مرجان قندی
خبرنگار

طبق اعلام اداره کل اشتغال و سرمایه‌گذاری معاونت روستایی ریاست جمهوری، سال گذشته حدود ۴۳۶ هزار نفر اشتغال در محیط‌های روستایی ثبت شده است. به گفته هادی فلاحی، سرپرست اداره کل اشتغال و سرمایه‌گذاری معاونت روستایی ریاست جمهوری، امسال یکی از مأموریت‌های این نهاد حمایت از کسب و کارهای فناورانه و رونق دادن به آنهاست. این موضوع بر همه روشن است که کسب و کار‌های روستایی به پشتیبان‌هایی نیاز دارد و این اتفاق قرار است با همکاری بانک مرکزی، معاونت توسعه روستایی و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری صورت بگیرد. طرح «روستا آباد» ازجمله برنامه‌های در دستور کار برای تجاری‌سازی محصولات روستایی و عشایری است که کسب و کار‌های دانش‌بنیان را پوشش می‌دهد. در حال حاضر استفاده از موبایل‌های هوشمند توسعه کسب‌ و کارهای مجازی را در روستاها بسیار آسان کرده است. توسعه واحدهای کافی‌نت در روستاها از دیگر امکاناتی است که در چند سال اخیر به آن توجه شده تا دسترسی روستاییان به اینترنت تقویت شود. البته این را هم باید در نظر داشت که نوک پیکان هر کسب و کاری قسمت بازاریابی و فروش آن است و یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فروشنده‌های مشاغل‌ خانگی و کارآفرینان این است که مشتری‌های هدف محصول خود را پیدا کنند.  
بازارهای آنلاین در قالب پلتفرم‌ها امروز با در اختیار قرار دادن غرفه هزاران کسب و کار خانگی، روستایی و کارگاهی را مورد حمایت قرار داده‌اند تا این افراد محصولات اصیل‌شان را بدون واسطه به مشتری بفروشند. در این میان روستاییان برای اینکه کسب و کارهای خانگی و کوچک‌شان رونق بگیرد باید محصولات تولیدی‌شان را در بهترین بازار موجود عرضه کنند.
احسان مهتدی از جمله افرادی است که پلتفرمی برای فروش محصول روستایی راه‌اندازی کرده است. البته هدف او از راه‌اندازی این پلتفرم فقط کارآفرینی اقتصادی برای روستاییان نیست. او و همکارانش توانمندسازی جامعه محلی روستایی در مناطق کمتربرخوردار از طریق اجرای پروژه‌های توسعه‌ای کوچک مقیاس را برعهده گرفته‌اند. آنها بر این باورند که فقر، بیکاری و نابرابری تنها علت اقتصادی ندارد و لازم است برای رسیدن به توسعه در معنای پایدار آن به شاخص‌های اجتماعی با دقت و تمرکز بیشتری توجه کرد. برای رسیدن به این هدف هم بستری دیجیتال ایجاد کرده تا مخاطبان بتوانند با خرید محصولات، در انجام پروژه‌های مختلف با آنها مشارکت کنند.
خان‌محمدی یکی از کاربران این پلتفرم که محصولات باغی ارگانیک ارائه می‌کند، می‌گوید: من کارم را با این پلتفرم شروع کردم. اوایل خیلی امید نداشتم اما بعد از مدت کوتاهی مشتری‌های ثابت پیدا کردم. با پیشرفت در کارم موفق شدم مغازه کوچکی در نزدیکی روستا باز کنم و محصولات بیشتری را برای عرضه ارائه کنم.
