فاصله نگران‌کننده سرانه مصرف بنزین از اهداف و برنامه‌های توسعه‌ای تعیین شده در کشور با افزایش دو برابری میزان مصرف این سوخت در سال‌های اخیر!

میراثی شوم وغیرقابل باور از دولت قبل برای دولت سیزدهم
از قرار معلوم، یکی از اهداف مهمی که در قانون توسعه حمل‌ و نقل و مدیریت مصرف سوخت تصریح شد، رسیدن مصرف سرانه بنزین کشور به 0.7 لیتر در روز بر نفر بوده هرچند که این رقم اکنون به 2 برابر یعنی 1.4 لیتر در روز بر نفر رسیده است.
گزارش‌ها نشان می‌دهند که در سال‌های اخیر بیش از 40 درصد به میزان مصرف بنزین کشور افزوده شده و هم‌اکنون 85 درصد از سبد سوخت بخش حمل و نقل سبک کشور را به خود اختصاص داده است. از ایران به عنوان نهمین مصرف‌کننده انرژی درجهان یاد می‌شود، زیرا این میزان مصرف انرژی معادل ۴.۳ میلیون بشکه نفت خام است.
به عبارتی، ایران بیش از ۲.۵ برابر میانگین مصرف جهانی انرژی مصرف می‌کند.
بر این اساس، ایران سالیانه ۸۰ میلیارد دلار یارانه سوخت در کشور پرداخت می‌کند، هر چند که درآمدهای نفتی کشور پارسال
۴۳ میلیارد دلار بوده است.
ناگفته پیداست که تفاوت فاحش قیمت سوخت در کشور به نسبت کشورهای همسایه که در مواردی به ۸۰ درصد نیز می‌رسد، باعث شده قاچاق سوخت با هر هزینه‌ای برای برخی افراد جذاب و اقتصادی باشد.
از فقدان سرمایه‌گذاری مناسب دولت قبل در زمینه توسعه صنعت پالایش و احداث پالایشگاه‌های جدید، فرسوده بودن ناوگان حمل‌ و نقل عمومی، جایگزین نکردن خودروهای فرسوده با خودروهای نوساز، پایین بودن کیفیت تولید خودروهای داخلی و پرمصرف بودن آنها تا عدم حرکت در مسیر دوگانه‌سوز کردن خودروها، به‌عنوان بخش کوچکی از دلایل مهم افزایش مصرف بنزین در کشور در سال‌های قبل یاد می‌شود.
درحال حاضرحدود 29 میلیون خودرو در شبکه حمل‌ونقل کشور وجود دارد که سالانه یک میلیون خودرو جدید هم بر این تعداد افزوده می‌شود.
افزایش مصرف بنزین درکنار عوامل از پیش گفته شده، نگرانی‌ها برای ناترازی در بنزین و حتی احتمال واردات آن را قوت بخشیده است.
با این همه، دولت سیزدهم با هدف جلوگیری از ناترازی در بنزین، اقدامات مهمی صورت داده که از زمان آغاز فعالیت تا اکنون ظرفیت پالایشی کشور ۶ درصد افزایش یافته است.
این امر درشرایطی رخ داده که مصرف بنزین کشور پس از دوره افول دو ساله ناشی از شیوع ویروس کرونا با رشد بیش از ۱۲ درصدی روبه‌رو شد. با این حال، صدور سالانه حدود ۱.۲ میلیون کارت سوخت نوشماره برای خودروهای نو (معادل مصرف ۳.۵ میلیون لیتر بنزین در روز و ظرفیت تولید بنزین پالایشگاه تبریز به تنهایی) یک نگرانی جدی بوده چراکه روند کنونی مصرف بنزین را نمی‌توان با احداث پالایشگاه، پتروپالایشگاه و افزایش تولید بنزین مدیریت کرد و در صورت ادامه این روند، به ناترازی بنزین و واردات خواهیم رسید.
طبق دورنمای ترسیم‌ شده در برنامه هفتم توسعه کشور، صنعت پالایش تا پایان سال ۱۴۰۶ دستیابی به تولید روزانه حدود ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین و نفت‌گاز را هدفگذاری کرده که ۷۵ درصد از این مقدار مربوط به فرآورده‌های باکیفیت یورو ۴ و بالاتر از آن خواهد بود.
در یک نگاه کلی، شاخص شدت مصرف انرژی در ایران ۶۳ صدم درصد است که بعد از ایران، روسیه و عربستان به‌ترتیب با شاخص شدت انرژی ۵۳ صدم و ۵۱ صدم درصد بالاترین مقدار شاخص شدت انرژی را به خود اختصاص داده‌اند.
در همین رابطه، جلیل سالاری، معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با بیان اینکه با صرفه‌جویی روزانه حدود ۵۰ میلیون لیتر می‌توان به‌سوی صادرات بنزین حرکت کرد، گفته است که بیشترین مصرف بنزین کشور در ۲۹ اسفندماه پارسال ثبت شد و به ۱۵۲ میلیون لیتر رسید که به طور تقریبی ۸ میلیون لیتر نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۱ افزایش مصرف داشته و ادامه داده که در زمینه تولید، استاندارد ما بیش از استاندارد جهانی و حتی تا سه برابر بوده که نزدیک به ۱۱۵ میلیون لیتر بنزین و ۲۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی فشرده (سی‌ان‌جی) در کشور مصرف می‌شود که رقم بالایی به نظر می‌آید و نیازمند بهینه‌سازی است.
