پرسش‌وپاسخ نوجوانان با یک مقام سیاسی
در حاشیه نشست سعید جلیلی با دانش‌آموزان دبیرستان البرز تهران درخصوص انتخابات
دکتر سعید جلیلی از جمله چهره‌های سیاسی معدود کشور به شمار می‌آید که در روزهای اخیر بدون کاندیداتوری در انتخابات مجلس یا اعلام لیست خاص، بر مبنای ضرورت افزایش مشارکت، به گفت‌و‌گوی رو در رو با اقشار مختلف جامعه می‌نشیند. از دانشجویان و قشر فرهنگی کشور گرفته تا کارگران و اصناف گوناگون، طرف صحبت‌های سعید جلیلی بوده‌اند. مسائل روز سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، موضوع گفت‌و‌گوهای جلیلی با اقشار مختلف جامعه است. نماینده رهبر انقلاب اسلامی در شورای عالی امنیت ملی، این بار به میان دانش‌آموزان دبیرستان ماندگار البرز رفته تا پاسخگوی پرسش‌های دانش‌آموزان باشد. برخلاف برخی سیاستمداران و چهره‌های سیاسی کشور که با قشر نوجوان و جوان کشور بیگانه هستند، در نظر سعید جلیلی، دانش‌آموزان کشور از درجه اهمیت بالایی برخوردار هستند. این نکته‌ای بود که جلیلی در ابتدای سخنان خود در دبیرستان ماندگار البرز به آن اشاره کرد و گفت: «در چند ماه اخیر این توفیق را داشتم که در جمع دانش‌آموزان حضور یافته و از هم نشینی با آنها استفاده کنم. یکی از برنامه‌های ثابت سفرهای اخیر این بود که حتماً به دبیرستان‌ها رفته و در جمع دانش‌آموزها بنشینم.» میزان مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری 1400، بحث شفافیت آرای نمایندگان مجلس شورای اسلامی که به رغم نزدیک شدن به آخرین روزهای مجلس همچنان به نتیجه نرسیده، رد صلاحیت نامزدهای ورود به خانه ملت و مسأله مشارکت از جمله موضوعاتی بود که در این جلسه از سوی دانش‌آموزان طرح و توسط دکتر سعید جلیلی پاسخ داده شد. در ادامه مشروح این پرسش‌وپاسخ را از نظر می‌گذرانید.
امیرمهدی | دانش آموز
یکی از اساسی‌ترین و اصلی‌ترین شعارهای مجلس فعلی شعار شفافیت آرا بود، بعد از گذشت چهار سال از مدت تعیین شده چرا این وعده عملی نشد؟
دکتر جلیلی: شما از نماینده‌ای می‌پرسید در انتخاباتی وعده‌ای داده‌ای، آیا به این وعده خود عمل کرده‌ای یا نه؟ اگر عمل کرده‌اید آثارش چیست؟ و اگر عمل نکرده‌اید، به چه دلیل بوده است؟ اتفاقاً این از همان مواردی است که به ما کمک می‌کند بتوانیم برای انتخاب جدیدمان بهتر تصمیم بگیریم.
شما گفتید شفافیت چه شد؟ من به جهت اطلاع‌تان عرض کنم، مجلس برای این شفافیت مصوبه‌ای را گذراند، در آن مصوبه مواردی را بیان کرد که باید در جهت شفافیت آن اقداماتی انجام شود.
نه تنها برای خود مجلس، حتی برای برخی دستگاه‌های دیگر، مانند دولت، قوه قضائیه و حتی مجمع تشخیص مصلحت نیز مواردی را به تصویب رساند. اما در فرایند قانونگذاری به مشکل برخورد. مجلس وقتی که چیزی را به تصویب می‌رساند باید به شورای نگهبان برود. شورای نگهبان هم آن را از دو زاویه بررسی می‌کند تا مغایر شرع و قانون اساسی نباشد. در مجمع تشخیص مصلحت نیز، هیأت عالی نظارت از باب اینکه این مصوبات مغایر سیاست‌های کلی نباشد، آنها را مورد بررسی قرار می‌دهد. در آنجا بحث‌هایی وارد شد که جدای از اینکه این مصوبه نکات مثبتی دارد، دچار نواقصی هم بود.
