استفاده از استراتژی‌های جدید برای کاهش فرونشست، یک ضرورت است
نگاهی به تفاوت فروچاله، فروریزش و فرونشست
آرزو کیهان
خبرنگار
فروچاله
حتی تصور اینکه زمینی که خانه‌تان در آن بنا شده یا زمین زیرپایتان به طور ناگهانی فرو بریزد، ترسناک است. فروچاله‌ها به‌ندرت اتفاق می‌افتند، اما در صورت اتفاق، تراژدی بزرگی است.
در ژانویه 2010 بیش از 110 فروچاله در فلوریدا ایجاد شد. علت ایجاد این فروچاله‌ها که خانه‌ها، جاده‌ها و بخش‌هایی از مناطق زیر کشت را ویران کردند، رسیدن سطح آب زیرزمینی به پایین‌ترین حد خود بود، زیرا کشاورزان آب را برای آبیاری گیاهان خود پمپاژ می‌کردند.
فروریزش
وقتی زیر زمین خالی می‌شود مواد سطح زمین آرام‌آرام پایین می‌روند و با رسیدن به سطح زمین فروریزش ناگهانی رخ می‌دهد. علت فروریزش زمین، مترو، قنات‌ها و حفره‌های زیرزمینی هستند و عواملی چون گودبرداری و ساختمان‌سازی‌های بی‌حد و حساب از عوامل فروریزش به شمار می‌روند. فروریزش اغلب بر اثر کنده‌کاری و دیگر عواملی پدید می‌آید که انسان‌ها در آن دخیل هستند. وسعت فروریزش کم و قطر آن حداکثر حدود 50 متر است.
فرونشست
فرونشست نیز با افت آب‌های زیرزمینی رخ می‌دهد، بخصوص اگر بستر زمین از آهک، سنگ کربناته، بسترهای نمکی یا سنگ‌هایی باشد که به طور طبیعی در آب‌های زیرزمینی در گردش، قابل حل شدن است. با حل شدن سنگ، فضاها و غارها در زیر زمین ایجاد می‌شود. فرونشست یک رویداد جغرافیایی است که بر اثر فرسایش رخ می‌دهد.
زمانی که سطح آب پایین می‌رود، ذرات خاک فشرده می‌شوند و سطح زمین آرام‌آرام نشست پیدا می‌کند. فرونشست معمولاً حاصل خروج مقدار زیادی آب سیال از زیر زمین است. آب وزن لایه‌های بالایی را متحمل می‌شود اما با حذف آب و خروج آن، اسکلت خاک فرو می‌پاشد و نشست پیدا می‌کند. آب تا حدی مسئول نگه داشتن زمین است و وقتی خارج می‌شود، سنگ‌ها تحلیل رفته و فرو می‌ریزند. هنگام نشست زمین، لوله‌های نفتی، جاده‌ها و ساختمان‌ها پایین می‌روند و تخریب می‌شوند. وسعت فرونشست بسیار زیاد است.
فرونشست یک مشکل جهانی و یک پیامد زیست محیطی است که اغلب نادیده گرفته می‌شود.
یک پنجم جمعیت جهان تحت تأثیر فرونشست زمین
سال‌هاست که سازمان‌های بین‌المللی درباره فرونشست و تخریب شهرها به دلیل کشاورزی ناپایدار و برداشت آب‌های زیرزمینی هشدار داده‌اند. کشاورزی مسئول 70 درصد مصرف آب‌های زیرزمینی جهان است.
بر اساس تحقیقات جدید انجام شده، فرونشست زمین می‌تواند تا سال 2040 بر 19 درصد از جمعیت جهان تأثیر بگذارد و اگر اقدامی صورت نگیرد، فعالیت‌های انسانی، همراه با خشکسالی و افزایش سطح آب دریاها که به دلیل گرمای جهانی تشدید می‌شود، قادر است بسیاری از شهرهای ساحلی جهان را در معرض خطر سیل شدید قرار دهد.
جاکارتا در 10 سال گذشته بیش از 2.5 متر فرونشست داشته و دولت اندونزی را به برنامه‌ریزی برای انتقال پایتخت این کشور به جزیره بورنئو سوق داده است.
