نقشه راه دولت برای رفاه اقتصادی مردم
ادامه از صفحه 7
این رشد اقتصادی حاصل چه اقدامات و سیاست هایی بوده است؟ به عبارتی دیگر، چه اقداماتی انجام داده اید که چنین رشد اقتصادی بدست آمده است؟
دولت اقدامات زیادی برای رسیدن به رشد اقتصادی هدف در سال 1402 انجام داد. یکی از مهمترین کارها، تأمین مالی تولید است. در دولت، برنامه جامع تأمین مالی مورد نیاز برای تحقق رشد اقتصادی هدف در سال 1402 تهیه و شیوههای عملیاتی برای تأمین کسری منابع مالی تهیه شده است که میزان منابع تحقق یافته تاکنون حدود 2066 هزارمیلیارد تومان است که در مقایسه با منابع مالی برآوردشده (3541 هزارمیلیارد تومان)، 58 درصد تحقق یافته است. همچنین، در خصوص شاخص تأمین مالی تولید، تأمین ارز بخش صنعت و معدن نسبت به میانگین چهار سال گذشته رشد بیش از 63 درصدی را نشان میدهد.
تسهيلات پرداخت شده شبکه بانکي کشور به بخشهاي مختلف اقتصادي حوزه کسب و کار طي 9 ماهه سال 1402 نسبت به رقم دوره مشابه سال قبل به ميزان 23.7 درصد افزايش یافته است.
از تسهيلات پرداخت شده در بخش صنعت و معدن، 81.5 درصد صرف سرمايه در گردش واحدهای صنعتی و معدنی شده است.
انتشار اوراق گواهی سپرده مدتدار خاص به منظور تأمین مالی پروژههای بخش خصوصی و تسهیل دسترسی عموم مردم به تسهیلات بانکی (تسهیلات خرد) از دیگر اقدامات دولت برای تأمین مالی تولید بوده است.
طی 11 ماهه اول سال به مبلغ 1251 هزار میلیارد تومان، معادل 25.6 درصد کل تسهیلات پرداختی، تسهیلات خرد (کمتر از سه میلیارد ریال) پرداخت شده است.
نرخ بیکاری به پایینترین سطح خود رسید
این رشد اقتصادی تا چه میزان بر اشتغالزایی اثر گذاشته است؟
مهمترین اثر رشد اقتصادی ۱۴۰۲ همین بود که یک اتفاق تاریخی در عرصه اشتغال رخ داد و نرخ بیکاری به پایینترین سطح خود رسید. نرخ بیکاری ۸.۱ درصدی در سال ۱۴۰۲ نتیجه سیاستهای مختلف اقتصادی است که دولت سیزدهم اتخاذ کرد که از توجه به تولید داخل، احیای واحدهای راکد و بازگشت شاغلان، رونق و رشد اقتصادی در بخشهای مختلف، بهبود صادرات، مدیریت واردات کالاهای دارای تولید مشابه داخل، بهبود مستمر فضای کسبوکار و تسهیل صدور مجوزها میتوان یاد کرد که سبب شد میزان اشتغال جدید رکورد تاریخی ثبت کند.
سیاستهای گذشته را با رفع کاستیها دنبال میکنیم
برویم سراغ شعار اقتصادی امسال. تحلیل شما از نام گذاری سال ۱۴۰۳ به نام جهش تولید با مشارکت مردم چیست؟
سال 1403 را در شرایطی آغاز میکنیم که همچنان با وضعیت مطلوب اقتصادی مورد انتظار فاصله داریم و بر این اساس، سیاستهای گذشته را با رفع کاستیها در چارچوب مطالبات رهبر معظم انقلاب و مردم دنبال خواهیم کرد.
رهبر معظم انقلاب در پیام نوروزی امسال، کارهای انجام شده در زمینه مهار تورم و رشد تولید را خوب اما نه به قدر مطلوب ارزیابی و به درستی تأکید کردند نباید توقع داشت چنین موضوع مهمی در مدت زمان یکسال به طور کامل تحقق یابد.
فکر میکنید جهش تولید در اقتصاد ایران چگونه میتواند عملیاتی شود؟
تولید، به تعبیر مقام معظم رهبری، کلید حل مشکلات اقتصادی کشور است. اگر بخواهیم تورم را به هدف مطلوب تک رقمی برسانیم و نرخ اشتغال را تقویت کنیم و از افت ارزش پول ملی جلوگیری کنیم، راهی جز جهش تولید نداریم.
