معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات:
تأسیس «سندباکس» به اکوسیستم نوآوری کشور کمک می‌کند
سوسن صادقی- معاون وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از تأسیس سندباکس وزارت ارتباطات (محیط آزمون تنظیم‌گری) برای کسبوکارهای نوظهور خبر داد و گفت: تأسیس سندباکس فرصتی است تا به جای مانع‌تراشی برای کسب‌وکارها، موانع سر راه آنها را شناسایی کرده و با تنظیم‌گری قوانین از بروز مشکلات پیش‌روی آنها جلوگیری کنیم تا بتوانند به رشد و شکوفایی برسند.
تنظیم‌گری قوانین در محیط سندباکس
محمد خوانساری روز گذشته در نشست خبری فراخوان محیط آزمون تنظیم‌گری (سندباکس) ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه سندباکس به اکوسیستم نوآوری کشور کمک خواهد کرد، افزود: در سال ۹۸ مصوبه‌ای توسط کمیسیون‌عالی تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی با نام «نظام مدیریت یکپارچه محیطهای تنظیم‌گری» در فضای مجازی تصویب، سپس مطابق آن دستورالعمل مربوطه برای اجرای این کار ابلاغ شد. بر مبنای آن نیز از سال گذشته دبیرخانه‌ای برای محیطهای آزمون تنظیم‌گری در وزارت امور اقتصادی و دارایی شکل گرفت تا از این طریق کسب‌وکارهایی که در حوزه‌های فناورانه جدید هستند یا ایده‌های نوآورانه‌ای دارند، بتوانند از این ظرفیت ایجاد شده (سندباکس) استفاده کنند.
رئیس سازمان فناوری اطلاعات گفت: به صورت کلی دو شکل در حوزه محیطهای آزمون تنظیم‌گری وجود دارد که یکی سندباکس توسعه‌ای و دیگری بحث نظارتی است. بحث ما در این نشست مربوط به محیطهای آزمون‌گری نظارتی یا همان تنظیم‌گری است. به این صورت که گروه متخصصی ایده‌هایی را که قرار است در سندباکس تنظیم‌گری شوند بررسی و سنجش می‌کنند. ممکن است ایده‌های نوآورانه‌ای که مطرح می‌شود قوانین مشخصی در کشور برای این کسبوکار جدید وجود نداشته باشد یا احتمال دارد این ایده دارای قوانینی در کشور باشد اما قوانین موجود مربوط به فضای سنتی و فیزیکی باشد و نیاز آن کسبوکار جدید نوآورانه را برآورده نکند و موانع جدی در راه‌اندازی و ادامه کارش به وجود آورد، از این‌رو این کسبوکار جدید در محیط آزمون قرار می‌گیرد تا بتوان برای آن قوانین و مقرراتی تنظیم کرد.
وی با تأکید بر اینکه مرکز ملی فضای مجازی برای این موضوع تمهیداتی اندیشیده است که همانا ایجاد سندباکس برای کسبوکار نوآورانه است، افزود: ابتدا صاحب ایده جدید کسبوکار، باید درخواست خود را به دبیرخانه این مرکز که در وزارت امور اقتصادی و دارایی قرار دارد ارائه کند، سپس کارگروه تخصصی، ایده درخواستی را بررسی کرده و تشخیص می‌دهد این کسبوکار (مانند حوزه‌های پولی و مالی، بیمه، وام، هوش مصنوعی و...) به کدام دستگاه اجرایی (وزارتخانه‌های امور اقتصادی و دارایی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ارتباطات و فناوری اطلاعات و...) مربوط است و آن را به کارگروه تخصصی همان دستگاه ارجاع می‌دهد تا سندباکس آن کسبوکار شکل بگیرد.
خوانساری با بیان اینکه محیط آزمون‌های تنظیم‌گری کسبوکارهای مربوط به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در سازمان فناوری اطلاعات تشکیل می‌شود، گفت: به طور کلی کسبوکارهای فناوریهای نوظهور حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات شامل مباحثی مانند هوش مصنوعی، کلان داده، اینترنت اشیا، هوشمندسازی، رایانش ابری، زنجیره بلوکی، فناوریهای تنظیمی، واقعیت افزوده و مجازی، فناوریهای احتمالی و... می‌شوند.