ساکنان روستاها به زیر ساخت‌هایی نیاز دارند تا در داخل روستا بتوانند نیازهای آنلاین خودشان را برطرف کنند. دولت سیزدهم دسترسی روستاهای کشور به اینترنت پر سرعت را در اولویت‌های خود قرار داده است. عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با تأکید بر توجه دولت سیزدهم به گسترش اینترنت پرسرعت اعلام کرده است که در ۲ سال گذشته هفت هزار و ۱۰۰ روستای بالای ۲۰ خانوار کشور با اتصال به شبکه ملی ارتباطات از اینترنت پرسرعت برخوردار شدند. از مجموع این روستاهای متصل به اینترنت پرسرعت، چهار هزار روستا در دولت سیزدهم از این خدمت بهره‌مند شدند. یکی از دلایل اتصال دیرهنگام روستاها به شبکه ملی ارتباطات و برخورداری از اینترنت پرسرعت، نبود زیرساخت مناسب مانند برق است. اما در سال جهش تولید با مشارکت مردم نیازمند توسعه زیرساخت‌های انرژی و ارتباطی هستیم تا مردم بتوانند بدون محدودیت در جهش تولید مشارکت داشته باشند.

توسعه روستاها مانعی برای مهاجرت روستاییان
 یاسر یاران از کاربران پلتفرمی که اغلب محصولات روستایی در خراسان‌ رضوی را ارائه می‌کند، معتقد است؛ اگر چنین امکانی در روستاها وجود نداشته باشد روستاییان به‌خصوص جوانان برای دستیابی به امکانات و رفاه و حتی کسب درآمد به شهرها مهاجرت می‌کنند. اما اگر مشاغل خانگی و کسب و کارهای کوچک روستایی مورد توجه قرار بگیرد مردم روستا هم با خیال راحت مشغول به فعالیت‌های خود می‌شوند. در حال حاضر جوانان بسیاری با عضو شدن در این پلتفرم‌ها توانستند در روستاها به کارآفرینی بپردازند و سهم بزرگی از بازار هدف‌شان را به خود اختصاص دهند. حتی برخی از جوانان که در شهرها نتوانستند به درآمد بالا در روستا دست پیدا کنند با استفاده از امکانات کسب و کار آنلاین و پلتفرم‎هایی که مصداق بازار را دارند موفق شدند کسب و کار خودشان را راه‌اندازی و بجز خود افراد دیگری را مشغول به فعالیت کنند.
راه‌های درآمدزایی از روستا فقط منحصر به فعالیت‌های کشاورزی، دامداری و باغداری نیست. خوشبختانه امروز با پیشرفت جوامع و روش‌های تولیدی و خدماتی برتر مردم روستا می‌توانند فعالیت‌های متنوعی را آغاز کنند؛ مثل خدمات گردشگری، برپایی اردوگاه‌های روستایی، تولید و فروش لباس‌های ‌محلی و غیره. فروشگاه‌های اینترنتی موجب اثرات گوناگون از جمله سهولت دسترسی، گسترش بازار، کاهش جایگاه واسطه‌ها، افزایش بهره‌وری اقتصادی، تقویت صنایع روستایی، تقویت بخش کشاورزی، رقابت تولید، بین‌المللی شدن محصولات و برندسازی، رقابت در ایجاد فروشگاه اینترنتی روستایی و اشتغال‌زایی می‌شود.

رونق کارگاه های سوزن دوزی بلوچ
زرین سالک از بانوان هنرمند سوزن‌دوز بلوچ هم از عملکرد پلتفرمی که در آن تولیدات خانگی‌اش را می‌فروشد، راضی است. او می‌گوید: این فضای دیجیتال برای فروشنده‌های کسب و کارهای نوپا که در نقاط دور از شهرها هستند کمک بسیار شایانی کرده است. مشتری تولیدات سوزن دوزی‌ام سال‌ها جز مسافران اندکی که به اینجا می‌آمدند کسی نبود. اما از وقتی در یکی از پلتفرم‌های کسب و کار غرفه گرفتم کارم رونق گرفت تا جایی که کارگاهم را بزرگ‌تر کردم و تعدادی از جوانان در این کارگاه مشغول به کار شدند. حتی برای اینکه در پلتفرم دیگر هم غرفه بگیرم پیشنهاداتی از سوی مشتری‌ها داشتم. با این استقبال تصمیم گرفتم تنوع تولیداتم را بیشتر کنم و علاوه بر لباس‌ روی کیف، کفش، شال، کوسن و حتی هنرهای دستی مثل دستبند، گوشواره و گردنبند هم با ظرافت این هنر را اجرا و آماده فروش ‌کنم.

