نیلوفر منصوری
خبرنگار

 بخش کشاورزی سال‌هاست که در بخش مکانیزاسیون به تکاپو افتاده و به‌دنبال استفاده هرچه بیشتر از تکنولوژی‌های نوین است. با وجود این بسیاری از دستگاه‌ها و ماشین‌آلات این بخش قدیمی و فرسوده هستند. از دلایل آن نیز می‌توان به‌عدم توانایی مالی کشاورزان و عدم تمایل به استفاده از تجهیزات و ماشین‌آلات اشاره کرد به همین جهت است که شاهد استفاده از ماشین‌آلات قدیمی در بخش کشاورزی هستیم. اما شرایط اقلیمی و افزایش جمعیت از دیگر مشکلاتی است که الزام می‌کند کشاورزی سنتی کشور به سمت کشاورزی مدرن یا مکانیزاسیون بیش از پیش قدم بردارد تا از هدررفت آب، ضایعات محصولات کشاورزی و افزایش انرژی مصرفی جلوگیری شود. کریم ذوالفقاری، رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی معتقد است که در عصر حاضر و با توجه به شرایط اقلیمی و افزایش جمعیت، روش‌های سنتی و دستی جوابگوی نیازها نیست و برای موفق‌شدن در این مسیر باید از کشاورزی سنتی به سوی کشاورزی مدرن یا مکانیزاسیون پیش رفت.
بخش کشاورزی هر‌چند بیشترین سهم از اشتغال را به خود اختصاص داده اما با وجود ظرفیت‌ها، به دلیل استفاده نکردن از فناوری‌های جدید و مکانیزاسیون حداقلی سهم کمی‌از تولید را به خود اختصاص داده است. رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی با بیان اینکه توسعه مکانیزاسیون کشاورزی راهکار اصلی افزایش بهره‌وری و ضامن امنیت غذایی کشور محسوب می‌شود، به «ایران» می‌گوید: سیاست وزارت جهاد کشاورزی در مکانیزه‌کردن بخش کشاورزی، حمایت و توجه خاص به شرکت‌های تولیدکننده ادوات و دنباله‌بندها و همچنین شرکت‌های تراکتورسازی و کمباین‌سازی است. بر همین اساس از سال 1397 تا دی‌ماه 1402، ضریب مکانیزاسیون کشور، 23 درصد ارتقا پیدا کرده و با افزایش 1.6 اسب‌بخار در هکتار مواجه بوده است.
فناوری‌های جدید استان‌ها
این مسئول به برخی از فناوری‌های نوین تأمین‌شده در بخش مکانیزاسیون زراعت اشاره می‌کند و می‌گوید: در استان‌های مختلف موارد مورد‌نیاز سنجیده شده و به تناسب استان‌ها و الگوی کشت، ماشین‌ها و فناوری‌های لازم نیز تأمین شده است. از این دستگاه‌ها و فناوری‌ها می‌توان به کمباین غوزه چین برداشت پنبه در استان‌های پنبه‌خیز کشور، انواع نشاکارهای محصولات زراعی مثل پنبه، کلزا، چغندر و ذرت، کمباین‌های وش چین برداشت پنبه در استان‌های اردبیل، البرز، خراسان‌رضوی، خراسان‌شمالی، خوزستان، فارس، گلستان و مازندران اشاره کرد. به گفته او، فناوری‌های نوین در زمینه برداشت حبوبات از جمله نخود در استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان‌غربی، لرستان، کردستان و کرمانشاه تأمین شده است. علاوه‌بر این دستگاه برداشت ذرت‌بذری در استان‌های اردبیل و خراسان‌رضوی تأمین شده است.
او همچنین به استفاده از پهپادهای کشاورزی در راستای عملیات سم‌پاشی مزارع، باغات و توسعه کشاورزی دقیق اشاره می‌کند و می‌گوید: استفاده و به کاری‌گیری از پهپادهای کشاورزی در حوزه سمپاشی مزارع و باغات با رشد 250 درصدی مواجه بوده است.
به گفته این مسئول، در حوزه باغبانی با توجه به اینکه، باغات اصولاً مرکبات و قدیمی هستند و در یک باغ تنوع محصول زیاد است و کشت نیز اصولی صورت نمی‌گیرد با این وجود، مکانیزاسیون رشد دوبرابری نسبت به سال 93 داشته واز 0.17 به 0.36 اسب‌بخار در هکتار رسیده است. همچنین در باغات شمال‌غرب کشور 250 دستگاه ضدتگرگ نصب و راه‌اندازی شده است.
به گفته این مسئول اما وضعیت در حوزه دام، طیور و آبزی‌پروری بسیار خوب است و دامداری‌ها به تجهیزات مدرن و اتوماسیون‌ها مجهز هستند و اتفاقات خوبی در حوزه مکانیزاسیون دام‌پروری رقم خورده است.
رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی درخصوص استقبال مردم از روش‌های مکانیزاسیون می‌گوید: باتوجه به اینکه برخی از محصولات و فناوری‌های نوین به‌صورت وام کم‌بهره بانکی و تسهیلات 80 درصدی قیمت یک ماشین در اختیار کشاورزان قرار گرفته، استقبال و علاقه مردم برای استفاده از تجهیزات به‌روز بالا است.
ذوالفقاری به اقدامات شاخص در حوزه صنایع تبدیلی و غذایی کشاورزی اشاره می‌کند و می‌افزاید: تسهیل صادرات انواع خشکبار و میوه خشک به چین، افزایش ظرفیت سردخانه‌های نگهداری محصولات کشاورزی در کشور به بیش از 6 میلیون تن در سال، ساماندهی و احداث مراکز جمع‌آوری سیب درختی صنعتی در استان آذربایجان غربی، اختصاص 200 میلیارد تومان تسهیلات برای جذب و فرآوری گوجه‌فرنگی، تفاهمنامه طرح ایستگاه‌های بهبود و بهینه‌سازی محصولات کشاورزی در مناطق و افزایش 20 درصدی ظرفیت صنایع تبدیلی تکمیلی کشاورزی از این اقدامات است.
تراکتورها و کمباین‌های فرسوده
او درخصوص وضعیت ماشین‌آلات و تجهیزات نیز می‌گوید: میانگین کارکرد یک تراکتور، در سال حدود 800 تا 1200 ساعت در نظر گرفته شده است. اگر سن تراکتور یا سال ساخت تراکتورهایی که در کشور هستند را زیر 10 سال در نظر بگیریم، انتظار 1000 ساعت کار در سال از آن می‌رود. در حال حاضر 48 درصد کل تراکتورهای کشور بالای 13 سال ساخت هستند و 21 درصد نیز حدود 13 تا 20 سال ساخت هستند و 31 درصد نیز بالای 20 سال ساخت در کشور هستند که دیگر انتظار توان 1000 ساعت کار را نمی‌توان از آنها داشت.
رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی به زیان‌های ناشی از فرسودگی تراکتورهای کشاورزی اشاره می‌کند و می‌گوید: تراکتورهای فرسوده با افزایش مصرف سوخت مواجه هستند و همچنین در عملیات کشاورزی با تأخیر و کندی فعالیت می‌کنند. بنابراین باید شرایطی فراهم شود که برای کشاورز جاذبه داشته باشد که تراکتور فرسوده را با همان حداقل اسب‌بخار جایگزین کند. به گفته ذوالفقاری، در مجموع زیان ناشی از کارکرد تراکتورهای فرسوده 16800 میلیارد ریال در سال برآورد می‌شود.
ذوالفقاری می‌گوید: در حال حاضر حدود 300 هزار تراکتور فرسوده در کشور وجود دارد که بالای 13 سال ساخت هستند و هر سال هم به این عدد اضافه می‌شود. برای جبران خسارت و عوارض و تبعات سنگین، این ماشین‌های فرسوده باید حذف شوند و تراکتورهای جدید جایگزین شوند. در این راستا فقط سالانه 61 هزار دستگاه انواع تراکتور مورد‌نیاز است تا جایگزین فرسوده‌ها شوند.
رئیس مرکز مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی همچنین در خصوص وضعیت کمباین‌های کشور نیز می‌گوید: ما در کشور سالانه به 2 هزار دستگاه انواع کمباین نیاز داریم. در حال حاضر 41 درصد کل کمباین‌های کشور بالای 13 سال ساخت هستند و 30 درصد نیز حدود 13 تا 20 ساخت هستند و 29 درصد نیز بالای 20 سال ساخت در کشور هستند. در مجموع زیان ناشی از کارکرد کمباین‌های فرسوده 151 هزار و 489 میلیارد ریال در سال برآورد می‌شود.
به گفته این مسئول، کمباین‌های فرسوده برداشت غلات با افزایش مصرف سوخت، زیان‌های قابل توجهی دربر دارند. علاوه‌بر آن هنگام برداشت محصول نیز موجب زیان و هدررفت می‌شوند به همین جهت یکی از راهکارهای اصلی افزایش بهره‌وری و ضمانت امنیت غذایی کشور، توسعه مکانیزاسیون کشاورزی است.
ذوالفقاری در مورد برنج می‌گوید: در حوزه نشاکارهای برنج از سال 1392 رشد 217 درصدی داشته‌ایم که توسط حدود 13 هزار و 27 دستگاه نشاکار انجام شده است. به عبارتی درجه مکانیزاسیون نشاکاری برنج از سال 92 تا کنون 47 درصد رشد داشته است. با این حساب ناوگان دستگاه نشاکار و برداشت برنج در شرایط خوبی قرار دارد.