یکی از این نقص‌ها این بود که مثلاً برای برخی جاها استثنائاتی قائل می‌شد. شما قرار بوده شفافیت انجام دهید، پس نباید استثنایی را قائل بشوید. اتفاقاً به نظر من یکی از بحث‌های خوب همین است که مثلاً اگر ما می‌گوییم به هر دلیلی مثلاً شفافیت یک محور اصلی برای ماست، حالا بررسی کنیم ببینیم این نماینده جدید می‌خواهد در این قضیه چه کاری انجام دهد؟ او چگونه می‌خواهد که آن نقص را برطرف کند؟ او چه پاسخی دارد؟ چه راه‌حلی دارد؟
صالح | دانش آموز
در سال‌های اخیر، بویژه از زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری گذشته تا امروز در انتخابات مجلس شورای اسلامی، بحث‌ها و چه بسا اختلاف نظرها میان مردم و بخش‌های مختلف دولت و حاکمیت، بر سر تأیید یا رد صلاحیت نامزدها زیاد شده است. شما دلیل بروز این بحث‌ها در جامعه را چه می‌دانید؟
دکتر جلیلی: معیارها مشخص است و نباید اینطور باشد که هر کسی با سلیقه خود معیارها را تعریف کند. به هر صورت اگر جامعه‌ای بخواهد آن انسجام لازم را در بین آحاد ملت، میان دولت و ملت و بین نظام داشته باشد، باید مبنای مشترکی هم داشته باشد. معمولاً هم در جوامع، قانون اساسی یا منشور ملی به عنوان معیار پذیرفته می‌شود.
زیرا گفته می‌شود باید مبنایی برای ضوابط وجود داشته باشد تا آن کار، یعنی تعیین معیار، دنبال شود. اما خب، طبیعتاً کسانی که می‌خواهند مسئولیتی را قبول کنند، همانگونه که در مهندسی یا پزشکی ضوابطی وجود دارد که مشخص می‌کند یک فرد مهندس یا واقعاً پزشک است و کس دیگری نتواند خلاف آن ادعا کند، در حوزه معیارهای مورد اشاره شما هم، ضوابط خاص خود آن حوزه وجود دارد که این ضوابط را قانون تعریف می‌کند. اما این، به این معنا نیست که در هیچ زمینه یا حتی یک بار هم اشتباهی صورت نمی‌گیرد. بله ممکن است گاهی اوقات در تشخیص مصادیق معیارها یا ضوابط، اشتباهی هم صورت بگیرد.
در این صورت هم در خود قانون این مسأله تعریف شده که مثلاً اگر کسی احساس کند اشتباهی صورت گرفته است، چه فرایندهایی را باید طی کند و مثلاً درخواست بدهد یا اعتراض کند. کما اینکه همین مدت اخیر، دیدیم که شورای نگهبان، دو یا سه بار، اعلام کرد که نزدیک به هزار نامزد دیگری که ثبت‌نام کرده بودند تأیید شدند تا در مرحله دیگری، تعداد دیگری تأیید شدند. این چند مرحله‌ای شدن، به این معنی است که بله، امکان اشتباه وجود دارد، زیرا اینطور نیست که اینها نیز معصوم باشند و ممکن است در جایی اشتباه کرده یا دقت نکرده باشند، یا حتی سندی را درست ندیده باشند. در این میان نکته‌ای هم وجود دارد. به این معنی که طبیعتاً ممکن است مواردی هم باشد که اگر کسی بحق یا بر یک مبنای صحیحی رد شده باشد، چون این فرد نمی‌خواهد بگوید که من فلان خطا را مرتکب شدم، شاید بعداً بخواهد فضاسازی کند؛ که لازم است به این موارد هم دقت شود. در هر صورت، شواهد نشان می‌دهد که در انتخابات پیش روی مجلس شورای اسلامی برای یک کرسی امکان این وجود دارد که بیش از چهل نفر با هم رقابت کنند.
