سایه ترس مرداد 99 همچنان بر سر بازار
رشد شاخص کل بورس در سه سال دولت سیزدهم 61.1 درصد و در دولت یازدهم 36.3 درصد بوده است
از مرداد ماه سال 1399 که بازار سهام ایران با بزرگ‌ترین سقوط تاریخی خود مواجه شد، تاکنون بورس تهران با وجود رشدی که نسبت به سقف 2 میلیون واحدی آن دوره به ثبت رسانده است، در مقایسه با دوره‌های قبل با نوسان بیشتری نسبت به رخدادهای اقتصادی و غیراقتصادی از خود واکنش نشان می‌دهد.
درحالی که شاخص کل این بورس در ابتدای سال 1399 روی عدد ۵۰۸ هزار واحد قرار داشت به دلیل شرایط هیجانی و دعوت‌های مکرر مسئولان ارشد دولت وقت و هجوم مردم برای سرمایه‌گذاری در این بازار در ۱۹ مرداد این سال از مرز ۲ میلیون واحد گذشت و درآن زمان رکورد تاریخی خود را شکست، اما به محض شکسته شدن این کانال واقعی نبودن این رشد باعث ترکیدن حباب‌ها و روند نزولی پرشیب شاخص شد به طوری که در آخرین روز کاری اسفندماه 1399 شاخص کل بورس به سطح یک میلیون و ۳۰۷ هزار واحد سقوط کرد. با اتمام سال 1399، در سال 1400 نیز همین جو در بازار باقی ماند و در کل سال 1400 بازدهی و میزان رشد شاخص تنها 6.3 درصد بود، رقمی که تمام سهامداران را ناامید کرد.
دراین شرایط برخی از مسئولان دولت گذشته از جمله رئیس این دولت، ادعا کرده‌اند که وضعیت بورس و میزان رشد آن در دولت قبل بهتر بوده و دولت سیزدهم عملکرد قابل قبولی دراین زمینه نداشته است.
روند رشد شاخص بورس
برای پاسخ به این ادعا باید به اعداد و ارقام رسمی و وضعیت بورس در مدت مشابه هر دو دولت بپردازیم. برای درستی مقایسه و تحلیل نمی‌توان سه سال نخست دولت سیزدهم را با کل و هشت ساله دولت‌های یازدهم و دوازدهم مقایسه کرد. براین اساس برای اینکه شاخص درستی داشته باشیم ضمن تحلیل شرایط، شاخص کل بورس در سه سال نخست دولت‌های یازدهم و سیزدهم را مقایسه می‌کنیم.
نگاهی به تاریخ حدود 57 ساله بورس تهران و بازارسهام ایران حاکی از افت و خیزهای پی درپی است که درمجموع و بلندمدت رشد مداومی را نیز سپری کرده است. بررسی شاخص بورس تهران در دولت‌های مختلف نشان می‌دهد که همواره در چهارساله نخست دولت‌ها شاخص بورس رشد اندکی را تجربه می‌کند و در سال نخست و پایانی روند نزولی داشته است، اما در دوره دوم (چهارساله دوم) بدون استثنا شاهد رشد شاخص کل بورس هستیم.
بررسی شاخص کل بورس در سه سال نخست دولت‌های یازدهم و سیزدهم نشان می‌دهد، میزان رشد شاخص کل بورس تهران از ابتدای دولت یازدهم یعنی از 14 مرداد 1392 تا 13 اردیبهشت 1395، 36.3 درصد بوده است. دراین دوره شاخص کل بورس از 57 هزار و 415 واحد در مرداد 1392 به 78 هزار و 285 واحد در اردیبهشت 1395 رسیده است. این درحالی است که درمدت مشابه دولت سیزدهم میزان رشد شاخص کل بورس تهران 61.1 درصد بوده است. شاخص کل بورس از یک میلیون و 406 هزار و 40 واحد در 13 مرداد 1400 و ابتدای فعالیت دولت سیزدهم به 2 میلیون و 264 هزار و 917 واحد در 12 اردیبهشت سال‌جاری افزایش یافته است.
بدین ترتیب رشد شاخص کل بورس در مدت مشابه هر دو دولت نشان از پیشتازی دولت سیزدهم است.
علاوه براین بررسی ارزش بازار بورس نیز حاکی از رشد 38.4 درصدی در دولت سیزدهم به میزان 2173 هزارمیلیارد تومان است. در 13 مرداد سال 1400 و ابتدای دولت سیزدهم ارزش بازار بورس 5651 هزارمیلیارد تومان بود که این رقم در 12 اردیبهشت ماه جاری به 7824 هزارمیلیارد تومان افزایش یافته است.
