بیتا میرعظیمی
خبرنگار

سال هاست که ترافیک آزاردهنده در نقاط مختلف شهر تبریز به کلافی سردرگم تبدیل شده و این معضل دیرینه را به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های ساکنین، کارشناسان و مسئولان امر این کلانشهر تبدیل کرده است؛ گرهی کور که علاوه بر معابر اصلی، کوچه پس کوچه‌های تبریز را نیز درگیر کرده و عبور و مروری آسان در بخش بزرگی از معابر و محلات را برای ساکنان آن به آرزویی دست نیافتنی تبدیل کرده است.
«محمدرضا روشنی» معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تبریز، معضل ترافیک را یکی از دغدغه‌های اصلی شهرهای بزرگ کشور دانسته و به «ایران» می‌گوید: «تبریز پس از تهران دومین شهر پرچالش در حوزه ترافیکی کشور محسوب می‌شود؛ شهری که با وجود افزایش 20 برابری خودرو از سال 1357 تاکنون و افزایش 3 برابری معابر، طی 10 سال گذشته تاکنون پیشرفت قبل توجهی در حوزه حمل و نقل نداشته است. وی با اشاره به افزایش دو برابری تردد روزانه خودروها در سطح شهر از سال ۱۳۹۶ تا کنون می‌گوید: «معابر این شهر توسعه چندانی پیدا نکرده و ظرفیت جابه‌جایی روزانه 850 هزار دستگاه خودرو را ندارد.»

ضعف حمل و نقل عمومی
طبق گفته «محمدرضا روشنی»، «برای رفع مشکل ترافیکی باید 3 مؤلفه حمل و نقل عمومی، محدود کردن تردد خودروهای شخصی و کنترل هوشمند ترافیک به صورت همزمان توسعه پیدا کند. در همین راستا شهری که در 3 مؤلفه فوق الذکر پیشرفتی نداشته باشد، درگیر مشکلات ترافیکی بیشتری خواهد بود. به طور نمونه حمل و نقل عمومی تبریز طی 10 سال گذشته پیشرفت قابل توجهی نداشته و به دلیل عدم توجه دولت‌های گذشته به این امر مهم، از ۶۰۰ دستگاه اتوبوس فعال به حدود ۲۰۰ دستگاه اتوبوس فعال کاهش پیدا کرده است. این آمار در مورد شهر تهران نیز کاهش داشته و از ۷ هزار دستگاه به ۲۳۰۰ دستگاه رسیده است.»
وی تصریح می‌کند: «اخیراً با استفاده از نرم‌افزار گوگل مپ، مقایسه‌ای میان شهرهای اصفهان، تبریز و شیراز به لحاظ جمعیتی و ترافیکی با شهرهای همتراز اروپایی (ورشو از اروپای شرقی، هامبورگ از اروپای غربی) انجام دادیم. شهرهای اروپایی که علی رغم زیاد بودن تعداد خودروها و معابر کمتر، مشکل ترافیکی نداشته و با توسعه همزمان حمل و نقل عمومی، محدود کردن خودروهای شخصی و کنترل هوشمند ترافیک، مدیریت صحیح ترافیکی در سطح شهر اعمال  کرده‌اند و ترافیک چندانی در آنها وجود ندارد. ناگفته نماند که شهرداری تبریز استفاده‌های زیادی از نرم‌افزار گوگل مپ را در دو بخش برنامه‌ریزی حمل و نقل شهری و مهندسی ترافیک به شکل ابتکاری برای اولین بار در سطح جهان به عمل آورده و این تجربیات ابتکاری را به تمامی کلانشهرهای ایران نیز انتقال داده است.»

تعریض معابرکارساز نیست
معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تبریز ادامه می‌دهد: «مطابق یک نظریه قطعی در دانش حمل و نقل و ترافیک، تعریض معابر یا احداث پارکینگ و پل‌های غیر هم سطح نه تنها کارساز نیست، بلکه اتفاقاً برعکس مشکل ترافیک را مضاعف می‌کند. مثلاً در تهران 68 درصد معابر اصلی تهران را اتوبان تشکیل می‌دهد. اتوبان‌هایی که حالا بالاترین حجم ترافیک را در خود جای داده و عملاً به پارکینگی برای ماشین‌ها تبدیل شده‌اند. این در حالی است که در محدوده مرکزی ترافیکی تهران، ترافیک کمتری مشاهده می‌شود.»
طبق گفته این مقام مسئول، «در تبریز معضلات دیگری مانند معابر شیبدار و زیرگذر و روگذرهای زیادی وجود دارند و با بارش برف، ترافیک زیادی برای خودروها ایجاد می‌شود. باید توجه داشت که برای ایجاد محدودیت‌های ترافیکی نمی‌توان هم مانع تردد مردم با خودروهای شخصی شد و هم اقدامی برای توسعه حمل و نقل عمومی انجام نداد.»
روشنی با اشاره به گرانی (حدود 9 میلیارد تومان) و کمیابی یک دستگاه اتوبوس تصریح می‌کند: «چنانچه دولت کمک نکند، مجموعه‌های شهرداری به تنهایی قادر به خرید اتوبوس نیستند. طبق قانون هوای پاک، 50 درصد پرداخت هزینه‌های حمل و نقل عمومی سهم دولت و 50 درصد باقی نیز سهم شهرداری است. این در حالی است که تا 10-15 سال پیش، 80 درصد هزینه‌های حمل و نقل عمومی سهم دولت و مابقی با شهرداری بود.»