روز گذشته با کسی که از یکی از شهرها آمده بود، صحبت می‌کردیم، می‌گفت شهر ما سه یا چهار نماینده در مجلس شورای اسلامی دارد، اما چهارصد نفر کاندیدا شدند. این امر نشان می‌دهد که اتفاقاً انتخابات پیش رو، عرصه بسیار پررقابتی است. البته باید دقت کرد که ان‌شاءالله انتخابات به بهترین صورت برگزار شود.
صدرا | دانش آموز
با وجود تبلیغات فراوان دولت و خواسته شخص رهبری در خصوص حضور فعال مردم،
ردصلاحیت افرادی را که در بین مردم مشهور هستند چگونه می‌بینید؟
دکتر جلیلی: یکی از بحث‌های مهم در صحنه انتخابات این است که مردم امکان انتخاب داشته باشند.
در عرصه رقابت هم، هر چه رقابت بیشتری وجود داشته باشد، انتخاب بهتری فراهم خواهد شد. این حرف کاملاً درست است. اما طبیعتاً این انتخاب به یک ضوابطی هم نیاز دارد.
در خیلی از جاهای دنیا این بحث مطرح است کسانی که وارد عرصه رقابت‌ها می‌شوند باید، واجد شرایطی باشند.
مثلاً در امریکا با اینکه دونالد ترامپ یک دوره 4 ساله رئیس جمهور این کشور بود، هنوز بر سر اینکه آیا در این دوره هم، از صلاحیت برخوردار است یا نه، بحث وجود دارد. البته آنها الگوی ما نیستند، ولی می‌خواهم بگویم که بحث صلاحیت موضوعی است که برای یک مسئولیت، وجود دارد. برای هر کرسی مجلس شورای اسلامی، بیش از چهل نفر با هم رقابت می‌کنند.
یعنی امکان رقابت وجود دارد. شما به عنوان دانش‌آموز نباید بگویید که هر وقت به سن هجده سال رسیده ایم، به انتخابات فکر می‌کنیم. دانش‌آموز باید این عرصه را برای خود جدی بداند.
دانش‌آموز باید ببیند که کدام یک از این کاندیداها برای آینده من دانش‌آموز، حرف درست و حسابی دارد؟
موضوعات دقیق دارد؟ راه‌حل‌های درست دارد؟ او را بشناسم و حداقل در محیط خانواده، کلاس، مدرسه، محله و شهرم برای او تبلیغ کنم. حتی این کار را می‌توان با استفاده از فضای مجازی در کل کشور انجام داد. مثلاً بگویم به نظر من دانش‌آموز، این چهار نفر حرف‌های خوبی دارند.
اگر همه ما اینگونه کار کنیم آن وقت فضا، پرنشاط شده و به آن چیزی که مطلوب کشور هست خواهد انجامید. همه کمک می‌کنند تا آن کسی که بهترین است انتخاب شود.
شایان | دانش آموز
با توجه به شرایط فعلی اقتصادی، مردم با چه انگیزه‌ای در انتخابات شرکت کنند؟
دکتر جلیلی:سؤال خیلی خوبی است. ما در چندین فناوری موفقیت داشته‌ایم، در مسائل امنیتی و منطقه‌ای هم صاحب موفقیت شده‌ایم.
اما در اقتصاد با مشکلاتی روبه رو هستیم و باید در اقتصاد هم این موفقیت را کسب کنیم. باید بدانیم اولویت‌مان چیست؟ بدانیم مشکلات‌مان چیست؟ بدانیم امروز چه کسانی برای این مشکلات حرف درست و حسابی دارند، راه‌حل دارند. اتفاقاً با انتخاب خود به او کمک می‌کنیم.