تهران صدرنشین خرید از
روستا بازارهای آنلاین
یکی دیگر از موانع اقتصاد روستایی که همیشه مورد بحث بوده، حضور واسطه‌های سودجو است. حضور واسطه‌های زیاد در زنجیره توزیع محصولات دامی و کشاورزی، باعث متضرر شدن روستانشینان شده و پدیده افزایش مهاجرت به شهرها و بی‌میلی به شغل کشاورزی و دامداری را پدید آورده است. حسین مهدوی از فروشنده‌های غرفه‌دار رودبار است، او از تجربه خود و عضویت در بازار آنلاین می‌گوید: از روزی که توانستم محصولم را بدون واسطه به دست مشتری برسانم، کسب و کارم رونق چشمگیری پیدا کرد. نه مغازه‌ای دارم نه فروشگاهی، قبل از این وضعیت کارم فلج بود اما الان با کمک این بازارهای آنلاین می‌توانم محصولاتم را به دورترین نقاط کشور هم بفرستم.
بر اساس اطلاعات صاحبان یکی از پلتفرم‌های کسب و کار آنلاین، استان تهران بالاترین آمار ثبت و سفارش اینترنتی و خرید را دارد و از بین همه محصولات ارائه شده برنج استان‌های گیلان و مازندران، زعفران روستاهای خراسان رضوی، کپو بافی و سوزن‌دوزی سیستان و بلوچستان و صنایع دستی اصفهان بیشترین ثبت محصول برای فروش را داشتند.
از مهم‌ترین اثرات فروشگاه اینترنتی گسترش بازار محصولات از سطح منطقه‌ای به ملی و از سطح ملی به بین‌المللی است. این تأثیر منابع مالی و اقتصادی زیادی را به سمت نقاط روستایی سوق می‌دهد و درواقع سود اصلی به خود روستا بازمی‌گردد. سیدمهدی حسینی از غرفه‌دارانی است که در استان گلستان نخ ابریشم کاملاً طبیعی تولید می‌کند و می‌فروشد. او می‌گوید: تا چند سال فقط به مقدار محدود برای اهالی روستای خودمان که قالی‌بافی می‌کردند تولید داشتم تا اینکه از استان‌های همجوار هم سفارش گرفتم. در این حالت نه نیاز به انبار داشتم و نه سرمایه زیاد. اما با کمک فروشگاه‌های اینترنتی پیشرفتی در کار داشتم که در حال حاضر از خارج از کشور هم سفارش می‌گیرم و محصولاتم به یکی از برندهای معتبر در این زمینه شناخته شده است.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، در سال ۹۵، از حدود ۸۰ میلیون نفر جمعیت ایران، بیش از ۲۰ میلیون نفر در مناطق روستایی زندگی می‌کنند. بنابراین جمعیت روستایی حدود ۳۰ درصد از کل جمعیت ایران را به خود اختصاص می‌دهد. این در حالی است که بخش عمده‌ای از منابع طبیعی و صنعت کشاورزی (آب، خاک، گیاه و درخت، مراتع، جنگل و معادن) در بیرون از شهرها قرار دارد.
در حال حاضر حمایت از کسب و کارهای مولد، دانش‌بنیان و روستایی یکی از سیاست‌هایی است که در دولت سیزدهم به صورت جدی مورد توجه قرار دارد. جامعه‌شناسان هم بر این باورند که اقتصاد روستایی کلیدی‌ترین عامل مهاجرت روستاییان به شهرهاست. به طوری که بیش از ۵۴ درصد از دلایل مهاجرت از روستا به شهر مربوط به دلایل اقتصادی، ۲۵ درصد مربوط به دلایل فرهنگی، ۱۳.۳ درصد مربوط به دلایل اقلیمی و مابقی نیز مربوط به مسائل جمعیت شناختی است؛ از این روست که دولت توجه ویژه‌ای به موضوع اقتصاد روستا دارد.