مرجان قندی
خبرنگار

پسر نوجوان خیلی مصمم از راه کناری پارک به سمت وسیله‌های ورزشی می‌آید. به دومین وسیله که می‌رسد، هر دو پایش را روی صفحه‌ای که به میله متصل است می‌گذارد و شروع به تاب خوردن می‌کند. روبه‌روی او پیرمردی با لباس گرمکن وعینک آفتابی که به چشم دارد روی صندلی نشسته و با لحنی که کمی شوخ‌طبعی در آن است به پسر می‌گوید: «این راحت‌ترین وسیله است! شما باید از آن سر (به وسیله‌هایی که دورتر هستند اشاره می‌کند) اولین دستگاه شروع کنی. وقتی نفست درآمد تازه بیا اینجا تاب بخور ...»این روزها که هوا مناسب پیاده‌روی و قدم زدن است اگر سری به پارک محله‌تان بزنید با جمعیتی مواجه می‌شوید که هر کدام مشغول استفاده از دستگاه‌های مختلف بدنسازی هستند. از دوچرخه و استپ فضایی گرفته تا مسگری و بارفیکس سوسیسی دستگاه‌های پرورش‌اندام و وسیله‌هایی که شاید خیلی‌ها اسم آنها را ندانند.

چالش‌ها و فرصت‌های ورزش در پارک‌ها
محمد کارشناس علوم ورزشی و جزو افرادی است که به‌طور حرفه‌ای از این دستگاه‌ها استفاده می‌کند. گوشه‌ای از پارک آماده می‌شود تمریناتش را شروع کند. می‌گوید: مرحله اول گرم کردن بدن است و باید با دستگاه‌های هوازی شروع کرد. بعد از آن باید برویم سراغ وسایلی که قدرتی هستند. میان همه این وسایل دستگاه‌های بارفیکس، پارالل، میله مارپیچ که بیشتر برای تمرین صخره‌نوردی است و فرمان چرخان برای افرادی که به‌طور منظم و کمی سنگین تمرین می‌کنند مناسب‌تر هستند.
او به وسیله‌ای که مثل فرمان ماشین است اشاره می‌کند و می‌گوید: این دستگاه برای گرم کردن و تقویت عضلات دست‌هاست. افراد مسن و البته رانندگان تاکسی طرفدار این وسیله هستند. البته بعضی‌ها وقتی این چرخ را می‌گردانند حس ناخدا بودن هم می‌گیرند!
این کارشناس ورزشی با بیان اینکه برخی دستگاه‌ها از لحاظ ورزشی واقعاً بدون ‌کاربرد هستند ولی استقبال بیشتری از آنها می‌شود، می‌گوید: دستگاه مسگری از این جمله است. این وسیله را خیلی‌ها دوست دارند اما از نظر متخصصان تربیت‌بدنی این وسیله به جای اینکه بیشتر تأثیرگذار و کارا باشد آسیب‌رسان است چون با کوچک‌ترین اشتباه در استفاده از آن آسیب‌های جدی به فرد وارد می‌شود.
محمد سراغ یکی از مردان سالمندی که مشغول بارفیکس رفتن است می‌رود و نکاتی را تذکر می‌دهد. می‌گوید برخی با استفاده از دستگاه‌های ورزشی پارک‌ها آسیب‌های جدی دیده‌اند که یکی از دلایلش خرابی وسیله‌هاست. به‌ندرت دیده‌ام که به دستگاه‌ها رسیدگی شود و نقص آنها را برطرف کنند. بسیاری از افراد که به اینجا می‌آیند فقط برای گذران وقت و دلخوشی خود می‌خواهند چند حرکت ورزشی بزنند. آنها بدون اینکه از درست بودن دستگاه‌ها اطلاع داشته باشند، شروع به استفاده می‌کنند. مثلاً دستگاه‌های مسگری به علت استفاده زیاد و البته نادرست افراد اغلب سفت و خراب هستند و اگر کسی از روان نبودن و خرابی دستگاه اطلاع نداشته باشد با همان چند حرکت اول مهره‌های کمرش را دچار آسیب‌ می‌کند.
موضوع دیگری که باید در استفاده از این دستگاه‌ها مدنظر باشد بحث آموزش استفاده از وسایل است. محمد می‌گوید: بارها دیده ام که افراد از وسیله‌ها به‌طور اشتباه استفاده می‌کنند. مثل دستگاه پرس پا عمودی که افراد روی صندلی آن می‌نشینند و با زاویه اشتباه فشار سنگینی را به زانوهایشان وارد می‌کنند. در این حرکت پا باید با زاویه‌ای بیشتر از 90 درجه قرار بگیرد تا به زانو آسیب نزند.
این کارشناس ورزشی تأکید می‌کند: البته گاهی اشتباه از سمت سازنده‌های این دستگاه‌هاست. مثلاً در بعضی از آنها جای پا کاملاً اشتباه گذاشته شده و افرادی که سررشته‌ای از این وسیله‌ها ندارند، به هر ترفندی می‌خواهند از آن استفاده کنند. چون آنها احتمال کمی می‌دهند که جای پا در وسیله‌ای به اشتباه گذاشته شده باشد!
او که حرفه‌ای تمرین می‌کند معتقد است این اشکالات در بعضی از دستگاه‌های قدرتی هم وجود دارد و دستگاه‌ها فشار لازم را ندارند و شما برای اینکه آن نتیجه لازم را بگیرید باید سه یا چهار مسافر با آن بزنید تا حداقل یک وزن درست از آن دربیاید! کلاً به توضیحات این دستگاه‌ها خیلی نباید اطمینان کرد چون تعدادی از آنها انگار فقط جنبه سرگرمی دارند طوری که آنها را نه می‌توان در دسته دستگاه‌های هوازی جا داد و نه در دسته وسیله‌های قدرتی. بعضی هم اصلاً استاندارد نیست مثل اغلب دستگاه‌هایی که برای دراز و نشست است و باعث فشار روی مهره‌های کمر می‌شود.

