بررسی دلایل علاقه جوانان به حرفه‌آموزی به جای رفتن به دانشگاه
مدرک بهتر است یا حرفه
یوسف حیدری
خبرنگار
نتایج کنکور 1402 و آمار کسانی که انتخاب رشته کردند حقیقت عجیبی را مقابل چشمان کارشناسان و مردم قرار داد. در کنکور سراسری ۱۴۰۲ یک میلیون و ۶۰ هزار نفر مجاز به انتخاب رشته شدند اما ۶۰۰ هزار نفر انتخاب رشته کردند. در مقابل ۶۷ هزار نفری که در کنکور سراسری شرکت نکرده بودند، رشته‌های بدون آزمون سال ۱۴۰۲ را انتخاب کردند که تنها ۱۷ درصد ظرفیت این بخش را در بر می‌گیرد و ۸۳ درصد ظرفیت خالی ماند. چند سالی است برخی از جوانان به عبور از سد کنکور و نشستن پشت صندلی دانشگاه فکر نمی‌کنند. افزایش روزافزون تعداد دانش‌آموختگان و آمار فارغ‌التحصیلان بیکار و عدم تناسب رشته‌های تحصیلی با نیاز بازار کار، باعث شده برخی از جوانان قید تحصیلات دانشگاهی را بزنند و سراغ حرفه‌آموزی بروند. امیررضا یکی از همین جوانانی است که بعد از دیپلم و خدمت سربازی سراغ حرفه‌آموزی رفته است. می‌گوید: «چند نفر از دوستانم با وجود تحصیل در مقطع کارشناسی و ارشد نتوانستند شغل مناسبی پیدا کنند. متأسفانه بازار کار در برخی از رشته‌ها اشباع شده و شرکت‌های بزرگ صنعتی یا تولیدی اولویت‌شان نیروهایی است که مهارت فنی دارند. به همین دلیل تصمیم گرفتم به جای دانشگاه سراغ حرفه‌آموزی بروم. در یکی از کارگاه‌های صنعتی که زیر نظر آموزش فنی و حرفه‌ای است، تعمیر موبایل یاد گرفتم و از یک سال قبل این مغازه را اجاره کردم و مشغول کار شدم. درآمد خوبی دارم و فکر می‌کنم راه درستی را هم انتخاب کردم. تعمیر موبایل یکی از نیازهای اصلی امروز مردم است و با تحصیلات دانشگاهی نمی‌توان آن را آموخت.»
سعید فارغ‌التحصیل رشته ریاضی است. او هم معتقد است بازار کار برای رشته‌هایی مثل ریاضی محدود است: «به‌دلیل علاقه زیادی که به رشته ریاضی داشتم، آن را برای ادامه تحصیل انتخاب کردم. اما بعد از فارغ‌التحصیلی متأسفانه کار مناسبی پیدا نکردم. تنها شغل‌هایی که پیشنهاد می‌دادند تدریس خصوصی ریاضی بود و مراکز صنعتی هم سابقه کار می‌خواستند ولی یک جوان تازه فارغ‌التحصیل از کجا می‌تواند سابقه کار بیاورد؟ یک سال بیکار بودم. البته چند نفر از
هم دانشگاهی‌های من هم نتوانستند کار پیدا کنند. چند وقتی است در دوره‌های آموزشی برنامه‌نویسی کامپیوتر شرکت می کنم و می‌خواهم برنامه بنویسم و آن را به شرکت‌ها بفروشم. به اعتقاد من در کنار تحصیل دانشگاهی باید فرصتی فراهم شود تا دانشجویان به شکل عملی آموخته‌های علمی‌شان را تجربه کنند.»
آبان ماه امسال بود که رئیس جامعه خیرین مدرسه‌ساز کشور اعلام کرد دیگر نیازی به ساخت دبیرستان نداریم. بهتر است دانش‌آموزان در کارخانه‌ها استادکار شوند. ناصر قفلی با بیان اینکه دغدغه ما توسعه و ساخت هنرستان است، اضافه کرد: باید مهارت‌آموزی را به دانش‌آموزان بیاموزیم؛ کشورهای مترقی دنیا به سمت مهارت‌آموزی رفته‌اند، این در حالی است که در کشور ما هنوز 60 درصد دبیرستان و کمتر از 40 درصد هنرستان داریم. «برخی از کشورهای صنعتی چند سالی است دوره‌های کارآموزی با هدف تربیت نیروی کار ماهر برگزار می‌کنند. آلمان یکی از کشورهایی است که دوره‌های کارآموزی با ترکیب آموزش عملی و تئوری را با هدف تربیت افراد متخصص در هر حرفه برگزار می‌کند. این دوره‌ها رایگان است و تعداد زیادی از کارآموزان پس از اتمام موفقیت‌آمیز در این دوره‌ها مستقیماً توسط شرکت آموزشی پذیرفته می‌شوند.
