نیلوفر منصوری
خبرنگار

زمستان خسته امسال، در ایستگاه پایانی سال، تمام تلاشش را کرد تا شکل و شمایلش را به برخی از شهرها و استان‌های مختلف نشان دهد. هرچند با تأخیر دوماهه آمد اما برف و سرمایش را به رخ کشید. وضعیتی که به گفته احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و سرپرست بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور مقدار برف امسال کمتر از آن چیزی بود که باید باشد. آنگونه که این مسئول می‌گوید باتوجه به زمان کم باقیمانده، فرصت زیادی برای پرکردن آب پشت سدها نمی‌ماند.
اما برخی از کارشناسان معتقدند، مطابق داده‌های شرکت مدیریت منابع آب ایران و بررسی تصاویر ماهواره‌ای، بخشی از ایران که در نقشه با رنگ آبی مشخص شده، بیش‌از ۵۵ میلیون هکتار وسعت دارد. محمد درویش در صفحه مجازی خود نوشت: این مقدار حدود ۳۸.۵ میلیون هکتار بیشتر از پوشش برف در مدت‌زمان مشابه در طول میانگین درازمدت برخوردار است و حجم آب معادل برف در این گستره به ۱۷میلیاردمترمکعب، دوبرابر نیاز آب‌شرب و مصارف بهداشتی ایرانیان در سال می‌رسد. درویش معتقد است که این بهترین رخداد برای طبیعت خشک و تشنه ایران است اما نباید تصور کنیم که اینک می‌توان به احیای دریاچه ارومیه، بختگان، هورالعظیم، گاوخونی و جازموریان امیدوار بود!

بارش زمستانی
در یک هفته گذشته آسمان دست و دلباز شده و خساست را کنار گذاشته است. با وجود این احد وظیفه می‌گوید روشن است که بارش‌های اخیر جبران وضعیت کم‌‌آبی ریشه‌دار را نمی‌کند. او با تشریح وضعیت بارندگی به «ایران» می‌گوید: از ابتدای زمستان تاکنون به طور میانگین، 60.4 میلیمتر بارش در کشور به ثبت رسیده؛ این درحالی است که مقدار بارش نرمال در این موقع از سال حدود 77 میلیمتر باید باشد. بنابراین در زمستان جاری، بارش‌ها حدود 21 درصد از میزان متوسط کمتر ثبت شده است. بارش برای پاییز هم خوشایند نبود و حدود 44 درصد کمتر از نرم بارندگی دریافت کرده‌ایم.
او با بیان اینکه فصل پاییز و زمستان، دو فصل مهم بارندگی هستند می‌گوید: حدود 44 درصد بارش میانگین سال طی زمستان و حدود 25 درصد در فصل پاییز و همین مقدار فصل بهار دریافت می‌شود. سهم تابستان نیز از بارش‌ها حدود 6 درصد است.
وظیفه می‌گوید: به طور میانگین ریزش بارش‌ها از ابتدای سال‌جاری تاکنون 31 درصد کمتر از نرمال بوده است در حالی که باید تاکنون 136 میلیمتر به طور متوسط بارندگی در کشور ثبت می‌شد اما در حال حاضر فقط 94 میلیمتر ثبت شده و به عبارتی بارش‌ها حدود 38 میلیمتر کمتر از حد نرمال بوده است. این وضعیت نسبت به سال قبل نیز کمتر است سال گذشته نیز کاهش 23 درصد بارش‌ها ثبت شده بود.

