازسازی ذخایر ماهیان استخوانی و غضروفی در سه مرکز استان بوده که از سال ۷۲ تاکنون بیش از یک و نیم میلیارد قطعه بچه ماهی در این مراکز توسط کارشناسان بومی تولید شد. ضمن اینکه تأمین بخشی از بچه ماهیان مورد نیاز مزارع پرورش ماهی نسبت به رهاسازی در دریا جهت بازسازی ذخایر اقدام شد که قطعاً نقش مؤثری بر تثبیت زنجیره ارزش در بخش صید از دریا خواهد داشت. همچنین شیلات استان با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان و دو شرکت بخش خصوصی گام‌های مؤثری برای تکثیر و تولید بچه میگوی مورد نیاز در مجتمع پرورش میگوی گمیشان برداشته است که پیش‌بینی می‌شود در سال جاری بیش از ۱۰۰ میلیون قطعه بچه میگو در این استان تولید شود که با دستیابی به این مهم بخش مهمی از مشکلات مربوط به زنجیره ارزش پرورش میگوی استان مرتفع خواهد شد.
مشاور برنامه راهبردی استاندار گلستان با بیان اینکه هر قراردادی با یک آشنایی و مذاکره شروع می‌شود، گفت: تا روز پایان نمایشگاه حدود 100 مذاکره داشتیم که 30 تا 40 درصد آن مربوط به مذاکرات با هیأت‌های خارجی بود. تعدادی از این هیأت‌ها تقاضای کالا و خدمت داشتند اما بیشتر آنها پیشنهاد سرمایه‌گذاری در استان را مطرح کردند.
اصفهان سرزمین فرصت‌های ناگفته
الناز پرویز، دبیر انجمن صادرکنندگان استان اصفهان گفت: غرفه اصفهان در ششمین نمایشگاه ایران اکسپو ۲۰۲۴ شعاری با عنوان «اصفهان سرزمین فرصت‌های ناگفته» را انتخاب کرد که بازدیدکنندگان ظرفیت‌های موجود در اصفهان را ببینند، از وضع آنها مطلع شوند و سرمایه‌گذاری کنند.
پرویز اظهارداشت: استان اصفهان یکی از قطب‌های صنعتی کشور است که واحدهای صنعتی فعال بسیاری دارد. تحقیقی انجام دادیم و براساس چند شاخص بین‌المللی 60 کالا را به عنوان کالاهای برتر تولیدی که در این واحدهای صنعتی دارای مزیت صادراتی هستند، شناسایی کردیم و در اختیار بازرگانان و هیأت‌های تجاری قرار دادیم. از میان زنجیره‌های ارزش فعال در اصفهان اولویت اول برای این نمایشگاه حوزه گردشگری و صنایع‌دستی و در نگاه بعد حوزه پوشاک و صنایع نساجی است. وی یکی از مهم‌ترین رویکرد اصفهان در این نمایشگاه را معرفی کالاهای مزیت‌دار به سرمایه‌گذاران عنوان کرد و افزود: غرفه اصفهان در نمایشگاه ایران اکسپو توانست نظر سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی متعددی را جذب کند. هیأت‌های تجاری عمان، پاکستان، قزاقستان و روسیه از جمله هیأت‌هایی بودند که از غرفه ما بازدید و برای همکاری اعلام آمادگی کردند. علاوه بر این هیأت‌ها، تجار بسیاری هم برای بحث تأمین مالی و حل مشکلات‌شان به ما مراجعه کردند.
