پس از عملیات «وعده صادق» و انهدام مواضعی در داخل خاک رژیم صهیونیستی که از یک سو هیمنه پوشالی این رژیم را فرو ریخت و از سوی دیگر، اقتدار جمهوری اسلامی را به رخ جهانیان کشید، تنها به فاصله چند روز، این بار از سنگر اقتصاد و تجارت رفت و آمدها از تهران به کشورهای دیگر و بالعکس به شدت افزایش یافته است. در ابتدا سفر سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور کشورمان به پاکستان و بلافاصله به سریلانکا که به امضای 13 سند همکاری (8 سند با پاکستان و 5 سند با سریلانکا) منجر شد، نگاه جهانیان را به خود جلب کرد. گفتنی است در سفر آیت‌الله رئیسی به سریلانکا، افتتاح ابرپروژه سد و نیروگاه اومااویا نیز که راوی پیشرفت ایران در صادرات خدمات فنی و مهندسی به ده‌ها کشور جهان است، خودنمایی کرد. اما این ابتدای کار بود، چرا که حالا نوبت به حضور مقامات ارشد ده‌ها کشور دنیا در پایتخت ایران اسلامی است. روز گذشته دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا با حضور مقامات عالی اقتصادی بیش از 30 کشور آفریقایی و با سخنرانی دکتر سیدابراهیم رئیسی در محل سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی برگزار شد. اجلاسی که به اعتقاد کارشناسان، مسیر همکاری‌های ایران و آفریقا را بیش از پیش و با دیپلماسی فعال دولت سیزدهم هموار می کند. به دنبال آن، آغاز برگزاری اکسپوی 2024 با میزبانی ایران که طی روزهای آینده به صورت رسمی آغاز به کار می‌کند نیز با حضور حدود 100 کشور جهان و بیش از سه هزار تاجر برگزار می‌شود که کانون مذاکره و مشارکت‌های اقتصادی میان ایران و جهان خواهد شد که نمونه آن برپایی نشست وزرای صنعت بریکس (کشورهای عضو پیمان اقتصادهای نوظهور جهان) در حاشیه ششمین ‌‌‌نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی جمهوری اسلامی ایران (ایران اکسپو ۲۰۲۴) است. به طور قطع ثمرات این دیپلماسی فعال را می‌توان درکوتاه، میان و بلندمدت در تمام بخش‌های اقتصاد ایران و سپس سفره مردم مشاهده کرد.

بازار 2.5 میلیارد نفری مصرف کالا
دومین اجلاس بین‌المللی ایران و قاره آفریقا روز گذشته با حضور آیت‌الله
سید ابراهیم رئیسی و فعالان اقتصادی ایران و آفریقا در سالن اجلاس کشورهای اسلامی برگزار شد. امریکا ایران را تحریم کرد تا اقتصاد ایران فلج شود اما با روی کار آمدن دولت سیزدهم علاوه بر افزایش تجارت با همسایگان، توسعه روابط با کشورهای مختلف از قاره‌های گوناگون نیز مورد توجه قرار گرفت. حضور بیش از 30 کشور آفریقایی در اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا نشان می‌دهد تجار جهان نسبت به تحریم‌های امریکا بی‌توجه شده‌اند. تابستان سال گذشته بود که سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کشورمان عازم قاره آفریقا شد و به سه کشور کنیا، اوگاندا و زیمبابوه سفر کرد. به‌طور معمول در سفرهایی در این سطح تفاهمنامه‌هایی به امضا می‌رسد اما پس از بازگشت به دست فراموشی سپرده می‌شود و یا آنقدر دیر پیگیری می‌شود که توجیه اقتصادی خود را از دست می‌دهد، اما رئیس دولت سیزدهم درست پس از بازگشت از قاره آفریقا دستور داد تا تفاهمنامه‌ها و همچنین افزایش روابط تجاری  کشورهای مختلف این قاره پیگیری شود.  دیروز رئیس‌جمهور ایران میزبان 20 کشور آفریقایی در دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا بود و این نخستین حضور تجار ایرانی و آفریقایی به صورت رسمی پس از سفر آیت‌الله رئیسی به قاره آفریقا است. نکته قابل توجه اینجاست که این قاره دارای 54 کشور است و اکنون 20 کشور برای افزایش همکاری در تهران حاضر شده‌اند. نگاهی به ظرفیت‌های اقتصادی قاره آفریقا نشان می‌دهد این قاره در سال 1401 حدود 1200 میلیارد دلار تجارت داشته اما سهم ایران در این زمینه ناچیز بوده است. از سوی دیگر برآوردها نشان می‌دهد جمعیت این قاره تا دو دهه دیگر به حدود 2.5 میلیارد نفر می‎رسد و 40 درصد از کل جمعیت زیر 18 سال جهان آفریقایی خواهند بود. از این رو این قاره در آینده یکی از بازارهای بزرگ مصرف کالا و خدمات می‌شود و کشورهایی در آن زمان می‌توانند صادرات موفق داشته باشند که از امروز زیرساخت‌های آن را فراهم کنند. در اذهان عمومی قاره آفریقا یک بخش بدون ظرفیت شناخته می‌شود که دلیل اصلی این موضوع به رویکردهای غرب باز می‌گردد. کشورهای غربی اصلاً در زمینه ظرفیت‌های تجاری قاره آفریقا سخن نمی‌گویند تا بتوانند خودشان از این موضوع نهایت بهره را ببرند. آیت‌الله رئیسی صبح جمعه در دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا تصریح کرد: غربی‌ها آفریقا را برای خودشان می‌خواهند اما ما آفریقا را برای آفریقا می‌خواهیم. همین موضوع نشان می‌دهد که چرا تاکنون ظرفیت این قاره به خوبی شناخته نشده است.