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تصریح کرد: صاحب کسبوکار ابتدا باید ایده خود را به دبیرخانه اصلی ارائه کند. دبیرخانه اصلی محیط آزمون تنظیم‌گری تشخیص می‌دهد که آیا این ایده به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مربوط است یا خیر. اگر ایده کسبوکار جدید به وزارتخانه ارتباطات و فناوری اطلاعات مرتبط باشد، به این وزارتخانه ارجاع می‌دهد، سپس این کسبوکار در مدت 6 ماه تا یک‌سال با چشم‌پوشی از برخی قوانین موجود، در این محیط به صورت آزمایشی فعالیت می‌کند تا بعضی از قوانینی که در این حوزه وجود ندارد شناسایی و طراحی شود و بتواند ایده خود را در این محیط آزمایش کند. به عبارتی صاحب کسبوکار مشکلات خود را در بازار تجارتی شناسایی می‌کند. دولت که مسئولیت تنظیم‌گری قانون را بر عهده دارد، با کمک صاحب کسبوکار جدید قوانین را شناسایی کرده و برای رفع آن تلاش می‌کند. بدین ترتیب هر دو برای سهولت کسبوکار تلاش می‌کنند. در واقع این کسبوکار می‌تواند همه مسائل خود را در مسیر رشد کشف کند و راه شکوفایی خود را بیابد.
وی درباره اهداف کلی شکل‌دهی و استقرار سندباکس هم گفت: هدف این است تا موانع نظارتی نوآوری حذف شده و نوآوری فراهم شود. از سوی دیگر به ایجاد نوآوری در حوزه فاوا تشویق شود. البته بهبود چهارچوب نظارتی، کاهش هزینه و زمان ورود ایده‌های جدید به بازار فاوا، افزایش رقابت در حوزه آی‌سی‌تی، کمک به رشد اقتصادی و بهبود مراحل صدور مجوز هم از دیگر اهداف تشکیل سندباکس برای کسبوکارهای جدید است.
کمک به افزایش سهم اقتصاد دیجیتال
در ادامه این نشست حامد منکرسی، معاون سیاستگذاری و اعتباربخشی سازمان فناوری اطلاعات ایران گفت: هدف، اطلاع‌رسانی از وجود سندباکس فناوری اطلاعات در کنار سایر سندباکس‌هایی است که در کارگروه تخصصی سندباکس کشور تشکیل شده است تا دریچه‌ای به نوآوری‌ها و فعالیت‌های جدید در حوزه آی‌تی باز شود و در ادامه به افزایش سهم اقتصاد دیجیتال در کشور کمک کند.
منکرسی با بیان اینکه باید بتوانیم در فرایند تنظیم‌گری مشارکت بخش خصوصی را داشته باشیم، افزود: با همکاری دولت و بخش خصوصی می‌توانیم در کسبوکارهای جدیدی که خلأ قانونی داریم یا قانون کافی وجود ندارد تنظیم‌گری قانونی کرده یا قوانین و مقررات را اصلاح کنیم.
به گفته وی، فناوری اطلاعات نقش عمده‌ای در نوآوری‌ها و فناوریهای جدیدی که شکل می‌گیرند ایفا می‌کند.
منکرسی گفت: تاکنون تنظیم‌گران بخشی که مجوز توسعه سندباکس را دریافت کرده‌اند شامل بانک مرکزی، سازمان بورس، بیمه مرکزی، وزارتخانه‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات، صمت، فاوا و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.
این مقام مسئول افزود: کسبوکارهای مرتبط با فناوریهای نوظهور فاوا شامل هوش مصنوعی، شبکه ملی اطلاعات، امنیت سایبری، اینترنت اشیا، کلان داده، رایانش ابری، هوشمندسازی، دولت الکترونیک، بلاک‌چین (زنجیره بلوکی)، واقعیت افزوده و مجازی، فناوریهای تنظیمی و احتمالی آینده هستند که کسبوکارهای این حوزه می‌توانند در محیط آزمون تنظیم‌گری سازمان فناوری دوره آزمایشی خود را طی کنند.