در ایران هم سازمان فنی و حرفه‌ای به‌عنوان یکی از سازمان‌های اصلی تربیت نیروی ماهر چند سالی است با برگزاری دوره‌های آموزشی و توسعه در مراکز جوار کارگاهی، گام‌هایی در زمینه علاقه‌مند کردن جوانان به آموختن فن و حرفه برداشته است.» مهندس مهرداد عظیمی رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور با تأکید بر اینکه امروز یکی از موضوعات اصلی و جدی و مطالبه بحق جوانان بخصوص جوانان تحصیلکرده موضوع اشتغال است، می‌گوید: «هرچند تصمیمات و راه‌های طی شده تا امروز دستاوردهایی نیز داشته اما توجه صرف به آموزش‌های ترمی و دانشگاهی باعث شده جوانانی که فارغ‌التحصیل می‌شوند به‌دلیل نداشتن مهارت، فضای کسب و کار برای آنها فراهم نباشد. وقتی سراغ بنگاه‌های بزرگ اقتصادی و صنعتی کشور می‌رویم از ما مطالبه کارگر ماهر می‌کنند. یعنی کشور به نیروی کار نیاز دارد اما در همه جا عنوان می‌شود یکی از بحران‌های اصلی کشور بحران بیکاری است. این تناقض به جهت عدم توجه به مقوله مهم مهارت است. موضوع بعدی زندگی فردی است. امروز عصر فناوری است و در کشور باید توجه و تمرکز به آموزش مهارت باشد. این نکته کلیدی است که با آن می‌توان بخش بزرگی از مشکلات مربوط به شغل و مهارت شغلی را حل کرد.»وی از تأکید رئیس جمهور به مهارت‌آموزی می گوید: در آخرین جلسه ریاست جمهوری با شورای عالی اشتغال وقتی بحث کاهش نرخ بیکاری مطرح شد و همه وزرا گزارش دادند، ایشان به نکته مهمی اشاره کردند و گفتند شما راجع به همه موضوعات صحبت کردید بجز موضوع مهارت. مهارت می‌تواند خیلی از مسائل کشور از جمله اشتغال را حل کند.»
رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور بر اولویت قرار گرفتن مهارت‌آموزی تأکید کرده و می‌گوید: «داده‌های آماری نشان می‌دهد میزان ورودی به دانشگاه‌ها طی سال‌های گذشته کاهش چشمگیری داشته است. یعنی این جنس از آموزش‌ها کارآمد نبوده و جوانان از آن فاصله می‌گیرند. حال باید چه کار کنیم؟ به اعتقاد ما، دو وزارتخانه اصلی در این حوزه یعنی وزارت علوم و وزارت آموزش و پرورش به جای توسعه زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری در این حوزه و استخدام نیرو از زیرساخت‌ها و ظرفیت‌هایی که سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور دارد، بهره ببرند. ما یک ظرفیت فوق‌العاده داریم. در حال حاضر 658 مرکز آموزش دولتی در کشور داریم که 5 هزار مربی در این بخش فعالیت می‌کنند.
همچنین با توجه به تأکیدات مسئولان نسبت به توجه ویژه به بخش خصوصی، امروز بیش از 21 هزار آموزشگاه آزاد فنی و حرفه‌ای فعالیت می‌کنند و 30 هزار مربی در این بخش فعال هستند. بنابراین دعوت می‌کنیم همه پای کار بیایند و از این زیرساخت‌ها استفاده کنند. همچنین از دو وزارتخانه علوم و آموزش و پرورش می‌خواهیم دوره‌های آموزشی که متناسب با رشته تحصیلی است را به‌عنوان واحد درسی بپذیرند، زیرا اینها انگیزه ایجاد می‌کند.»
مهارت و سنجش حرفه‌ای
«سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای دو مأموریت مهم دارد. اول آموزش مهارت و دوم سنجش حرفه‌ای. این دو بخش در این دولت نسبت به مدت مشابه در دولت‌های قبل بیش از 50 درصد رشد داشته است. اقبال روزافزون است و این نویدبخش آینده است.» این را مهندس عظیمی می‌گوید و ادامه می‌دهد: «سرمایه انسانی در هر دولت و حاکمیت، مهم‌ترین سرمایه است. باید این سرمایه را در جهت درست آن هدایت کرد. یعنی یک زمان سیاست کشور توسعه مراکز آموزش رسمی بود و آموزشگاه‌های دولتی، آزاد و غیرانتفاعی روز به روز افزایش پیدا کردند اما امروز بر اساس نیاز کشور و متناسب با مطالعات جهانی باید به مهارت توجه کنیم. ما این ظرفیت را داریم و هم تجربه‌های موفقی را نیز در این زمینه پشت سر گذاشته‌ایم. سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای یک سازمان ریشه‌دار و جهانی و مدارک آن هم قابل اعتبار است. خوشبختانه امروز استقبال خیلی خوبی از دوره‌های مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای می‌شود. یکی از راهبردهای جدی ما توسعه مراکز جوار کارگاهی است. یعنی آموزش را به شکل کارگاه در قالب یک واحد آموزشی در صنایع ایجاد می‌کنیم و همه اینها به درخواست خود صنایع است.
امروز بیش از 3500 مرکز جوار کارگاهی در کشور داریم. در 6 ماه گذشته با صنایع مختلف از جمله دو شرکت خودروسازی بزرگ کشور و یکی از شرکت‌های بزرگ تولید خودروهای دیزلی هم قراردادهای آموزشی امضا کرده و واحدهای آموزشی افتتاح کردیم. بند ثابت همه این تفاهمنامه‌ها آموزش‌های مهارتی نیروهای موجود و سنجش صلاحیت آنها در کنار بحث تأمین نیروهای انسانی و آزمون‌های استخدامی از مسیر فنی و حرفه‌ای است. این امر می‌تواند کمک کند تا شرکت‌های مختلف نیروی کاری را که نیاز دارند از طریق ما تأمین کنند. نیرویی که ما معرفی می‌کنیم، مهارت آموخته هستند و نیاز به آموزش‌های واسطه‌ای ندارند. ضمن اینکه آزمون‌های فنی و حرفه‌ای 25 درصد کتبی و 75 درصد عملی است و کسانی که در این آزمون‌ها موفق می‌شوند، حتماً نیروهای ماهری هستند.
