سعیده  احسانی راد
خبرنگار

محبوبه کاظمی دولابی مدیرمسئول نگارخانه ترانه باران در گفت‌و‌گو با خبرنگار «ایران» درباره این نمایشگاه گفت: گالری «ترانه باران» به صورت تخصصی در زمینه هنرهای ایرانی و اسلامی کار می‌کند. سال گذشته در پی هتک حرمت به کتاب آسمانی قرآن، این نگارخانه بنا بر رسالتی که دارد، تصمیم گرفت با کمک خادمان قرآن، از زبان هنر اقدامی مؤثر انجام دهد و به این منظور بعد از مذاکرات با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، با دستور ایشان و همکاری صندوق هنر نمایشگاه فاخر هنرهای قرآنی با حضور چند نفر از اساتید خوشنویسی برپا شد.
وی ادامه داد: از آنجا که خوشنویسی اصلی‌ترین هنر ایرانی و اسلامی است و کتابت قرآن با خوشنویسی صورت می‌گیرد و همچنین مهم‌ترین و اصلی‌ترین هنر در بروز و ظهور کلمات قرآنی است، هنرمندان خوشنویس از طریق فراخوان، آثارشان را ارسال کردند و بعد از بررسی و تأیید در شورای هنر، آثارشان بر دیوارهای نمایشگاه نشست.

هنرهای مرتبط با هنر قدسی قرآن
کاظمی یادآور شد: هر چند عنوان نمایشگاه، هنرهای قرآنی است اما به هنرهای دیگر مرتبط با این هنر قدسی همچون تذهیب، نگارگری‌های قرآنی، جلدسازی، کتابت، کاغذ‌سازی و مرکب‌سازی که در کتابت کاربرد دارد هم تا حدی توجه شده است. وی افزود: 170 اثر در نمایشگاه هنرهای قرآنی به نمایش درآمده که آثار، متعلق به هنرمندان معاصر است. از هر هنرمند یک اثر به نمایش درآمده و به ندرت دو اثر از یک هنرمند گذاشته شده است.

 فضای نمایشگاهی فرهنگسرای نیاوران
مدیر گالری ترانه باران درباره انتخاب فرهنگسرای نیاوران برای این نمایشگاه اظهار داشت: گالری «ترانه باران» فضای کافی برای نمایش این تعداد اثر را نداشت. به همین منظور فرهنگسرای نیاوران چون فضای مناسبی از نظر نمایشگاهی داشت با حمایت صندوق هنر برای نمایشگاه هنرهای قرآنی انتخاب شد تا نمایشگاهی با دکور فاخر در شأن هنرهای قرآنی برپا شود. کاظمی در پاسخ به این سؤال که برای افزایش جذابیت این نمایشگاه چه کار خاصی صورت گرفت، بیان کرد: از نظر فضابندی بصری سعی شد محیط نمایشگاه برای بازدیدکنندگان و مخاطبان عمومی جذاب باشد و رنگ‌هایی متناسب با رنگ‌های ایرانی و اصیل به کار بردیم و با نورپردازی زیبایی آثار را دوچندان کردیم تا بازدیدکنندگان در فضایی دلچسب آثار را ببینند.

 توجه مسئولان به ترویج هنرهای ایرانی و اسلامی
 به اعتقاد وی مهم‌ترین منبع اقتصاد هنر کشور بر پایه دو تمدن ایرانی و اسلامی است که کم به آن پرداخته شده است.
کاظمی افزود: نگاه ما فقط نباید به سمت گالری‌ها باشد بلکه مسئولان و متولیان امر باید شرایط توسعه و ترویج هنرهای ایرانی و اسلامی را مهیا کنند. نمایشگاه هنرهای قرآنی در گالری «ترانه باران» جواب هنرمندانه‌ای به هتک حرمت قرآن بود که با موافقت سریع وزیر ارشاد صورت گرفت. این نمایشگاه با شیوه‌های مدرن و امروزی اما با تکیه بر فرهنگ و هنر اصیل ایران برپا شد.