پرویز با بیان اینکه اعضای این انجمن، صادرکنندگان برتر استان اصفهان هستند، یادآور شد: بیشترین مشکلی که صادرکنندگان برای آن مراجعه کردند درباره موضوع تعهد ارزی است. سال‌ها این قضیه برقرار بوده که وقتی صادرکننده‌ای صادراتی انجام می‌دهد باید ارز را به کشور برگرداند. صادرکننده با برگرداندن ارز مشکلی ندارد اما مشکل امروز صادرکننده‌ها نرخ ارز است. مثلاً اگر دلار آزاد 60 هزار تومان است، صادرکننده باید با دلار 40 هزار تومان ارز را برگرداند که اینجا 20 هزار تومان مابه تفاوت وجود دارد. بنابراین در ایران به نفع واردکننده است تا صادرکننده.دبیر انجمن صادرکنندگان استان اصفهان تأکید کرد: نهادهای دولتی مثل انجمن صادرکنندگان می‌توانند نقش پل ارتباطی بین دولت و فعالان اقتصادی باشند. دولت می‌تواند هنگام وضع قوانین با انجمن‌ها هم‌اندیشی داشته باشد و انجمن‌ها با انتقال شرایط و مشکلات موجود در فرایند تصویب قوانین به دولت کمک کنند. در واقع به جای اینکه هر فرد مشکلاتش را به‌صورت خاص بیان کند، انجمن‌ها می‌توانند مشکلات را دسته‌بندی و اولویت‌بندی کنند و آنها را به‌صورت جمعی با مسئولان در میان بگذارند. از آنجایی که انجمن‌ها وظیفه دارند تا واقعیت‌ها را به دولت ارائه دهند، می‌شود آنها را به‌عنوان بازوی مشورتی و تصمیم‌گیری در دولت به‌شمار آورد.
بــــرش
چشم‌انداز 5 ساله شیلات در سیستان و بلوچستان
مدیرکل دفتر هماهنگی امور سرمایه‌گذاری و اشتغال استانداری سیستان و بلوچستان با اشاره به فعالیت‌های انجام شده این استان در این نمایشگاه اظهار داشت: غرفه سیستان و بلوچستان در نمایشگاه بین‌المللی صادراتی اکسپو با سه محور شیلات، معدن و زنجیره ارزش خرما حضور یافت که معرفی ظرفیت‌های مختلف تولیدی، مذاکرات با استان‌ها و کشورهای مختلف و عقد تفاهمنامه‌ها جزو اقدامات صورت گرفته در این نمایشگاه بود. بتول دانش‌شهرکی با بیان اینکه این نمایشگاه فرصت خوبی برای معرفی ظرفیت‌های استان بود، افزود: در 5 روز برگزاری این نمایشگاه برخی از وزرا و مدیران اقتصادی از غرفه سیستان و بلوچستان بازدید کردند و ما موفق شدیم بسیاری از مشکلات مربوط به سرمایه‌گذاری در استان را با مذاکراتی که صورت گرفت، حل کنیم. وی با اشاره به استقبال بالای سرمایه‌گذاران داخلی از فرصت‌های معرفی شده در استان سیستان و بلوچستان تصریح کرد: نمایشگاه اکسپو سبب گسترش روابط بین استان‌ها در حوزه توسعه تولید و صادرات شد. البته ما در این چند روز مذاکراتی در حوزه تجارت بین‌الملل کشورهای مختلف هم داشتیم که بیشتر آنها از کشورهای همسایه از جمله ترکیه، پاکستان، ازبکستان، غنا، چین و ژاپن بودند. شهرکی با اشاره به توجه سرمایه‌گذاران به زنجیره ارزش شیلات در استان سیستان وبلوچستان به وضعیت فعلی آن اشاره کرد و گفت: میزان صید استان 300 هزار تن، میزان تولید آبزی‌پروری 6 هزار و 350 هزار تن و میزان صادرات استان 140هزار تن است که ارزش صادراتی آن 53 میلیون دلار می‌شود. برای سند چشم‌انداز 5 ساله در سیستان و بلوچستان میزان صید 400 هزار تن، تولید آبزی‌پروری 36 هزارو 500 تن و صادرات آن 300 هزار تن به ارزش صادراتی 100 میلیون دلار در نظر گرفته شده است.