گامی مؤثر برای توسعه ورزش
تجهیزات ورزشی نصب شده در پارک‌ها نشانگر توجه مسئولان شهری به ورزش است. البته بعد از اینکه در فضای سبز شهر این وسایل با استقبال شهروندان روبه‌رو شد، مسئولان بر آن شدند تا این امکانات را به روستاها و دهیاری‌ها هم ببرند و گامی مؤثر برای توسعه ورزش بردارند. البته این طرح هنوز نقاط ضعفی دارد که با رسیدگی مسئولان قابل حل است. یکی از آنها مکان‌یابی نامناسب دستگاه‌‌ها بدون درنظر گرفتن جهت طلوع و غروب خورشید است. در برخی از روستاها اینقدر جانمایی این دستگاه‌ها نامناسب است که روستاییان که عادت به زیر آفتاب کار کردن دارند می‌گویند در هیچ ساعتی نمی‌توانند به‌راحتی از این دستگاه‌ها استفاده کنند. نقطه ضعف دیگر این طرح مربوط به تابلوی راهنمای استفاده از دستگاه‌ها است که یا بسیار کوچک است که نوشته‌هایش خوانده نمی‌شود یا اینکه تابلو کلاً نصب نشده است. البته سرقت این وسیله‌ها هم از دیگر ماجراهایی است که با توجه به گران شدن قیمت آهن سرقت این وسیله‌ها هم بیشتر می‌شوند.

مناسب شرایط خودتان ورزش کنید
شاید شما هم جزو کسانی باشید که با دیدن این وسایل وسوسه شوید سراغ آنها بروید و کمی زورآزمایی کنید. اما اینکه چقدر استفاده از این وسایل مفید است و تا چه حد ممکن است به بدن آسیب برساند هم موضوعی است که دکتر مهسا عاشقان، متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی در این باره توضیحاتی می‌دهد.
وی می‌گوید: بعضی از افراد فعالیت‌های ورزشی را خیلی شدید و به مدت طولانی انجام می‌دهند که منجر به آسیب مفصلی و عضلانی می‌شود. بنابراین بهتر است به آرامی و به تدریج ورزش را آغاز کنید و به بدنتان فرصت کافی برای استراحت بدهید. اگر دارای مفاصل ضعیف هستید که دچار حادثه شده‌اند یا از التهاب مفاصل رنج می‌برید یا به دلایل دیگری دچار ضعف مفاصل هستید، اگر مشکلات قلبی یا بیماری تنفسی دارید برای انجام برنامه‌های ورزشی باید با پزشک مشورت کنید و سر خود از این وسایل استفاده نکنید. این را فراموش نکنید که هیچ تمرین ورزشی خاصی برای لاغری موضعی وجود ندارد. تنها راه برای کاهش چربی یک قسمت از بدن این است که چربی کل بدن کاهش پیدا کند. برای این منظور هم لازم است که در کنار ورزش‌های قدرتی و رعایت رژیم غذایی یک برنامه ورزشی منظم داشته باشید.
 اگر شما هم جزو افرادی هستید که از دستگاه‌های موجود در پارک‌ها استفاده می‌کنید، یادتان باشد قبل استفاده از دستگاه‌ها گرم کردن بدنتان را فراموش نکنید. سخت هم نیست، فقط کافی است با ۵ تا ۱۰ دقیقه پیاده‌روی بدنتان را آماده ‌کنید.
او با اشاره به اینکه در این فصل استقبال افراد برای ورزش کردن بخصوص در فضای باز و پارک‌ها بیشتر می‌شود، می‌افزاید: گاهی ورزش کردن بیش از حد هم ممکن است به بدن آسیب برساند به‌خصوص اگر بدون دستور پزشک و تحت نظر متخصص انجام شود. معمولاً برای کسانی که مبتلا به مشکلات قلبی شدید و کنترل نشده، بیماری‌های تنفسی و بیماری‌های عضلات و استخوان‌ها هستند انجام حرکات ورزشی نه تنها فایده‌ای ندارد بلکه می‌تواند آسیب‌زننده هم باشد.