نمایشگاه آبرومند برای هنرهای قرآنی
استاد محمدعلی قربانی، کاتب قرآن از هنرمندان خوشنویسی است که آثارش در نمایشگاه هنرهای قرآنی گالری «ترانه باران» به نمایش درآمده است.
به اعتقاد این هنرمند، نمایشگاه هنرهای قرآنی گالری ترانه باران نمایشگاه خوب و آبرومندی برای نمایش هنرهای قرآنی است. وی گالری‌های فرهنگسرای نیاوران را فضای خوبی برای نمایشگاه هنرهای قرآنی دانست و گفت: اگر فراخوان برپایی نمایشگاه وسیع و مدت‌دار بود، هنرمندان شهرستانی هم شانس نمایش آثارشان را پیدا می‌کردند. همچنین ارتباط هنرمندان معاصر و سنتی در این نمایشگاه مورد توجه قرار گرفته بود تا آثارشان در کنار هم سنجیده شود.
وی درباره اثرش که در نمایشگاه هنرهای قرآنی به نمایش درآمد هم توضیح داد: از هر هنرمند یک اثر به نمایش درآمده و کار من تابلوی اسما‌ءالله با خط نسخ است. نسخ ایرانی گرافیک بالایی دارد و قابلیت‌های جدیدی را می‌تواند ارائه دهد. من هم در کرسی‌های مختلف با ایجاد بافت در کلمات بدون تداخل که خیلی در نسخ مرسوم نیست، این تابلو را خوشنویسی کردم.

 همت کتابت فقط از جانب خوشنویسان است
وی با بیان اینکه در کشوری مثل ترکیه که خط‌شان عوض شده اما خیلی بیشتر از ایران به خوشنویسان و کاتبان قرآن بها می‌دهند، گفت: خوشنویسان ترکیه در مقایسه با ایران وضعیت بهتری دارند. مردم ترکیه نمی‌توانند این خط را بخوانند مگر اینکه مذهبی باشند، با این حال دولت و مردم پای میراث و غرور ملی‌شان ایستادند. در حالی که ما چنین چیزی را در ایران شاهد نیستیم، هر همتی در زمینه کتابت قرآن است از جانب خوشنویس‌ها و مسئولانی صورت می‌گیرد که دستی به قلم دارند. ترکیه و عراق در زمینه کتابت قرآن از ما پیشی گرفتند و بیشتر از ما به خوشنویسانش اهمیت می‌دهند و جشنواره‌هایی که دارند هم جایزه‌اش چند برابر بهترین جشنواره‌هایی است که در ایران داریم.
قربانی تأکید دارد کتابت قرآن نیاز به سرمایه‌گذاری دارد: خوشنویسی که عمرش را گذاشته تا به کلمات پیرایه‌ای بدهد و آن را به قوامی برساند و مختصاتی در اجرای یک اثر داشته باشد از هیچ‌جا حمایت نمی‌شود. اوضاع خوشنویسی اسفبار است و بعضی‌ها کلاً کار خط و خوشنویسی را کنار گذاشتند.
 
نمایش آثار خوشنویسان ایران در موزه‌های عربی
وی افزود: کشورهای دیگر بنیه خوشنویسان ما را ندارند ولی دائماً برای کتابت قرآن سفارش می‌گیرند. کشورهای عربی اصلاً به لحاظ کمیت و کیفیت به پای هنر خوشنویسی ایران نمی‌رسند اما خوشنویسان ایرانی در قبضه آنها قرار دارند تا برای کسی دیگر کار انجام ندهند. آثار آنها موزه‌های کشورهای عربی را غنی کرده است.
 علت نوشته نشدن قرآن تراز
این استاد خوشنویسی در پاسخ به این سؤال که چرا خوشنویسان ایرانی هنوز قرآن تراز ارائه نداده‌اند، گفت: خوشنویس برای کتابت قرآن باید هشت مرتبه قرآن بنویسد تا به اوج خودش برسد.
مقوله کتابت با هنری نوشتن متفاوت است، کتابت آدابی دارد و خوشنویس باید به آن مؤدب شود که این کار جز با تجربه و هم‌افزایی با تجربه‌های بعدی اتفاق نمی‌افتد.
اینطور نیست شخصی آموزش خوشنویسی ببیند و با یافتن مهارت، قرآن کتابت کند، بلکه باید کتابت‌های متعدد قرآن داشته باشد تا کاتب قرآن شود.
وی کاهش خرید و فروش آثار در نمایشگاه‌های خوشنویسی را عامل کمرنگ شدن نمایشگاه‌های خوشنویسی دانست و گفت: نمایشگاه داخلی خوشنویسی با تمام زحمت و هزینه‌های سنگینی که دارد، عایدی فروش ندارد.
هزینه نمایشگاه‌های خارجی هم به مراتب بیشتر است.
اگر ارگانی مثل مرکز ارتباطات اسلامی حمایت می‌کرد که الان هم خیلی موضوعی و محدود شده است، حضور هنرمندان در نمایشگاه‌های خارجی و بین‌المللی جدی بود. در حال حاضر حضور هنرمندان در نمایشگاه‌های بین‌المللی گزینشی است و اصلاً تخصصی نیست.
قربانی درباره وضعیت نمایش هنرهای ایرانی و اسلامی توسط کتابت قرآن در نمایشگاه‌های دینی مذهبی هم گفت: نمایشگاه قرآن در گذشته در زمینه هنرهای قرآنی خیلی تخصصی وارد می‌شد اما در این سال‌ها مسأله جذب مخاطب به وسیله هنر در نمایشگاه قرآن به فراموشی سپرده شده است. گسستی در فرهنگ ما نسبت به سنت ایجاد شده است که فقط می‌توان با هنر آن را ترمیم کرد.
علاقه‌مندان می‌توانند (تا پایان اردیبهشت ماه سال‌جاری) با حضور در فرهنگسرای نیاوران از این رویداد بزرگ هنری و قرآنی دیدن کنند.