می‌گوییم که مشکلات و مسائل اقتصادی باید حل شود. اتفاقاً این، همان انگیزه اصلی برای حضور و شرکت در انتخابات است. مقام معظم رهبری در ابتدای سال بحث کاهش تورم و رشد تولید را مطرح کردند.
الان کدام یک از افرادی که به این عرصه آمده‌اند، اعلام کرده‌اند که داوطلب هستند در این عرصه خدمت کنند. اینجاست که انگیزه و زمینه لازم برای مشارکت بیشتر فراهم می‌شود.
مهدی | دانش آموز
خون شهید حاج قاسم سلیمانی، کدام خرمشهر سیاسی را در کشور آزاد کرد؟
دکتر جلیلی:زمانی در این کشور یعنی دشمنی آمده بود و با همه توان خود به شما حمله کرده بود. اما حالا شما به جایی رسیدید که به قدرت برتر تولید تبدیل شده اید. حالا برخی می‌آیند و تردید ایجاد می‌کنند. این تردید چه بود؟ شعار نه غزه، نه لبنان... اصلاً چه کسی می‌گوید غزه، چه کسی می‌گوید لبنان؟ اصلاً چه کار داری؟ بعضی‌ها این چیزها را بیان می‌کردند. یا دشمنی می‌خواست شما را از اهدافی که دارید باز بدارد.
حالا خون حاج قاسم چه چیزی را نشان داد؟
تشییع جنازه پر شکوه و تاریخی ایشان را خاطرتان هست؟ این اتفاق دوباره نشان داد که ملت ایران بر همان حرف، آرمان و اهداف ایستاده و اجازه نمی‌دهد دشمن به روی آن دست بگذارد. دشمن می‌خواهد نقطه قوت شما را بپوشاند، خون حاج قاسم قدرت ملت ایران و همبستگی آنان را، که در آن تردید شده بود، نشان داد.
محمدرضا | دانش آموز
چرا فردی شایسته در کار خود، به دلیل عقاید دینی و سیاسی ردصلاحیت می‌شود؟
دکتر جلیلی: این سؤال بسیار مطرح می‌شود. در تأیید صلاحیت‌ها، باید به چند موضوع دقت کرد. یکی اینکه مثلاً کسی دارای سوابق سوء نباشد. سوابق سوء چیست؟ مثلاً کسی فسادی داشته باشد، حالا این فساد شکل‌های مختلفی دارد.
طبیعتاً او نمی‌تواند در این جایگاه قرار بگیرد. در خیلی از کشورهای دنیا هم همین‌گونه است. مثلاً می‌گویند این سوابق باعث می‌شود که فرد نتواند چنین جایگاه مهمی را عهده‌دار شود.
اما اینکه می‌گویید افراد به دلیل عقاید خود، ردصلاحیت می‌شوند، اینگونه نیست. یک موضوع وجود دارد و آن اینکه بگویید سلیقه شما با سلیقه ما متفاوت است و به‌همین دلیل آن را رد کرده‌ایم.
این غلط و اشتباه است. اما یک موضوع وجود دارد و این است که کسی که می‌خواهد قانون تصویب کند و در جایگاهی مانند مجلس بنشیند، باید در چه چهارچوبی کار کند؟
او باید در چهارچوب قانون‌اساسی کار کند. هر جای دنیا هم اینگونه است. یک قانون‌اساسی دارند و قانون عادی هم ذیل قانون‌اساسی است. برای همین هم می‌گویند قوانین در هیچ کشوری نباید مغایر قانون‌اساسی باشد. در کشور ما هم شورای نگهبان وجود دارد که صیانت از قانون‌اساسی را بر‌عهده داشته تا قوانین عادی با آن مغایرت نداشته باشند.
حالا اگر کسی گفت نه، اصلاً من این قانون اساسی را قبول ندارم یا کل آن را قبول ندارم یا برخی از اصول آن را قبول ندارم این فرد طبیعتاً نمی‌تواند در آن چهارچوب عمل کند و ردصلاحیت می‌شود.
