یاسمن صادق شیرازی
خبرنگار

زیر پای اصفهان هر روز خالی‌تر می‌شود. سالهاست که پدیده فرونشست استان اصفهان را تهدید می‌کند و این خطر هر روز مثل بمب ساعتی بیشتر از قبل این شهر و ساکنان آن را تهدید می‌کند. خطر فرونشست در اصفهان آنقدر جدی شده است که عباس مقتدایی نماینده مردم اصفهان از نامه‌نگاری ده‌ها نفر از نمایندگان مجلس به رئیس‌جمهور برای رسیدگی به وضعیت استان اصفهان خبر می‌دهد. او تأکید می‌کند که استان اصفهان جایگاه ویژه‌ای در حوزه گردشگری، فرهنگ، هنر، صنعت، علم و کشاورزی دارد. به همین خاطر فرونشست زمین تهدیدی جدی برای آسیب به آثار و ابنیه تاریخی آن محسوب می‌شود.  کارشناسان وضعیت اصفهان را حاصلِ خالی شدن تدریجی سفره‌های زیرزمینی می‌دانند. فرونشست ابتدا دشت‌های این استان را تهدید کرد و حالا تا مرکز شهر و ابنیه تاریخی را شکاف داده است. تا جایی که می‌توان ردپای فرونشست را روی آثار تاریخی مهمی از جمله مسجد جامع عباسی، مسجد حکیم و عتیق و بقعه شهشهان، حمام وزیر، مسجد و حمام علی قلی‌آقا، مسجد سید در ورودی حافظ و سپه و میدان نقش جهان مشاهده کرد.

شرایط حادتر با خشکی زاینده‌رود
پای خشکی زاینده‌رود و برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی و وجود چاه‌های غیرمجاز در میان است. مدیرکل حفاظت محیط زیست اصفهان در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران از فرونشست 15 سانتی‌متری در میدان امام و پل‌های تاریخی شهر اصفهان به سمت شاهین شهر، دولت‌آباد و برخوار خبر و هشدار می‌دهد که اگر آب در زاینده‌رود به میزان 10 تا 15 مترمکعب بر ثانیه، به صورت دائمی جاری نباشد، روند فرونشست به تدریج تشدید خواهد شد.

فاجعه فرونشست 50 سانتی‌متری
احمدرضا لاهیجان‌زاده از وجود فاجعه‌ای خطرناک‌تر در آینده نه چندان نزدیک خبر می‌دهد و می‌گوید که اگر با همین روال آب فقط چند بار در سال به صورت محدود در زاینده‌رود جاری شود، میزان فرونشست سالانه در دشت اصفهان، برخوار و شاهین‌شهر تا سال 1410 به 50 سانتی‌متر  خواهد رسید. مسأله‌ای که جان 2 میلیون نفر از ساکنان منطقه را در معرض خطر جدی قرار خواهد داد. او ایجاد فرونشست را یک پدیده غیرقابل برگشت می‌داند و معتقد است باید برای این وضعیت چاره‌ای جدی اندیشید. وی در این‌باره می‌گوید: برخی تصور می‌کردند وقتی رودخانه را از دست بدهیم فقط ظاهر شهر از بین می‌رود. تا اینکه به تدریج وضعیت وخیم‌تر و به فرونشست تبدیل شد. برای رسیدگی به مسأله فرونشست در استان اصفهان ابتدا باید به سراغ رودخانه زاینده‌رود برویم. اگر رودخانه وضعیت نسبتا تثبیت شده ای داشته باشد نسبتاً این مسأله کنترل خواهد شد.

ارتباط زمین‌لرزه با فرونشست
کارشناسان سال‌هاست نسبت به ترک‌های ایجاد شده در آثار تاریخی اصفهان هشدار می‌دهند. به طوری که مهدی زارع استاد پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله از ثبت زلزله‌هایی در اطراف اصفهان خبر داده و گفته بود که این زمین‌لرزه‌ها می‌تواند ناشی از فرونشست زمین باشد. چرا که، زلزله‌هایی تا بزرگی ۴.۱ ریشتر پیرامون اصفهان ثبت شده است ، در حالی که بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد، در این منطقه هیچ‌گاه زمین‌لرزه‌ای رخ نداده است. به گفته او فرونشست آثار و زیرساخت‌های میراث فرهنگی را از محدوده مرکزی شهر تا شمال آن و بویژه پیرامون فرودگاه اصفهان، ورزشگاه نقش جهان و شاهین شهر در شمال اصفهان، تحت تأثیر قرار داده است.

شدت فرونشست
پیش از این هم مدیرکل ستاد مدیریت بحران استان اصفهان درباره خطر فرونشست در این استان هشدار داده و گفته بود: اساس ایمن‌سازی اماکن تاریخی اصفهان ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. او اگرچه معتقد است رسیدگی به فرونشست در استان اصفهان نیاز به اراده ملی دارد اما تأکید کرد: طبق مطالعات اگر رودخانه زاینده‌رود دائماً جریان داشته باشد، می‌تواند تا ۳۰درصد از اثرات فرونشست بکاهد.

پیگیری قضایی حقابه
تالاب‌های اصفهان
آرزو اشرفی‌زاده، مدیرکل دفتر تالاب‌های سازمان محیط‌زیست گفت: اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان در سال گذشته اقدام حقوقی و قضایی بابت عدم تخصیص حقابه گاوخونی به میزانی که براساس قانون تالاب‌ها توسط سازمان محیط‌زیست تعیین شده است، مسأله را پیگیری کرد که این مسأله منجر به صدور حکم قضایی   شد‌. وی بارگذاری بیش از حد مصارف آبی در بخش‌های صنعت و کشاورزی در استان‌های اصفهان و چهارمحال و بختیاری را باعث کم شدن شدید حجم آب تالاب گاوخونی و از بین رفتن جریان پایدار در رودخانه زاینده‌رود، دانست و گفت: اگر روند خشک شدن گاوخونی ادامه پیدا کند، این تالاب به یک کانون جدید گرد و غبار در مرکز کشور تبدیل خواهد شد.