در خصوص جهش تولید، مایلم چند نکته مهم عرض کنم؛ اول اینکه نباید «جهش تولید» را صرفاً به «رشد بالای شاخص تولید ناخالص داخلی در طی یکسال» محدود کنیم و این مهم، افق بلندمدتی دارد. جهتگیری اصلی جهش تولید باید به سمت رشد تولید و در نتیجه صادرات غیرنفتی باشد.
ذخایر نفت و گاز نعمت بزرگی برای اقتصاد کشور ماست و ما برنامههای کلان میانمدت و بلندمدتی داریم که برای سرمایهگذاری و افزایش تولید نفت و گاز ضرورت دارد انجام دهیم.
افزایش تولید نفت تا 4 میلیون بشکه در روز طی سال 1403 بخش مهمی از این برنامههاست. همچنین در میانمدت، 64 طرح به ارزش 23 میلیارد دلار تا پایان 1404پیشبینی شده است و عملیات اجرایی 50 طرح به ارزش 47.5 میلیارد دلار تا پایان 1406برنامهریزی شده است و 171 طرح به ارزش بالغ بر 213 میلیارد دلار برای آینده (تا پایان 1412) برنامهریزی شده است.
در بخش معدن، مس یکی از اصلیترین ظرفیتهایی است که امکان توسعه آن در زنجیرههای پایین دستی وجود دارد. یکی از برنامههای دولت در این جهت، تشکیل هلدینگی با هدف توسعه زنجیره ارزش مس بهویژه در پاییندستی است که هم از خام فروشی جلوگیری میکند و هم ارزشافزوده چند برابری برای کشور خلق میکند. همچنین از طرحهای مهم تولیدی در حوزه صنعت و معدن، در میانمدت (از ابتدای 1403 تا پایان دولت سیزدهم)، 234 طرح به ارزش 14.8 میلیارد دلار و در بلندمدت، 65,641 طرح به ارزش 95.3 میلیارد دلار، قابل اجراست.
در حوزه برق نیز، تولید 30 هزارمگاوات برق شامل10 هزار مگاوات نیروگاه حرارتی توسط بخش دولتی و خصوصی، 10 هزار مگاوات با سرمایهگذاری صنایع بزرگ و 10 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر، در میانمدت (1404-1400) و تولید 50 هزار مگاوات برق شامل 20 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر، 10 هزار مگاوات نیروگاه حرارتی راندمان بالا و 20 هزارمگاوات برق هستهای طی 5 تا 10 سال آینده، برنامهریزی شده است.
در حوزه زیرساختها و کریدورها، کارهای دولت چه میزان پیش رفته است؟
در حوزه راه و حمل و نقل، 44 پروژه ساخت بزرگراه و راه اصلی بهطول 925 کیلومتر با اعتبار 25,350 میلیارد تومان و 10 پروژه ساخت آزادراه بهطول 300 کیلومتر با اعتبار 19,800 میلیارد تومان و 5 پروژه ساخت خط اصلی راهآهن بهطول 975 کیلومتر و با اعتبار حدود 30 هزار میلیارد تومان، اهم برنامههای میانمدت دولت در این حوزه میباشد. همچنین، توسعه شبکه ریلی و قطار سریعالسیر، خرید هواپیما و توسعه فرودگاهی و توسعه کریدورهای ریلی و جادهای از اهم اقدامات دولت در بلندمدت است. پروژه هایی مانند چابهار-زاهدان و رشت - کاسپین با پیشرفت فیزیکی مناسبی در دست اجراست. پروژههای دیگری مانند رشت –آستارا، زاهدان - یونسی و شلمچه - بصره نیز در دستور کار قرار دارد.
حوزه مهم دیگر، امنیت غذایی است که در شرایط تحریمی اقتصاد بسیار حائز اهمیت است. در این زمینه، اگر برنامه ای در دولت وجود دارد اشاره بفرمایید؟
در حوزه امنیت غذایی، با تمرکز بر سه مؤلفه «تحریم ناپذیر»، «مستقل» و «یکپارچه»، سه برنامه کلان، تنوع مبادی واردات کالاهای اساسی و شیوه تسویه ارزی آن، تبدیل ایران به محور غذا و مدیریت زنجیره ارزش کالاهای پایه و اساسی کشاورزی به صورت یکپارچه، در سال 1402 در دستور کار قرار گرفته است.