بــــرش

برنامه‌های دیگر برای معرفی هنرهای قرآنی

محبوبه کاظمی درباره اینکه چه برنامه‌ای برای معرفی بیشتر هنرهای قرآنی دارید، گفت: در افتتاحیه نمایشگاه اعلام آمادگی کردیم تا نفیس‌ترین هنرهای ایرانی و اسلامی از آثار هنرمندان ایرانی را با محوریت قرآن در کشورهای جهان اسلام برپا کنیم.
من این نمایشگاه را فقط با حضور هنرمندان ایرانی برپا کردم تا با شیوه هنرمندانه از حرمت قرآن دفاع کنم و بعد هنرمندانی که در هنرهای سنتی و کتابت قرآن کار می‌کنند با نمایش آثارشان در حوزه بین‌الملل معرفی شوند و هنرمندان کشورهای دیگر این آثار را ببینند.
کاظمی درباره معرفی هنرهای ایرانی و اسلامی توسط گالری ابراز داشت: گالری‌ها در این زمینه خیلی کم نمایشگاه دارند و من نقد جدی به این موضوع دارم.
 گالری‌ها بیشتر به سمت هنرهای مدرن و فردی گرایش دارند تا هنرهای اصیل و سنتی. گالری‌ها محل عرضه آثار هنری به جامعه و آخرین جایی هستند که جامعه با آثار هنری ارتباط برقرار می‌کند و لازم است مسئولان رده بالا برای نمایش هنرهای ایرانی و اسلامی، این امر را مورد توجه قرار دهند.

بــــرش

توجه به قرائت قرآن بیشتر از کتابت است

این استاد خوشنویسی با اشاره به اینکه در زمینه کتابت قرآن پتانسیل‌های بالایی وجود دارد که
در این چهل و چندی سال از انقلاب فقط 5 درصد آن مورد توجه قرار گرفته است، یادآور شد: کشور ما در زمینه قرائت قرآن جایگاه خوبی در کشورهای اسلامی دارد و اعتبار و سرمایه مناسب توسط مسئولان به این بخش اختصاص داده می‌شود. اما راجع به کتابت، این اتفاق نیفتاده است و فقط در مرکز طبع و نشر قرآن، مرکزی با نام دارالکتاب تأسیس شده و تشریک مساعی و آموزش‌های ویژه در زمینه خط نسخ و کتابت قرآن صورت گرفته است. وی اعتقاد دارد به همت انجمن خوشنویسان استعدادهای زیادی در زمینه کتابت قرآن پرورش داده شده و تعداد افراد میانسال آماده به کار کتابت قرآن زیاد است. البته نیاز به سیاستگذاری و فهم این موقعیت تاریخی دارد تا مسئولان و در امتدادش جامعه، اعتبار و بها به هنرهای قرآنی بدهند و دوباره اوج کتابت قرآنی دیده شود.