میراث سربار گذشته
به اعتقاد کارشناسان بازار هم‌اکنون ارزش ذاتی اغلب سهم‌های بازار سهام ایران ارزنده است، اما چه چیزی باعث شده تا شاخص کل بورس با وجود رشدی که داشته از جهش‌های پی درپی حذر کند. پاسخ به این سؤال درکنار عوامل و شرایطی که درخارج از بازارسهام همانند رخدادهای سیاسی و نظامی منطقه رقم خورده است به ترسی برمی‌گردد که سایه آن از مرداد 1399 تاکنون بر سربازار باقی مانده است.
درواقع دعوت بدون برنامه و هیجانی مسئولان دولت قبل از مردم عادی و هجوم سهامداران تازه وارد به این بازار بدون آموزش و مهیا کردن شرایط حضور باعث شد تا بازار سهام ایران با بزرگ‌ترین ترس خود روبه‌رو شود. برهمین اساس و همان‌طور که کارشناسان بورس از آن به عنوان «دژاوو» یا آشناپنداری یاد می‌کنند تمام سهامداران بورس با توجه به خاطرات تلخ سال 1399 و ریزش شاخص و ذوب شدن سرمایه‌های خود همواره از تغییر شرایط بازار همانند آن سال واهمه دارند و به همین دلیل از ورود با سرمایه زیاد یا باقی ماندن در بازار می‌ترسند و به محض بروز کوچک‌ترین شوکی از بازارخارج می‌شوند و بازار را با نوسان‌های شدید مواجه می‌کنند.
بنابراین مهم‌ترین عاملی که بازار را تحت تأثیر خود قرارداده نسخه اشتباهی است که دولت گذشته در سال 1399 برای بازار پیچید و آسیب‌های آن همچنان و تا امروز بر سربازار دیده می‌شود. به غیر از این باید اذعان کرد که نه تنها بازار سهام بلکه اقتصاد ایران در یک سال اخیر با شوک‌های بیرونی بی‌سابقه‌ای مواجه بوده که روی آن اثرگذاشته است. آغاز عملیات طوفان الاقصی و حملات تروریستی رژیم صهیونیستی علیه ایران در طول ماه‌های گذشته یکی از بزرگ‌ترین ریسک‌های موجود برای بورس ایران بوده است که همانند سایر بازارهای منطقه این بازار را نیز تحت تأثیر خود قرارداده است. با وجود بازدهی 6 درصدی بورس در سال 1400 به عنوان نخستین سال پس از 1399 تاریخی، بازدهی بورس در سال 1401 به بیش از 40 درصد رسید و با رشد بیش از 569 هزارواحدی از یک میلیون و 390 هزار و 859 واحد در آخرین روز 1400 به یک میلیون و 960 هزار و 457 واحد درآخرین روز کاری 1401 رسید. در سال 1402 نیز بازدهی بورس رقمی بیش از 11 درصد بود و به تبع آن شاخص کل بورس در پایان این سال به ارتفاع 2 میلیون و 195 هزار و 92 واحد رسید که نشان‌دهنده رشد بیش از 234 هزار واحدی شاخص بورس بود. از ابتدای سال‌جاری تا روز 12 اردیبهشت ماه نیز شاخص کل بورس با رشد بیش از 3 درصدی به 2 میلیون و 264 هزار و 917 واحد رسید.
بــــرش
حمایت‌های دولت برای مهار هیجانات بورس
دولت سیزدهم اقداماتی برای حفظ حقوق سهامداران و بازگشت اعتماد به بازار سرمایه انجام داده و در مقاطع مختلف نیز تلاش کرده با حمایت‌های مقطعی هیجانات بازار را مهار کند. متنوع‌سازی روش‌های تأمین مالی مسکن و ثبات بازار سرمایه، توسعه کمی و کیفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری و طراحی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جدید، تعیین تکلیف متوفیان سهام عدالت، توسعه برگزاری مجامع الکترونیکی، واریزهای منظم صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت، معرفی و طراحی ابزارهای جدید در راستای تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری آحاد جامعه، پرداخت سود سهام، ایجاد امکان توثیق الکترونیکی سهام، اصلاح سازکارهای صندوق‌های ETF دولتی، اصلاح آیین‌نامه اجرایی آزادسازی سهام عدالت و... فهرست اقداماتی است که در این دولت و در راستای حمایت از بازار سرمایه انجام شده است.