سیدرضی عمادی
پژوهشگر روابط بین‌الملل

اقدام نظامی جمهوری اسلامی ایران در تنبیه رژیم صهیونیستی که مبتنی بر یک رویکرد هوشمندانه و عقلانی به اجرا در آمد از چند منظر قابل توجه است؛ نخست اینکه، برداشت نادرست رژیم صهیونیستی مبنی بر اینکه هر اقدام تروریستی علیه ایران بدون پاسخ می‌ماند، باطل شد. رژیم صهیونیستی با این تصور اشتباه که اقدامات ایذایی و تخریبگرانه‌اش علیه ایران به دلیل ممانعت کشورمان از ورود به یک جنگ نظامی، بی‌پاسخ می‌ماند، همچنان سعی داشت بر بار هزینه‌سازی علیه ایران بیفزاید. عملیات وعده صادق، نقطه پایانی بر این تصور بود و با واکنش به عبور اسرائیل از خطوط قرمز ایران، از پایان صبر استراتژیک هدفمند ایران خبر داد.
دوم اینکه، اقدام ایران از این جهت هوشمندانه و عقلانی بود که در قامت یک بازیگر خردگرای تعریف شده در نظریه‌های رئالیستی روابط بین‌الملل اقدام کرد. در نظریه‌های رئالیسم روابط بین‌الملل بازیگرانی عقلانی تعریف می‌شوند که هر اقدام خود را براساس یک محاسبه هزینه-فایده انجام می‌دهند و براساس نتایج این محاسبه دست به اقدام می‌زنند. جمهوری اسلامی ایران نخست هزینه- فایده اقدام نظامی تنبیهی خود را در نظر گرفت و سپس دست به عمل زد. ضمن اینکه در این اقدام نظامی، بازدارندگی خود را احیا کرد و ارتقا داد. این ارتقا درشرایطی صورت گرفت که شدت تنبیه متجاوز به گونه‌ای نبود که زمینه یا بهانه را برای رژیم صهیونیستی فراهم کند تا بخواهد اقدام گسترده‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران انجام دهد. از این رو، با در نظر گرفتن معیار هزینه-فایده به عنوان شاخصی برای بازیگران عقلانی روابط بین‌الملل، اقدام جمهوری اسلامی ایران در عملیات «وعده صادق» یک اقدام هوشمندانه ارزیابی می‌شود.
دلیل سوم در ارزیابی وجه هوشمندانه بودن اقدام ایران، پیوست دیپلماتیک تعریف شده برای آن بود. در این زمینه جمهوری اسلامی نشان داد که برای اقدام علیه رژیم صهیونیستی نه عجله‌ای دارد و نه دست به رفتار عجولانه‌ای می‌زند بلکه با طمأنینه، صبر و به صورت گام به گام این طراحی پیچیده را پیش برد. در این باره، وزارت امور خارجه نقش پررنگی ایفا کرد، به این معنی که دستگاه دیپلماسی با اقدامات و اطلاع رسانی‌های خود، به دولت‌های دیگر و همچنین به افکارعمومی جهانی این پیام را داد که ایران یک بازیگر جنگ‌طلب و هرج و مرج ساز نیست، بلکه از سر اقتدار، خواهان حفظ صلح و امنیت در منطقه پرآشوب غرب آسیا است. همچنین این پیام به افکارعمومی و کشورهای دیگر مخابره شد که جمهوری اسلامی از حق مشروع دفاع از خود، مطابق ماده 51 منشور ملل متحد برخوردار است. بر این اساس بود که هم کشورها و هم افکارعمومی جهان به نوعی پذیرفته بودند که کشورمان باید در مقابل اقدام جنایتکارانه رژیم صهیونیستی در حمله به بخش کنسولی سفارت جمهوری اسلامی ایران در دمشق پاسخ بدهد و این پاسخ، دفاع مشروع محسوب می‌شود.
نکته چهارم، پیوست رسانه‌ای این حمله نظامی بود؛ پیوستی که سبب شد هم رسانه‌ها و کشورها و هم افکارعمومی جهان در جریان اقدام نظامی جمهوری اسلامی علیه رژیم صهیونیستی قرار بگیرند. براین اساس، نه تنها همه جهان و منطقه منتظر وقوع حمله نظامی ایران بودند، بلکه پس از آغاز حمله نیز این اقدام با رصد لحظه‌ای رسانه‌ای جهان و شبکه‌های اجتماعی همراه بود. به عبارت دیگر، طراحی حمله به گونه‌ای بود که عملاً هم رسانه‌ها و هم مردم سراسر منطقه، با فعالیت‌های خود در شبکه‌های اجتماعی، حتی حرکت پهپادهای جمهوری اسلامی ایران را رصد کرده و به صورت لحظه‌ای، مکان و تعداد آن را به جهان مخابره می‌کردند. این پیوست رسانه‌ای، نه تنها سبب برجسته‌سازی جهانی حمله نظامی ایران شد، بلکه تصویر مهمی از اقتدار ایران را در ذهن جهانیان حک کرد. این تصویر، این واقعیت را تثبیت کرد که جمهوری اسلامی ایران در صورت نشان دادن عزم و اراده، می‌تواند حمله‌ای چند ساعته را ترتیب دهد که باوجود آگاهی دشمن از میزان و شدت حمله، باز هم توان دفاع از خود را نخواهد داشت. بر این اساس، هم افکارعمومی منطقه و جهان و هم کشورها، نه تنها قابلیت نظامی جمهوری اسلامی را پوشش دادند، بلکه بر آن صحه نیز گذاشتند، امری که به نوبه خود تأثیر مهمی در ارتقای بازدارندگی دفاعی ایران داشته است. به هر رو، نتیجه این منازعه، یک باخت تمام عیار برای رژیم صهیونیستی بود. زیرا جمهوری اسلامی نه تنها افکارعمومی جهان را در جریان اقدام تروریستی رژیم صهیونیستی و در مرحله بعد، تنبیه نظامی خود قرار داد، بلکه به افکارعمومی دنیا قبولاند که حق دفاع مشروع از خود را دارد. درعین حال قدرت جمهوری اسلامی نیز در جهان، از سوی افکارعمومی و کشورها پذیرفته و این امر عینیت یافت و تثبیت شد که ایران، اراده، توان و انگیزه مجازات هر متجاوزی، بویژه رژیم صهیونیستی را دارد.