فرزانه پیری
خبرنگار

طرح ملی یسنا که مرحله اول آن از پنجم دی ماه امسال برای حمایت از مادران دارای فرزند زیر دو سال در دهک یک درآمدی در 8 استان محروم کشور آغاز شده است، قرار است سال آینده در سراسر کشور گسترش یابد.
بر این اساس، علاوه بر تمام مادران واقع در دهک یک درآمدی، مادران دهک‌های دو و سه درآمدی نیز مشمول این طرح می‌شوند. برآوردها حکایت از آن دارد که670 هزار مادر در سه دهک اول درآمدی تحت پوشش حمایتی طرح یسنا قرار گیرند.
آشنایی با طرح یسنا و نحوه اجرای آن در گام نخست
پس از آماده‌سازی زیرساخت کالابرگ الکترونیکی که اقدام فناورانه‌ای مهم و با گستره بیش از ۲۱۰ هزار فروشگاه در سراسر کشور بود، طرح یسنا به طور آزمایشی آغاز و با مشوق‌هایی از جمله افزایش ١٢٠ هزار تومانی اعتبار یارانه به‌ازای هر نفر و جبران مابه‌التفاوت تورمی تا پایان سال تقویت شد.
همچنین این زیرساخت به‌عنوان بستری برای دیگر طرح‌های حمایتی متعدد دولت قرار خواهد گرفت. در واقع طرح «یسنا» از ۵ دی ماه امسال در ٨ استان کمتر برخوردار برای مادران دارای فرزند شیرخوار زیر دو سال و در دهک یک اجرایی شده است. طرح یسنا، طرحی برای رفع سوءتغذیه مادران شیرده دارای کودکان زیر ۲ سال دهک یک درآمدی از پنجم دی‌ماه سال‌جاری از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در دستور کار قرار گرفت. طرحی که در گام نخست ۲۲ هزار مادر شیرده در دهک یک درآمدی را تحت پوشش خود قرار داد، گزاره‌ای که پیامدهای مثبتی برای امنیت غذایی مادران به ارمغان می‌آورد. براین اساس ۲۷ هزار مادر در قالب یسنا شناسایی شده‌اند که از این تعداد ۲۲ هزار نفر مشمول طرح شده‌ و به آنها ماهانه ۴۰۰ هزار تومان یارانه اعتباری ماهانه پرداخت می‌شود.
واریزی یارانه‌ای طرح مذکور نیز به صورت دوماهه برای حساب سرپرستان خانوار شارژ می‌شود. در این حوزه تمامی فروشگاه‌های زنجیره‌ای و فروشگاه‌های اینترنتی حضور دارند. این طرح هم مثل طرح امنیت غذایی کودکان، از نظر اعتباری هیچ ارتباطی به طرح کالابرگ ندارد.
به عبارتی، مبلغ ۴۰۰ هزار تومان جدای از یارانه نقدی بوده و یک مبلغ اعتباری است و نیازی به شارژ ندارد.
گفته می‌شود با فراگیر شدن طرح یسنا در همه کشور، مبلغ ۴۰۰ هزار‌تومان با افزایش ۲۰۰ هزار تومانی به ۶۰۰ هزار تومان برسد. این طرح در سال آینده نیز ادامه خواهد داشت.
این طرح در راستای اجرای ماده (۲۴) قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت با هدف حمایت از مادران باردار و شیرده که از امسال به مدت 6‌ماه در حال اجراست ویژه استان‌های ایلام، گلستان، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، فارس، هرمزگان، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد به دلیل محرومیت و نرخ باروری زیر ۲٫۵ درصد است. این طرح در بستر کالابرگ الکترونیکی با شارژ حساب یارانه سرپرستان خانوار با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و بنیاد کرامت رضوی آستان قدس رضوی اجرا می‌شود. همچنین ارائه بسته‌های بهداشتی و پوشاک نیز از طریق بنیاد پانزدهم خرداد انجام خواهد شد.
بنابر داده‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، شارژ اول این طرح در پنجم دی‌ماه سال‌جاری برای بالغ بر ۲۲ هزار مادر دارای فرزند زیر دو سال در ۸ استان کم‌برخوردار انجام شده و شارژ مراحل دوم و سوم این طرح نیز برای حدود ۲۳ هزار مادر مشمول به ترتیب در روزهای پنجم بهمن‌ماه و پنجم اسفندماه صورت پذیرفت.