گفته می‌شود که در سفرهای نوروزی امسال، بیش از ۲ میلیارد و ۶۷۰ میلیون لیتر بنزین در سراسر کشور توزیع شده که این عدد حاکی از افزایش ۴.۳ درصدی مصرف بنزین کشور در ایام نوروز امسال است.
بالاترین رقم مصرف بنزین در ایام نوروز مربوط به روز ۲۹ اسفندماه سال ۱۴۰۲ با ۱۵۲ میلیون لیتر و کمترین رقم مصرف بنزین نیز مربوط به روز ۱۳ فروردین‌ماه امسال با ۱۰۴ میلیون لیتر بوده است.
جواد اوجی، وزیر نفت به تازگی اعلام کرده که در قانون بودجه ۱۴۰۳ قانونگذار وزارت نفت را مکلف کرده که در سال نو، ۹۵ درصد عملیات سوخت‌گیری خودروها با کارت سوخت شخصی انجام شود و ادامه داده که با توجه به اینکه ممکن بود مردم در تعطیلات نوروز آمادگی لازم را نداشته باشند و کارت سوخت همراه‌شان نباشد، مقرر شد تا در این دو هفته کارت سوخت جایگاه در اختیار مردم قرار گیرد، اما در هفته‌های آینده و همسو با مدیریت مصرف بنزین و حسب تکلیفی که قانونگذار به ما محول کرده باید با کارت شخصی سوخت‌گیری انجام شود که درخواست می‌شود مردم با کارت سوخت شخصی سوخت‌گیری کنند، زیرا در مدیریت مصرف سوخت مؤثر است.
به گفته وزیر نفت، یکی از راه‌های مهار مصرف بنزین استفاده از کارت سوخت شخصی خودروهاست و با آمادگی لازم در آینده، فرایند سوخت‌گیری تنها با کارت‌های سوخت شخصی انجام می‌شود زیرا این مسأله ارتباطی به افزایش قیمت بنزین ندارد و ما در حال استفاده از روش‌های غیرقیمتی برای مدیریت مصرف بنزین هستیم.
از نگاه بسیاری، حل مشکل ناترازی بنزین ریشه در چندین عامل مهم داشته که یکی از این موارد، بهبود کیفیت تولید خودروهای داخلی بوده زیرا اگر مصرف سوخت خودروهای داخلی مطابق با استانداردهای بین‌المللی بود، می‌توانستیم روزانه بیش از ۵۰ میلیون لیتر بنزین معادل سالانه ۱۵ میلیارد دلار صادرات داشته باشیم.
راهکار دیگر برای کاهش مصرف سوخت، تنوع‌بخشی به سبد سوخت و استفاده از سوخت‌های جایگزین مانند CNG و LPG بوده زیرا به علت وجود منابع عظیم انرژی در ایران، بحث بهینه‌سازی مصرف سوخت، همواره در سطح باقی مانده و برای آن برنامه‌های درستی تدوین نشده یا اگر هم برنامه‌ای وجود داشته، زیرساخت‌های آن فراهم نبوده است.
از توسعه خودروهای برقی نیز به عنوان یکی از سیاست‌های دولت سیزدهم برای عبور از آلودگی هوا و کاهش در مصرف سوخت یاد می‌شود. با این همه یک راهکار دیگر در مهار مصرف بنزین، استفاده از کارت سوخت شخصی خودروها بوده که این مسأله ارتباطی به افزایش قیمت بنزین ندارد و وزارت نفت در حال استفاده از روش‌های غیرقیمتی برای مدیریت مصرف بنزین است.
روشی که بدون شک درمدیریت مصرف بنزین تأثیر بسزایی خواهد داشت.

برش

سرانه مصرف بنزین ۲ برابر شد
کاظم عزیزی، معاون صنایع و انرژی ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های حال حاضر کشور مصرف بی رویه انرژی است. این مسئله از یک سو منجر به از دست رفتن منابع محدود زیر زمینی کشور شده و از سوی دیگر خروج ارز از کشور را در پی دارد.
طی سه سال اخیر بیش از ۴۰ درصد به میزان مصرف این سوخت افزوده شده و هم اکنون ۸۵ درصد از سبد سوخت بخش حمل و نقل سبک کشور را به خود اختصاص داده است.
یکی از اهداف مهمی که در قانون توسعه حمل‌ونقل و مدیریت مصرف سوخت به آن تصریح شده است رسیدن مصرف سرانه بنزین کشور به  ۰.۷ لیتر در روز بر نفر است. این در حالی است که طی سال‌های اخیر به‌تدریج از این شاخص دور شده‌ایم، به‌طوریکه هم‌اکنون این رقم به ۲ برابر یعنی ۱.۴ لیتر در روز بر نفر رسیده است؛ لازم است این مسئله مورد واکاوی و تدبیر جدی قرار گیرد.