بیتا میرعظیمی
خبرنگار

3 استان شمالی (گیلان، مازندران و گلستان) قطب پرورش طیور ایران محسوب شده و 40 درصد گوشت مرغ کشور را تولید می‌کنند. این بدان معناست که تراکم سالن‌های مرغداری دراین مناطق بسیار بالا بوده و باید موضوع پدافند غیر عامل جدی‌تر گرفته شود؛ موضوعی مهم که چندی پیش «مجتبی نوروزی» رئیس سازمان دامپزشکی کشور بر آن اذعان کرده و تأکید کرد که در تولید گوشت مرغ، موضوع پدافند غیر عامل بخوبی رعایت نشده که مدیریت بحران و بیماری احتمالی را مشکل‌تر می‌کند. اما آیا تراکم واحدهای مرغداری در استان‌های شمالی، تاکنون مشکلی را در تأمین گوشت مرغ و یا مدیریت پدافند غیرعامل ایجاد کرده است؟
«محمدمهدی عباس زاده»، معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادکشاورزی مازندران، به «ایران» می‌گوید: «استان مازندران، نگین تولیدات طیور کشور محسوب می‌شود. استانی که حدود 12درصد گوشت مرغ و 27درصد جوجه 1 روزه کشور را تولید می‌کند. همچنین حدود 50 درصد ظرفیت کارخانجات جوجه کشی نیز به این استان اختصاص داشته و بخش اعظمی از نیاز مرغ بازار تهران را تأمین می‌کند».
آمایش سرزمینی
وی در نظر گرفتن آمایش سرزمینی را موجب بهبود تولید و افزایش بهره‌وری دانسته و تصریح می‌کند: «استان‌های شمالی مناسب‌ترین شرایط اقلیمی برای تولیدات طیور و بازدهی این بخش را دارند. در امنیت غذایی کالا و تولیدات باید به میزان کافی و مناسب‌ترین کیفیت و قیمت در دسترس افراد باشد. این بدان معناست که برای تأمین هر کالا باید بهره‌وری تولیدات کالا را بالا برد تا به‌تبع آن قیمت تمام شده کالا نیز پایین بیاید. بر این اساس انتخاب محصول مناسب مطابق شرایط اقلیمی، یکی از پارامترهای اصلی بالا بردن بهره وری است. بهتر است برای توضیح کامل‌تر، مثالی درباره برخی محصولات بزنیم؛ مرکبات مازندران به دلیل تراکم زیاد، احتمال بیشتری در ابتلا به آفت‌های مختلف را داراست. حال تصور کنید برای رفع این مشکل، پیشنهاد کشت مرکبات در یک استان کویری برای کاهش تراکم داده شود. این راه‌حل، شاید تراکم محصول را کمتر کند، اما آیا بازدهی تولید را نیز افزایش داده یا توجیه اقتصادی خواهد داشت؟»
طبق گفته معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادکشاورزی مازندران، «بسیاری از کشورهای پیشرفته همزمان با مکان‌یابی درست و رعایت قوانین قرنطینه، فواصل را کاهش داده‌اند. ما در حال حاضر باید به دنبال پیاده کردن این الگو در استان مازندران باشیم. به گونه‌ای که با بهبود شرایط امنیت زیستی فواصل واحدهای مرغداری را کاهش داده و ضوابط قرنطینه‌ای را در کنار افزودن تجهیزات بهداشتی افزایش دهیم. البته با توجه به افزایش قیمت زمین در منطقه، باید به جای افزایش واحدهای مرغداری، به دنبال افزایش تولید در واحد سطح باشیم.»
تأمین امنیت سرمایه گذاری
عباس‌زاده، اولین و مهم‌ترین عامل مؤثر در فعالیت تولیدی را شرایط مناسب اقلیمی دانسته و می‌گوید: «اگر دمای هوا در منطقه‌ای گرم‌تر از استان مازندران باشد، سرمایه‌گذار به ناچار باید هزینه بیشتری برای خنک کردن واحدها و ایجاد دمای بهینه و افزایش بازدهی پرداخت کند. البته نباید از این نکته مهم غافل شد که اگرچه با افزایش تراکم واحدها، ریسک ابتلا به بیماری‌های همه گیر افزایش پیدا می‌کند؛ اما می‌توان با رعایت و تعیین پروتکل‌های قرنطینه‌ای و استفاده از سویه‌های مقاوم، امنیت سرمایه‌گذاری را تأمین وحفظ کرد.»