با هدف اصلاح شیوه تسویه ارزی واردات کالاهای اساسی جهت کاهش هزینه های ارزی واردات و قطع وابستگی آن به نظامات مالی کشورهای تحریم کننده، الگوی تهاتر نفت و کالای اساسی در سال 1402 اصلاح و برای یک میلیارد دلار هدفگذاری شد.
تاکنون 3 مرحله تهاتر در این بازه هدفگذاری شده به ارزش حدود 500 میلیون دلار انجام شده و در پی آن بالغ بر 730 هزار تن ذرت و 510 هزار تن کنجاله وارد کشور شده است. تهاتر برای 500 میلیون دلار باقیمانده در حال اجرا بوده و بیش از 14 درصد صرفه جویی ارزی در واردات به همراه داشته است.
برنامه حمایت از 180 هزار میلیارد تومان پروژه جدید شرکتهای بزرگ بخش خصوصی در زنجیره محصولات کشاورزی در تعامل با این شرکتها تدوین شده است.
همچنین به منظور فعالسازی هاب غذا با محوریت ایران در منطقه، برنامهای تدوین شده که محورهای اصلی آن عبارت است از «ورود موقت کالاهای اساسی از جمله گندم و دانههای روغنی»، «فرآوری با استفاده از ظرفیتهای خالی تولیدی کشور» و «صادرات محصولات نهایی فرآوری شده».
در راستای کاهش هزینههای واردات غذای اساسی مشابه برنامهای که در حوزه تهاتر نفت و کالای اساسی انجام شد، مصوبه تهاتر اوره و کالای اساسی پس از بررسیهای متعدد تدوین شده و آماده ابلاغ و اجراست.
اجرای این مصوبه میتواند بیش از 10 درصد هزینه واردات کالای اساسی را کاهش دهد، درآمد صادراتی کشور را افزایش داده و امکان توسعه صادرات و ارزآوری را فراهم آورد. در زمینه ساماندهی اقتصاد زنجیرههای اصلی کالاهای اساسی از جمله گندم، دانههای روغنی و نهادههای دامی، برنامههایی در سال 1402 تدوین شد که می تواند بیش از 15 درصد هزینههای دولت را کاهش داده و در عین حال، فرصت توسعه صنایع این زنجیرهها، رشد تولید با محوریت بخش خصوصی و صادرات و ارزآوری را فراهم میکند.بنابراین، در حوزه امنیت غذایی اقدامات مهمی را در دولت آغاز کرده ایم که در سال 1403 با قوت ادامه خواهیم داد.
دومین نکته در خصوص جهش تولید این است که دولت باید روی جهش تولید بخشهای پیشران به عنوان لوکوموتیو رشد کل اقتصاد تمرکز کند.
رهبر معظم انقلاب در برخی فرمایشات شان به همین موضوع اشاره داشتند و فرمودند که این دولت فردا را فدای امروز نکرده است. لطفا جزئی تر بفرمایید چه برنامه های کلانی در دولت هست که نیازمند پیگیری جدی و عملیاتی است و می تواند در آینده روی اقتصاد کشور آثار مثبت داشته باشد؟
در دولت سیزدهم، از بهمن 1400 یک سری پروژههای پیشران در حوزه های معدنی (فولاد و مس) و پتروشیمی تعریف شد که با پیشرفت فیزیکی مناسب در حال انجام است. برنامه ایجاد چنین ظرفیتهایی با مشارکت و محوریت بخش خصوصی در سال 1403 را داریم و اقدامات اولیهای نیز در سال گذشته آغاز گردیده است. توسعه ظرفیتهای پتروپالایشگاهی و پتروشیمی (پاییندستی)، تولید ماشینآلات و تجهیزات، زنجیره فولاد، دارو و تجهیزات پزشکی، از جمله بخشهایی است که با کمی سرمایهگذاری توسط بخش خصوصی می تواند به ارزشافزوده بسیار بالایی منجر شود.