وی گفت: البته تنظیم‌گری فقط محدود به موارد گفته شده نیست بلکه دیگر کسب‌وکارها مانند حوزه خدمات مرتبط با تکالیف وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هم در این محیط آزمون تنظیم‌گری قرار می‌گیرند که این بخش‌ها هم شامل ارائه‌دهندگان خدمات دولت الکترونیکی و دولت هوشمند، خدمات نوین ارتباطی و مراکز داده، ارائه‌دهندگان زیرساخت‌ها و سکوهای ابری، پلتفرم‌های زیرساختی نرم‌افزاری (Pass)، پلتفرم‌های توسعه و ارائه‌دهنده APIهای دولتی، ارائه‌دهندگان خدمات ارزش افزوده، ارائه‌دهندگان خدمات پایه شبکه ملی اطلاعات (پیام‌رسان‌ها، جویش‌گرها، مرورگرها و...) ارائه‌دهندگان خدمات دیجیتال پستی، کسبوکارهای مرتبط با سامانه ملی داده باز، کسبوکارهای فضاپایه، استارتاپ‌های نوآور حوزه خدمات دیجیتال فضایی و امنیت دیجیتال و سایبری هستند.
به گفته منکرسی، در حوزه کمیسیون تنظیم مقررات هم اگر قرار است مقرره‌ای بازنگری شود و استارتاپی کار خود را توسعه داده و تغییری در مقررات ایجاد شود، می‌تواند سندباکس مربوطه خود را به دبیرخانه اعلام کند تا پیگیری‌های بعدی انجام شود. حتی کسبوکارهای حوزه شرکت ارتباطات، زیرساخت و سایر زیرمجموعه‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مانند سازمان فضایی هم می‌توانند وارد سندباکس شوند.
وی به ساختار اجرایی سندباکس هم اشاره کرد و گفت: محیط آزمون تنظیم‌گری (سندباکس) از سه بخش شورای راهبری، کارگروه تخصصی و دبیرخانه تشکیل شده است. به دو بخش دیگر اشاره شد اما کار شورای راهبری برای طرح‌های پیشنهادی این است که در این بخش درباره اعطا، رد، تمدید یا لغو مجوز برای یک طرح پذیرفته شده اولیه تصمیم‌گیری می‌شود. از سوی دیگر عملکرد طرح پذیرفته شده در طول دوره حضور در محیط آزمون و ارائه گزارش بررسی می‌شود و اینکه دلایل مستند و مستقل درباره تأیید یا تأیید نشدن طرح‌های پذیرفته شده در پایان هر دوره آزمون ارائه می‌شود.
احمد نوروزی، دبیر کارگروه مدیریت یکپارچه و هماهنگی محیطهای آزمون هم در ادامه این نشست گفت: تا امروز ۳۷ جلسه در کارگروه مدیریت یکپارچه هماهنگی‌های محیط آزمون برگزار شده است. یکی از وظایف این کارگروه حمایت از تنظیم‌گران بخشی و تعامل با شبکه برای ایجاد سندباکس‌های بخشی است. با توجه به درخواست وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، این محیط تنظیم‌گری در سازمان فناوری اطلاعات نیز آغاز به کار کرد. بعد از وصول درخواست کسب‌وکارها در دبیرخانه با توجه به حوزه عملکردی، آن درخواست ممکن است به یک یا چند عنوان از محیطهای آزمون مرتبط شود و زمانی که استانداردهای لازم را در محیط آزمون دریافت کند به محیط آزمون دستگاه مرتبط ارجاع داده می‌شود تا خلأهای مقرراتی پوشش داده شوند و ریسک‌های کسبوکار به حداقل برسد یا ریسک‌ها به حدی باشد که تداوم کار آن ممکن نباشد. تمام اینها در محیط آزمون‌گری بررسی خواهد شد.
بــــرش
سندباکس نظارتی یک محیط کنترل شده و تحت نظارت است که به شرکت‌های نوآور اجازه می‌دهد محصولات خدمات و مدل‌های کسبوکار نوآورانه خود را در مقیاس کوچک آزمون کنند. به واسطه کوچک بودن مقیاس آزمایش و نیز نظارت‌های اعمال شده از سوی رگولاتور، میزان خطرات و ریسک‌ها به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌یابد به همین دلیل در چهارچوب سندباکس ایده‌های نوآور با اطمینان از وجود محافظت مورد آزمایش قرار خواهند گرفت. هدف از ایجاد سندباکس ترویج نوآوری و افزایش قدرت رقابت‌پذیری، رفع موانع نظارتی بر سر راه نوآوری و آموزش و یادگیری در مورد تحولات بازار است.