صدرا | دانش آموز
تحلیل شما در این مورد که در انتخابات سال 1400 حجم بالایی از آرا را، آرای باطله تشکیل می‌دادند، چیست؟ آیا این حجم از آرای باطله در انتخابات سال‌جاری قرار است تکرار شود؟
دکتر جلیلی: یکی از بحث‌های اصلی که من روی آن تأکید دارم این است که انقلاب یک انتخاب بود و اگه موفقیتی هم داشت، به این دلیل بود که تشریفاتی نبود. یک انتخاب به اصطلاح لحظه‌ای نبود که بگوییم انتخابی کرده‌ایم و تمام شد. در طول تاریخ داشتیم کسانی که انتخاب می‌کردند و می‌رفتند.
در قرآن، عده‌ای آمدند و با انتخاب خود، طرفدار حضرت موسی شدند، بعد به او گفتند «فَاذْهَبْ أَنْتَ وَ رَبُّک» تو حالا برو بجنگ، ما اینجا هستیم. نه، این گونه نیست. اصلاً ویژگی انقلاب ما چیست؟ این است که وقتی مردم انتخاب کردند باید در تمام مسیر هم همراهی کنند. اگر در دفاع مقدس پیروز شده‌ایم برای چه بود؟ برای این بود که از آن مادری که در فلان روستا بود با علاقه شروع به دستکش بافتن می‌کرد تا آن کسی که مثلاً کشاورز بود همه چیز را رها می‌کرد و به جبهه می‌رفت.
همه می‌گفتند انتخاب ماست و حالا هم باید پای کار باشیم. دشمنی که از توپ و تانک نتیجه نگرفته، الان می‌دانید به دنبال چیست؟ به دنبال این است که مردم را دچار تردید و ناامیدی کند. کسانی که همه سلاح‌ها را علیه شما به کار گرفته بودند، سال گذشته برای فوت یک خانم اشک تمساح می‌ریختند که بگویند ما خیلی ناراحتیم. همان‌ها در روزگاری می‌آمدند شهر شما را بمباران شیمیایی می‌کردند. حالا باید چه کار کنند؟ باید ایجاد یأس و ناامیدی کنند.
کسی که بدترین سلاح را برای شما به کار می‌برد، دویست و چهل شبکه ماهواره‌ای فقط برای فضای ایران درست می‌کند تا مثلاً اوقات فراغت ما را پر کند، داروی بیماران پروانه‌ای را تحریم می‌کند او می‌خواهد تردید ایجاد کند.
حالا در مقابل باید چه کار کرد؟ باید دید چه شبهات و سؤالاتی را مطرح می‌کند و بعد پاسخ صحیح آن چیست؟ در اینجاست که دانش‌آموز می‌تواند مؤثر باشد.
اینطور نیست که بگوید حالا من باید در زمانی که به یک سنی رسیدم این کار را انجام دهم. او باید از همین الان شروع کند. این به این معنا نیست که ضعف را بپوشاند بلکه باید ببیند پاسخ رفع این ضعف چیست؟ از نقاط قوت استفاده کنم و با همان نقطه قوت این ضعف را برطرف کنم.
اگر جوانان و نوجوانان ملتی توانستند در عرصه‌هایی سخت، مثل جنگ، موفقیت به دست بیاورند، آیا در اقتصاد، صنعت، کشاورزی نمی‌توانند؟ ویژگی زمان جنگ چه بود؟ یک جبهه باز می‌شد و در آن یک بنایی مثل شهید برونسی فرمانده تیپ می‌شد. دانشجویی مثل حسن باقری فرمانده قرارگاه می‌شد. دانش‌آموزانی مثل شهید عزت‌اللهی و شهید فهمیده مطرح می‌شدند.
آقای طحانیان می‌رفت می‌شد یک بیسیم چی، یک رزمنده. یک جبهه باز می‌شد و هر کس جای خود را پیدا می‌کرد. در جنگ نرم هم یک جبهه باز می‌شود و هر کس در حد وسع خود نقش‌آفرینی می‌کند.