دولت امسال به دنبال تکمیل سریعتر طرحهای نیمه تمام تولیدی و سرمایهگذاری خواهد بود
از نظر شما، جهش تولید چه ملزومات دیگری دارد؟
جهش تولید مستلزم اتخاذ سیاستها و راهبردهایی است که عقب ماندگیهای ناشی از عدم سرمایهگذاری در سالهای گذشته را جبران بکند و هم سرعت رشد اقتصاد کشور را در مقایسه با رشد کشورهای منطقه و جهان شتاب ببخشد. بنابراین، دولت در سال 1403 به دنبال تکمیل هر چه سریعتر طرحهای نیمه تمام تولیدی و سرمایهگذاری خواهد بود. در عین حال، نباید از تحولات فناورانه، صنعتی و سیاسی منطقه و جهان غافل بود. ما به دقت این تحولات، روندها و کلان روندها را رصد میکنیم و نقشه راه جهش تولید را بر مبنای این تحولات طرحریزی میکنیم.
نکته چهارم، تأکید همزمان بر رشد کمّی و کیفی تولید است؛ رشد کمّی همان رشد اقتصادی به معنای افزایش GDP کشور در یک سال است. اما برای رشد کیفی شاخصهایی مانند ترجیح کالای داخلی به خارجی در بازارهای داخل و قدرت رقابتپذیری کالای تولید داخل در بازارهای خارجی را در نظر میگیرند.
برنامههای کلانی برای بخش نفت و گاز تدوین کردیم
در زمینه جهش کیفی تولید، مسأله بهره وری نیز یک چالش مهم در کشور ماست. رهبری هم در سخنرانی امسال و هم در سالهای گذشته بارها بر بهره وری تأکید داشتند. نظر شما در این باره چیست؟
مهمترین بعد کیفی جهش تولید، همین بهرهوری است که مقام معظم رهبری نیز روی آن تأکید داشتند. در سالهای گذشته، بهره وری کل کشور و بهویژه بهرهوری سرمایه منفی بوده است و فقط بهرهوری نیروی کار ما مثبت است.
اصلیترین دلیل منفی بودن بهرهوری سرمایه، پایین بودن بهرهوری انرژی در کشور در سالهای گذشته است که باید جبران کنیم. بخشی از این جبران بهرهوری را باید از طریق افزایش سرمایهگذاری در بخش نفت و گاز و برق انجام دهیم که در سال گذشته برنامههای کلانی برای آنها تدوین کردیم و در حال اجرا هستیم. بخش دیگر، به برنامه ارتقای بهرهوری، مدیریت مصرف و بهینهسازی توسط وزارتخانه های نیرو و نفت برمیگردد که این برنامهها تدوین شده و در سال 1403 اجرایی خواهد شد.
مردمی سازی و مشارکت مردم در جهش تولید را چگونه میشود در دولت پیادهسازی کرد؟
بخش دوم شعار «جهش تولید با مشارکت مردم»، در واقع تأکید بر نقش محوری مردم در مسیر رشد و پیشرفت اقتصادی است. برای مردمی سازی اقتصاد، سه عامل کلیدی وجود دارد: «عاملیت»، «مدیریت» و «مالکیت». نقش و جایگاه دولت؛ هدایتگری، حمایتگری و تسهیلگری است؛ خروجی مردمیسازی باید این باشد که مردم احساس کنند در حوزه اقتصادی متولی هستند و ضرر و منفعت تابع عاملیت، مدیریت و مالکیت خودشان است. مشارکت مردم میتواند از طریق سرمایهگذاری، تولید، کارآفرینی و مصرف صورت گیرد.
در سال 1402، دولت سیزدهم در راستای مردمیسازی اقتصاد اقدامات زیادی را انجام داده است که در سال 1403 آنها را ادامه خواهیم داد: تأمین مالی 300 هزارمیلیارد تومان نقدینگی از طریق توسعه کنسرسیومهای بانکی برای فعالیتهای تولیدی بخش خصوصی، انتشار اوراق گواهی سپرده خاص برای پروژههای با بازدهی بالا در بخش خصوصی، تأسیس شرکتهای سهامی عام پروژههای بزرگ و عرضه آنها در بورس، تقویت مدل مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) برای پروژههای نیمه تمام و زیرساختی، ایجاد زنجیره ارزش استانی و دعوت مردم به مشارکت در این پروژهها و تجمیع منابع مردمی در جهت احیای واحدهای تعطیل و نیمه تعطیل (پویشهای مردمی) از جمله این اقدامات است.