در اروپا، فرونشست علت قرار گرفتن 25 درصد از هلند زیر سطح دریاست. بیشترین خطر در جهان، متوجه مناطق ساحلی هموار و مراکز شهری و کشاورزی مناطق خشک است.
محققان با استفاده از روش تداخل‌سنجی، میزان فرونشست 99 شهر ساحلی دنیا را بین بازه زمانی 2015 تا 2020 مورد مطالعه قرار دادند. بنا بر اطلاعات به دست آمده، فرونشست زمین با نرخ‌های فعلی ادامه دارد. این شهرهای ساحلی خیلی زودتر از مدل‌های پیش‌بینی شده توسط مدل‌های افزایش سطح دریا با سیل مواجه خواهند شد. سریع‌ترین فرونشست در جنوب، جنوب‌شرق و شرق آسیا رخ می‌دهد. با این حال، فرونشست در امریکای شمالی، اروپا، آفریقا و استرالیا نیز در حال وقوع است. فعالیت‌های انسانی و عمدتاً استخراج آب‌های زیرزمینی علت اصلی این فرونشست است، به همین دلیل نظارت گسترده و مداخلات سیاسی برای کاهش نرخ فرونشست و به حداقل رساندن پیامدهای آن امری ضروری و حیاتی است.
استراتژی‌هایی برای کاهش فرونشست زمین
فرونشست ناشی از کاهش آب‌های زیرزمینی، خطر تخریب زیرساخت‌ها و همچنین افزایش سیل را به همراه دارد.
مطالعات نشان می‌دهد، یک پنجم جمعیت جهان تا سال 2040 با فرونشست زمین مواجه خواهند شد، اما استراتژی‌هایی مانند تغذیه آبخوان (آبخوان یا سفره آب زیرزمینی، لایه آب در زیر زمین است) می‌تواند اثرات آن را کاهش دهد.
هنگامی که سازه‌های سفره‌های زیرزمینی، آب زیرزمینی را از دست می‌دهند، فروپاشی‌شان آغاز می‌شود و دیگر نمی‌توانند آب زیادی را ذخیره کنند. این فرایند معمولاً غیرقابل برگشت است و آسیب زیادی به اکوسیستم‌ها، سلامت عمومی و اقتصاد در مناطق کشاورزی و شهرها وارد می‌کند. اما استراتژی‌هایی مانند استفاده مجدد از آب و تغذیه آبخوان می‌تواند آسیب را کاهش دهد.
فرونشست علاوه بر اینکه صرفاً ظرفیت ذخیره‌سازی آب را از بین می‌برد، باعث ایجاد شکاف در سطح زمین و آسیب یا تخریب ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها می‌شود و با کاهش ظرفیت جذب آب و نزدیک‌تر شدن ارتفاع سطح زمین به سطح دریا، خطر سیل را افزایش می‌دهد. فرونشست‌های ناشی از کاهش آب‌های زیرزمینی معمولاً آنقدر آهسته پیش می‌روند که از توجه خارج می‌شوند، اما با گذشت ماه‌ها و سال‌ها، پیشروی می‌کنند.
در مورد فرونشست چه می‌توان کرد؟
محققان امیدوارند، اطلاعات موجود سبب اتخاذ سیاست‌های جدیدی در این ارتباط شود. داستان‌های موفقیت‌آمیزی در مناطق کشاورزی وجود دارد. برای مثال، ظرفیت آبخوان رودخانه «ایسترن اسنیک» آیداهو، به لطف شارژ مجدد آن توسط ایالت و همکاری داوطلبانه کشاورزان با مصرف بهینه آب، در حال تکمیل است. در این فرایند، کاربران می‌توانند مقادیر مشخصی آب را در طول سال‌های مرطوب در سفره‌های زیرزمینی ذخیره کنند و در صورت خشک شدن هوا، مقادیر مشخصی آب را برداشت کنند.
استقرار گسترده فناوری‌های استفاده مجدد مانند MABR (تصفیه هوازی فاضلاب) می‌تواند فرونشست را به دو طریق یعنی استفاده مجدد از آب در کشاورزی و کاهش نیاز به استخراج آب از سفره‌های زیرزمینی و بازگرداندن آب به سفره‌های زیرزمینی و کاهش تخلیه آب از زیر زمین کاهش دهد.
منبع: www.theguardian.com/world/2020