کمترین میزان بارش استانی
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی با بیان اینکه کمترین بارندگی در استان‌های واقع در مرکز، جنوب و شرق کشور ثبت شده است، می‌گوید: برخی از استان‌ها مثل کهگیلویه و بویراحمد، کرمان، قزوین، فارس، خراسان‌رضوی، بوشهر، البرز و تهران با کم‌بارشی جدی بین 30 تا حدود 60 درصد درگیر هستند. به‌عنوان نمونه استان فارس 57 درصد زیر حد نرمال بوده و فقط 93 میلیمتر بارش دریافت کرده ‌است، در حالی که باید تاکنون 216 میلیمتر بارش دریافت می‌کرد. همچنین استان‌های لرستان منفی 35 درصد، کرمان منفی 56 درصد، هرمزگان منفی 66 درصد نسبت به نرمال بارش کمتر دریافت کرده‌اند.
او با اشاره به اینکه بخش بزرگی از سال آبی جاری در حال طی شدن و تمام شدن است می‌گوید: فقط سه هفته زمان داریم و با وجود بارندگی در یک هفته آتی در مرکز و غرب؛ آنچه دریافت می‌شود اما کم‌بارشی‌ها را جبران نمی‌کند. انتظار جبران این کم‌بارشی‌ها کمی بعید به نظر می‌رسد هرچند قطعی نمی‌توان گفت.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی با اشاره به گزارش‌های منتشرشده درخصوص سدهای کشور ادامه می‌دهد: در بسیاری از سدها از جمله سدهای استان تهران، کمبودها خیلی جدی است و حدود 15 درصد، پشت سدها، آب وجود دارد و حدود 85 درصد سدها خالی از آب است. با توجه به عمده بارش‌ها که به صورت برف بوده، منجر به افزایش آب رودخانه‌‌ها نشده است.
به گفته او، بی‌هنجاری شدید دمایی باعث ذوب سریع‌تر برف شده و خط برف در ارتفاعات بالاتر قرار می‌گیرد. مساحت پوشش برف محدودتر می‌شود. از سویی کمبود بارش و از سوی دیگر کمبود پوشش برفی باعث می‌شود ذخیره آبی در ارتفاعات ضعیف‌تر ‌شود، در نتیجه رودخانه‌ها در فصل گرم زودتر با کمبود آب مواجه می‌شوند و جریان رودخانه سریع افت می‌کند و آورده آب پشت سد کمتر از حد معمول خواهد شد بنابراین می‌تواند تنش آبی را بیشتر کند.

افزایش ۲۲ درصدی خروج آب از سدها
با وجود اینکه بارش‌های کشور نسبت به سال گذشته کاهش ۲۸ درصدی دارد اما بارندگی‌های اخیر، اندکی روی حجم آب سدها اثر مثبت گذاشته است. بر اساس اعلام دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور از ابتدای سال آبی جاری تا پنجم اسفندماه ۹ میلیارد و ۷۲۰ میلیون مترمکعب آب برای مصارف مختلف از سدها خارج شده است. این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که هفت میلیارد و ۹۹۰ میلیون مترمکعب آب از سدها خارج شده رشد ۲۲ درصدی را نشان می‌دهد.
طبق این آمار، از ابتدای سال آبی‌جاری تا پنجم اسفند میزان پرشدگی سدهای کشور به ۴۵ درصد رسیده، در حالی که خروج آب از سدها نسبت به سال گذشته افزایش ۲۲ درصدی داشته است. با وجود این حجم آب در سدهای مهم کشور از ابتدای سال آبی جاری تا پنجم اسفندماه نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۴ درصد کاهش را نشان می‌دهد.

تابستان سخت
این مسئول در پاسخ به این سؤال که پیش‌بینی شما درباره تابستان سال آینده چیست، می‌گوید: تابستان در ایران معمولاً گرم و خشک و بارندگی‌ها کمتر از نرم است بنابراین با تابستانی گرم مواجه هستیم. براساس قالب پیش‌بینی‌ها شرایط «ال‌نینو» به «لانینا» تبدیل می‌شود و از فاز گرم وارد فاز سرد می‌شویم. در واقع فصل تابستان، فصل‌ گذار است و این تحولات در طول تابستان در آب اقیانوس‌ها اتفاق می‌افتد. به گفته او، به همین جهت، ممکن است مقدار بارش‌های مونسونی امسال نسبت به سال قبل بهتر شود. زیرا سال گذشته بارش‌های مونسونی که در جنوب‌شرق کشور به وقوع پیوست نسبت به سال قبل از آن یعنی دوسال گذشته خیلی بدتر بود. دوسال گذشته تهران و بسیاری از شهرهای جنوبی و جنوب‌شرق بارش‌های سیل‌آسا در تابستان داشتند و موجب خسارت‌هایی شد.
او می‌افزاید: سال گذشته شرایط خیلی خوب نبود و بارش‌های مونسونی خیلی ضعیف‌تر از حد متوسط و معمول بود و بارش‌هایی را در ارتفاعات، کوهستان‌ها و پشت سدها نداشتیم. هرچند در هواشناسی قطعیتی وجود ندارد اما درمجموع با توجه به فرصت باقیمانده نمی‌توان چندان به بهبود شرایط امیدوار بود و تاحدودی نگران‌کننده است. به همین جهت برخی از استان‌ها مثل فارس، بوشهر، خراسان، کرمان، فلات مرکزی اصفهان، تهران و قزوین با توجه به حجم جدی کمبود بارش، شرایط سختی پیش‌رو دارند.