ساماندهی طرحهای تملک داراییهای سرمایهای با مشارکت بخش خصوصی با هدف بهبود فضای کسب و کار و حمایت از سرمایهگذاری داخلی و افزایش سهم خودمالکی(بخش خصوصی) در طرح نهضت ملی مسکن از جمله برنامههایی است که دولت در سال 1403 به طور ویژه روی آنها اهتمام خواهد داشت.
همچنین، توسعه دریامحور یکی از بهترین ظرفیتها برای مشارکت عموم مردم در اقتصاد است که سیاستهای کلی آن در سال 1402 ابلاغ شد و دولت ساختار و نقشه راهی را برای این موضوع طراحی نموده و اقداماتی را نیز آغاز کرده است؛ برنامهریزی ایجاد 27 شهر ساحلی، احداث 9 پارک پتروشیمیایی، 5 شهر مولد کشاورزی ساحلی، احداث شهر شیمیایی معدنی (زنجیره ارزش صنایع شیمیایی و معدنی در سواحل)، و همچنین فرصتهای سرمایهگذاری در سواحل مکران، نقاطی هستند که دولت برای انجام آنها، سرمایهگذاران خارجی و داخلی بخش خصوصی را دعوت به سرمایهگذاری میکند.
یکی از دیگر محورهایی که مقام معظم رهبری تأکید کردند و در شعارهای دولت سیزدهم نیز بازگو شده بود، استفاده از ظرفیت جوانان و شرکتهای دانشبنیان در جهش تولید است. دولت چه دستاوردهایی در این بخش داشته است؟
خوشبختانه تعداد شرکتهای دانشبنیان از 8,260 شرکت در سال 1401 به 9,694 شرکت در سال 1402 افزایش یافته است. سهم فروش شرکتهای دانشبنیان از تولید ناخالص داخلی، در سال ۱۴۰۲ حدود ۲.۹ درصد برآورد شده است. توسعه اقتصاد دیجیتال و فناوریهای نوظهور مثل هوش مصنوعی یکی از الزامات کلیدی تحقق جهش تولید در شرایطی است که اقتصاد جهان با سرعت تصاعدی در حال رشد است و اگر به موقع و به قدر کافی سرمایهگذاری نکنیم فرصتهای بیبدیلی را از دست میدهیم. با این ظرفیت نخبگانی و سرمایه انسانی عظیمی که در اختیار داریم، به جای اینکه جوانان ما به توسعه کشورهای دیگر کمک بکنند از ظرفیت نامحدود آنها در پیشرفت جهشی کشور باید استفاده کنیم.
برش
طراحی های جدیدی برای حضور مردم در فعالیتهای اقتصادی و استفاده از ظرفیت های مردمی داریم
ممنون از فرصتی که در اختیار ما گذاشتید. اگر نکته ای در پایان دارید، بفرمایید.
همانطور که مقام معظم رهبری تأکید فرمودند، شعار سال،مربوط و اختصاص به یک سال ندارد و همچنین اینها کارهایی هم نیست که در یک سال تمام بشود؛ بایستی با برنامهریزی دقیق و به کارگیری مجموعههای دانشبنیان و گروههای پر شمار جوان تحصیلکرده، مبتکر و فعال، زمینهسازی تحقق این امر (جهش تولید) اتفاق بیفتد و با جدیت ادامه یابد.
در این راستا، دولت از تمام ظرفیتها، امکانات و داراییهای خود در جهت فراهم نمودن جلب مشارکت مردم استفاده خواهد کرد.
در این زمینه نیز طراحی های جدیدی برای حضور مردم در فعالیت های اقتصادی و استفاده از ظرفیت های مردمی داریم؛ من به آینده اقتصاد کشور با این همه ظرفیت و نعمتهای خدادادی امیدوار هستم و معتقدم اگر نیتها را صاف کنیم و برای رضای خدا و مردم تلاش کنیم و این ظرفیتها را در جهت خلق ثروت برای مردم مدیریت کنیم میتوانیم آینده درخشانی را برای کشور رقم بزنیم.