طبق گفته این مقام مسئول، «در شیوع هر نوع بیماری همه گیر، یک خلأ عدم رعایت پروتکل بهداشتی مشاهده می‌شود. مثلاً در پاندمی کرونا شاهد بودیم که افراد با رعایت فاصله و استفاده از ماسک شانس ابتلا به بیماری را تا حد زیادی کاهش دادند. برای رفع این مشکل، در تلاشیم تا در مکان‌یابی یا آمایش سرزمینی به رعایت فواصل نیز توجه کافی داشته باشیم. مثلاً پراکنش مرغداری‌ها در استان مازندران را به سمت و سویی ببریم تا ضمن حفظ فواصل، امنیت لازم برای سرمایه گذاری‌ها را نیز تأمین کنیم.»
افزایش نظارت قرنطینه‌ای
وی رعایت پروتکل‌های بهداشتی را درکنترل بیماری‌های همه گیر مؤثر دانسته و تأکید می‌کند: «در پدافند غیرعامل اجرای مناسب برنامه امنیت زیستی و پروتکل‌ها ضرورت داشته و باید تسهیلاتی را برای بهبود فضای قرنطینه‌ای  یا به‌روزرسانی واحدهای موجود درنظر گرفت. نباید به دلیل افزایش احتمال تصادف در خیابانی پرترافیک، مغازه‌های مجاور را تعطیل کرد تا رفت و آمد کمتر شده و خطر تصادف کاهش پیدا کند. برای رفع این مشکل باید از منابع موجود به نحو مطلوب بهره‌برداری کرد. استان‌های شمالی شرایط اقلیمی مناسب برای پرورش مرغ را دارا بوده و تاکنون نیز این شرایط بسختی حفظ شده است. در حقیقت باید دغدغه افزایش تراکم واحدهای مرغداری را با افزایش نظارت‌های قرنطینه‌ای و تأمین مالی برای بهبود و به‌روزرسانی وضعیت واحدها کاهش دهیم.»
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادکشاورزی مازندران می‌افزاید: «اجزای زنجیره طیور استان مازندران هنوز تکمیل نشده و ما به دنبال تکمیل نهایی آن هستیم. این رویه درستی نیست که یک روز تولیدکننده جوجه یکروزه سود کند و یک بار دیگر تولیدکننده مرغ گوشتی یا کشتارگاه و کارخانجات غذا؛ ما باید سود این مراکز را به یکدیگر در قالب تولید قراردادی متصل کنیم. در چنین شرایطی نوسان در بازار مرغ به حداقل رسیده و زنجیره‌های تأمین سودشان به یکدیگر متصل می‌شود و زمینه ساز پویایی زنجیره‌های ارزش می‌گردد.»
موانع صادرات رفع شود
در همین حال، «عبدالعلی طهماسبی» رئیس هیأت مدیره انجمن ملی تولیدکنندگان زنجیره‌ای گوشت مرغ نیز با اشاره به اقلیم مناسب استان‌های شمالی برای پرورش طیور به «ایران» می‌گوید: «تراکم مرغداری‌ها در 3 استان شمالی کشور (گیلان، مازندران و گلستان) هیچ مشکلی در تأمین نیاز مردم به گوشت مرغ ایجاد نمی‌کند. این در حالی است که باید به بهداشت و افزایش کیفیت تولید گوشت مرغ براساس استانداردهای بین‌المللی و استانداردهای سازمان دامپزشکی کشور در طرح ارتقای گوشت و مرغ و با اهمیت به موضوع پدافند غیرعامل، گوشت باکیفیت و مرغوبی را به‌دست مردم برسانیم.»
طبق گفته رئیس هیأت مدیره انجمن ملی تولیدکنندگان زنجیره‌ای گوشت مرغ، «ایران دارای ظرفیت‌ها و فرصت‌های بی‌نظیری در صنعت طیور است که باید با تولید بیشتر و صادرات بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا، بازار را تنظیم کرد. مردم ایران سالانه 3 میلیون تن گوشت مرغ مصرف می‌کنند حال اگر فرصت‌ها و ظرفیت‌های بیشتری برای تولید بیشتر فراهم کنیم، می‌توانیم به برزیل منطقه تبدیل شده و صادرکننده گوشت مرغ به کشورهای همسایه باشیم. البته نباید از این امر غافل شد که قیمت مقوله‌ای پویا بوده و بر این اساس باید قیمت دستوری گوشت مرغ حذف شود. از سویی دیگر، باید موانع صادرات از سوی کشور مشتری و هدف برداشته شده و شرایط لازم برای صادرات مازاد گوشت مرغ و بازگشت ارز به کشور تسهیل شود.»