ظرفیت 700 میلیارد دلاری
این روزها اینترنت در همه کشورها نفوذ زیادی داشته و تقریباً هر روز به کاربران آن افزوده می‌شود. نکته قابل توجه اینجاست که در بخش فناوری اطلاعات و اینترنت این قاره در 15 سال گذشته افزایش غیر قابل باوری داشته و در یک دهه گذشته رشد 10 برابری را تجربه کرده است. برآوردها نشان می‌دهد تا دو دهه آینده اقتصاد بر بستر اینترنت این قاره به بیش از 700 میلیارد دلار برسد. ایران یکی از کشورهایی است که پیشرو در زمینه صادرات خدمات فنی و مهندسی و همچنین تجهیزات پزشکی است. آفریقا نیز در مقابل دقیقاً نیازمند همین حوزه‌هاست و همکاری در این زمینه می‌تواند منجر به توسعه اقتصادی و رفاهی کشورهای آفریقایی و ایران شود. از سوی دیگر همکاری ایران با کشورهای آفریقایی در زمینه تبادل فناوری و همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند مسیری برای هر دو اقتصاد باشد.
 در بخش صادرات خدمات فنی مهندسی ایران دارای ظرفیت بسیار خوبی در حوزه معدن است. از آنجایی که این قاره پر از معادن ارزشمند است ایران می‌تواند در زمینه حفاری و مهندسی نقش مهمی ایفا کند. یکی از دستاوردهای مهمی که ایران اخیراً در عرصه بین‌الملل از خود به نمایش گذاشت افتتاح یک سد پیچیده در سریلانکا بود. کارشناسان معتقدند توسعه روابط ایران با قاره آفریقا دارای موانعی است که باید سریعاً مرتفع شود.
در سال 1401، تجارت خارجی با آفریقا به حدود ۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسید؛ اما این عدد در مقایسه با تجارت کشورهای دیگر با قاره آفریقا قابل توجه نیست. آن‌طور که مسئولان سازمان توسعه تجارت می‌گویند، به دنبال افزایش حجم تجارت با این قاره هستند.

بــــرش

صادرات ایران به ۳۹ کشور آفریقایی
سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت از صادرات  به ۳۹ کشور آفریقایی و واردات از ۲۲ کشور از این قاره در سال ۱۴۰۲ خبر داد. سید روح الله لطیفی همزمان با دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا اظهار داشت : قاره آفریقا با دارا بودن ۱.۳ میلیارد نفر جمعیت و ۵۴ کشور ، یک فرصت بزرگ در حوزه روابط تجاری و اقتصادی است. وی افزود در سال ۱۴۰۲ پراکنش صادراتی کشور به این قاره از نکات قابل توجه بود و صادرات در شرق، غرب، شمال و جنوب این قاره به صورت خاصی توسعه پیدا کرد و ۳۹ کشور از این قاره، مقصد صادرات کالاهای ایرانی به صورت مستقیم  بودند.
وی افزود:  با وجود کاهش صادرات کشور به بخش سفید این قاره در شمال در سال‌های گذشته ، شاهد افزایش صادرات به کشورهای الجزایر، مصر، لیبی، تونس، جیبوتی  و مراکش در سال ۱۴۰۲ با وجود بحران حمل و نقل در دریای سرخ بودیم.
لطیفی در خصوص هفت مقصد نخست محصولات صادراتی به آفریقا گفت: در سال ۱۴۰۲ ، غنا با خرید ۱۷۳.۵ میلیون دلار، آفریقای جنوبی با ۱۴۵ میلیون دلار، تانزانیا با ۹۲.۸ میلیون دلار، کنیا با ۴۸.۷ میلیون دلار، نیجریه با ۴۸ میلیون دلار، موزامبیک با ۴۷.۱ میلیون دلار و سومالی با ۳۳.۳ میلیون دلار هفت مقصد نخست صادرات کالاهای ایرانی به صورت مستقیم به این قاره  بودند.