چتر حمایتی بر سر مادران دارای فرزند زیر دو سال
براساس قانون ماده 24 حمایت از خانواده و جوانی جمعیت طرح ملی یسنا در حال اجرایی شدن است و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مکلف به ارائه بسته غذایی، بهداشتی و حمایت از مادران باردار یا دارای شیرخوار و کودک زیر پنج سال است. مطابق این قانون، وزارت رفاه با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که وظیفه شناسایی این مادران را دارد، با کمک نهادهای حمایتی همچون بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان حضرت امام و کمیته امداد از آنها حمایت می‌کند و بسته غذایی و بهداشتی رایگان ارائه می‌دهد. یکی از دلایلی که این طرح توسط نهادهای حمایتی مختلف پیش می‌رود نیز به استناد همین قانون است. بنا بر گفته زهرا قیومی، مدیرکل دفتر امور حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در صورت تأمین اعتبار لازم و راه‌اندازی پنجره واحد خدمات حمایتی که از هر گونه همپوشانی بین‌دستگاه‌های اجرایی جلوگیری کرده، 670 هزار مادر دارای فرزند زیر دو سال در دهک‌های یک تا سه درآمدی مشمول طرح یسنا خواهند شد.
طبق گفته قیومی، این طرح اکنون از محل مسئولیت اجتماعی شرکت‌های صندوق‌های زیرمجموعه وزارت تعاون تأمین شده می‌شود، اما عملاً در ماده ۲۴ قانونی جوانی جمعیت، باید سازمان برنامه و بودجه و ستاد ملی جوانی جمعیت این اعتبار را پیش‌بینی و تأمین کند؛ در همین راستا این آمادگی وجود دارد که در صورت تأمین منابع مالی، برای تمام مادران دارای فرزند زیر دو سال در تمام کشور در سه دهک اول درآمدی این حمایت در سال ۱۴۰۳ عملیاتی شود که جمعیتی بالغ بر ۶۷۰ هزار مادر را در برخواهد گرفت.

برش

پیامد مثبت حمایت از مادران شیرده
سوء‌تغذیه یکی از مشکلات تغذیه‌ای شایع میان مادران باردار و شیرده است که اختلال در رشد و تکامل مغزی و جسمی، تضعیف سیستم ایمنی بدن، افزایش موارد مرگ و میر، افزایش هزینه‌های درمانی و مراقبت‌های پزشکی، افت تحصیلی و تحمیل هزینه‌های سنگین به آموزش و پرورش کشور و از دست دادن روزهای کاری از پیامدهای نامطلوب آن به شمار می‌روند. از آنجا که پیشگیری و کنترل سوءتغذیه مادران باردار نقش مهمی در رشد جسمی و تکامل مغزی جنین و همچنین حفظ و ارتقای سلامت مادران دارد و هرگونه تأخیر در رساندن مواد مغذی به مادر و جنین طی دوره بارداری و ماه‌های اول زندگی شیرخوار می‌تواند پیامدهای غیرقابل جبرانی از جمله افزایش مرگ و میر نوزاد به دلیل وزن کم، کاهش بهره هوشی و اختلال در توانمندی‌های جسمی و ذهنی کودکان را به دنبال داشته باشد. سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند که شیرخواران تا شش ماهگی منحصراً از شیر مادر تغذیه کنند و سپس تغذیه با شیر مادر تا دو سالگی بخش مهمی از رژیم غذایی شیرخوار باشد. ارائه حمایت‌های سازماندهی شده بیشتر برای استفاده از شیر مادر به زنان کمک می‌کند تا مدت طولانی‌تری برای کودکان‌شان شیردهی داشته باشند. زنان اگر ۴ تا ۸ ویزیت برنامه‌ریزی شده دریافت کنند، ارائه حمایت از شیردهی ممکن است مفیدتر باشد؛ از این رو وزارت رفاه، طرح یسنا را برای حمایت از مادران حاضر در دهک کم‌برخوردار و به منظور پیشگیری از افزایش احتمال سوءتغذیه در آنها اجرایی کرده است. بر این اساس، کودکان این دهک می‌توانند از شیر مادر خود تغذیه کنند. این گزاره بستر شکل‌گیری نیروی انسانی سالم‌تر را در آینده نوید می‌دهد.