کمبود پارکینگ در کلانشهر
معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تبریز با تأکید بر حل مشکل ترافیک شهرها با توسعه حمل و نقل عمومی می‌گوید: «واقعیت این است که برای ساخت معابر و تردد روان خودروها در تبریز باید 500 هزار میلیارد تومان (معادل 30 سال بودجه شهرداری تبریز) هزینه کرد. این در حالی است که می‌توان با یک دهم این اعتبارات و هزینه‌ها، حمل و نقل عمومی را گسترش داده و مشکل ترافیک را حل کرد.»
وی ادامه می‌دهد: «در حال حاضر، 4200 پارکینگ خارج از خیابان و 3700 پارکینگ کنار خیابانی در محدوده مرکزی شهر تبریز وجود دارد. این در حالی است که برای برآوردن تقاضای کنونی شهروندان باید برای 70 هزار خودرو پارکینگ‌های دیگری در محدوده مرکزی شهر احداث کنیم که نیاز به هزینه‌ای معادل بودجه ۲۰ سال شهرداری تبریز دارد. برای رفع ترافیک در شهر تبریز باید گفتمان تغییر کرده و با تغییر خواست مردم درجهت توسعه حمل و نقل عمومی، مطالبات شهروندی در مسیر درست هدایت شود. مردم باید به جای تقاضا برای ساخت پارکینگ، اتوبان و تقاطع غیرهم سطح، خواهان گسترش حمل و نقل عمومی باشند».

توسعه «مترو» و «بی‌آرتی»
طبق گفته این مقام مسئول، «خط اول بی‌آرتی در تبریز مدت مدیدی است که راه‌اندازی شده و خط دوم آن نیز در سال آینده راه‌اندازی خواهد شد. مشکل اینجاست که خطوط بی‌آرتی با خودروها در خیابان‌های تبریز تداخل داشته و مشکلاتی را برای استفاده شهروندان ایجاد کرده است. این در حالی است که باید خطوط بی‌آرتی ایزوله بوده و مردم با آگاهی در مسیر بی‌آرتی تردد نکنند. همچنین احداث مترو در شهر تبریز نیز از سال 1380 کلید خورده و خط 1 آن با 98 درصد پیشرفت فیزیکی راه‌اندازی شده است. در حال حاضر فاصله ورود قطار به ایستگاه‌ها 16 دقیقه است که باید به 8 دقیقه برسد.»

مدیریت شورایی در کنترل ترافیک
محمدرضا روشنی، کاربری‌های درمانی را مهم‌ترین کاربری‌های شهری ترافیک زا در شهر تبریز معرفی کرده و می‌گوید: «قانون طبابت پزشکان در محل زندگی چند سالی است مورد سوء‌استفاده قرار گرفته و کاربری‌های مسکونی را تبدیل به کاربری‌های درمانی (مطب) کرده است. به طور نمونه کنار یک پل، مجتمع پزشکی احداث شده و بار ترافیکی زیادی را در منطقه ایجاد کرده است. این قانون باید اصلاح شده و جلوی هرگونه تغییر کاربری مسکونی به درمانی آن هم در بخش‌های مرکزی شهر گرفته شود.»
وی ادامه می‌دهد: «به منظور توسعه حمل و نقل عمومی درصددیم تا آخر دوره ششم شورا (1404) تعداد اتوبوس‌ها را افزایش داده و به 800 دستگاه برسانیم. مجموعه شورا و شهرداری تبریز برای حل ترافیک شهری درصددند تا از سال آینده به جای ساخت تقاطع غیر هم سطح، خیابان و معبر، تمرکز اصلی خود را بر افزایش تعداد اتوبوس‌ها قرار داده و به منظور کاهش آلودگی هوا، پیگیر تهیه 200 دستگاه اتوبوس برقی باشند.»
معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تبریز در آخر می‌افزاید: «طبق قانون، مسئول کنترل ترافیک در قانون مشخص نبوده و این معضل با شورای ترافیک حل و فصل می‌شود؛ قانونی که ابهام داشته و ناخواسته منجر به فرافکنی می‌شود. این قانون نیازمند اصلاح بوده و باید ابزار لازم و اختیارات برای مدیریت واحد فراهم شود. بهتر است مدیریت شورایی جای خود را به مدیریت واحد (شهرداری) داده و بقیه عوامل تحت نظارت شهرداری در رفع ترافیک شهری مشارکت کنند. ترافیک باید مسئول مستقیم داشته و تحت نظارت و پاسخگویی شهرداری حل و فصل شود.»

برش

این شهر دیگر ظرفیت خودرو ندارد
«فرزاد ملازاده» شهروند تبریزی، از داستان تکراری گیرافتادن در ترافیک گلایه کرده و به «ایران» می گوید: بافت کلانشهر تبریز، قدیمی است و مردم اغلب تمایل دارند به جای استفاده از حمل و نقل عمومی از خودرو شخصی استفاده کنند. البته ناگفته نماند که تعداد پارکینگ‌های شهر نیز اندک بوده و جوابگوی مردم نیست. خودروها در اغلب اوقات دوبله ایستاده و ترافیک جدیدی ایجاد می کنند. طبق گفته این روزنامه‌نگار تبریزی، تجمع صنوف در بخش های مختلف شهر نیز یکی دیگر از عوامل تشدید ترافیک بشمار می رود. به طور مثال صبح ها در خیابان 17 شهریور ( محل تجمع مراکز پزشکی) جای سوزن انداختن نیست اما روزهای پنجشنبه این خیابان، خلوت ترین جای تبریز است. کلام آخر این که برای رفع ترافیک در تبریز، باید مردم توجیه شده و به جای استفاده از خودرو شخصی از حمل و نقل عمومی استفاده کنند. البته لازمه رسیدن به این امر مهم در وهله اول، بستگی به توسعه زیرساخت های حمل و نقل عمومی و افزایش تعداد اتوبوس ها  در سطح شهر دارد.