رفت و برگشت شاسی‌بلندها از آسیب به محیط زیست تا امدادرسانی به شهروندان
آفرودر‌هایی که یار می‌شوند نه بار
نیلوفر منصوری
خبرنگار
بارش سفید برف، در کمترین زمان، وضعیت را قرمز کرد. برفی به ارتفاع 80 تا 90 سانتی‌متر که راه‌های ارتباطی هزاران روستای اردبیل را هفته گذشته قطع کرد. برف راه‌های مواصلاتی را بست و هیچ خودرویی امکان تردد در جاده‌ها را نداشت، حتی جاده‌های مالرو هم زیر بارش برف مدفون شده بودند. آنان که در جاده بودند در خودروهایشان در زیر بارش برف ماندند و آنان که در شهر و روستا بودند در خانه‌های خود محبوس شدند. بارش سنگین برف، برق و گاز را قطع کرد، آب یخ بست، مدارس تعطیل و برخی از زیرساخت‌های استانی تخریب شد.
نیروهای امدادی پای کار بودند. اما شهروندان هم دست روی دست نگذاشتند و در کنار نیروهای امدادی و خدمات‌رسان، آستین همت بالا زدند و برای یاری همشهریان خود، راهکارهایی به‌کار بستند. راهکارهایی امیدبخش که به زودتر سروسامان گرفتن شرایط بحرانی کمک کرد. شهروندانی که اصولاً از آنان به‌عنوان مخرب محیط زیست و منابع طبیعی یاد می‌شود. اما در شرایط بحرانی به فکر امداد و رساندن مواد بهداشتی و امدادی و اغذیه به آسیب‌دیدگان هستند. این اولین بار نیست و آخرین بار هم نخواهد بود، چنانچه در حادثه‌های قبل هم نشان دادند که با خودروهای شاسی بلند دو دیفرانسیل خود برای نجات خودروهای در راه مانده، سیلزدگان و اسکان اضطراری آسیب‌دیدگان در تمام نقاط کشور شتافته‌اند.
برخی از استان‌های کشور را با سوز سرما و کولاک و برف و بورانش می‌شناسند. برخی دیگر از استان‌ها مستعد سیلاب و آبگرفتگی هستند. برخی نیز مستعد زلزله و حوادث دیگر. هر حادثه‌ای که باشد، جاده‌ها مسدود می‌شود. مردم در دریافت آذوقه در مضیقه هستند و امکانات بهداشتی و درمانی به سختی به دستشان می‌رسد. این حوادث امکان تهیه این موارد را برایشان سخت می‌کند. نورالدین هاشمی، رئیس کلوپ ملی سافاری کانون جهانگردی و اتومبیلرانی جمهوری اسلامی ایران به «ایران» می‌گوید: با اینکه در این حوادث چهره‌ها و حرکت‌های خوبی از آفرودرها به جای مانده است ولی به‌دلیل عدم آموزش‌های کافی، برخی آفرودسواران را مخرب محیط زیست می‌دانند. باید گفت که مقوله آفرود با طبیعت‌گردی فرق می‌کند.
می‌گویند آفرودرها عاشق ماشین‌های شاسی بلند هستند. بیراهه نوردانی که در تفریح در مسیرهای غیرممکن و صعب‌العبور طبیعت چیزی کم نمی‌گذارند. آنان معتقدند که رانندگی در مسیرهای سخت و پر ریسک مانند یک مُسکن شادی‌آور عمل می‌کند! حالا این روزها هم تب آفرودسواری به‌عنوان یک ورزش شناخته‌شده، بالا گرفته است. تأثیر این سبک از ماشین‌سواری اگرچه عوارض منفی بر محیط زیست و منابع طبیعی بر جای می‌گذارد و انتقادات فعالان محیط زیست را در پی دارد، اما از منظری دیگر آفرود سواران به‌دلیل مهارت‌های رانندگی در شرایط غیرمتعارف و تجهیز همیشگی خودروهای خود، یاری‌گر هموطنان در اقصی نقاط کشور در حوادث طبیعی و غیرطبیعی نیز بوده‌اند.
به گفته این مسئول، خودروهای آفرود، اتومبیل‌های دو دیفرانسیلی هستند که براساس ساختارشان قابلیت حرکت در جاده‌های ناهموار و مسیرهای صعب‌العبور دارند و رانندگان آموزش‌دیده با استفاده از مهارت رانندگی، با این اتومبیل‌ها توانایی حرکت در مسیرهای ناهموار را دارند. به همین جهت بسیاری از این افراد در حوادث طبیعی و غیرطبیعی به کمک آسیب دیدگان شتافته‌اند. از جابه‌جایی مجروحین، جابه‌جایی نیروهای امدادی، کمک‌رسانی به مردم گرفتار، رساندن اقلام غذایی، امدادی، دارویی و وسایل مورد نیاز به حادثه‌دیدگان، حمل تجهیزات و اقلام مورد نیاز در مناطق صعب‌العبور، رساندن مقادیری از کمک‌های مردمی به مردم حادثه‌دیده از فعالیت آفرودرها در شرایط بحرانی و سخت است.
به گفته رئیس کلوپ ملی سافاری، زمانی‌که حادثه‌ای در منطقه‌ای صورت می‌گیرد؛ اگر به‌طور مثال نیروی انتظامی، هلال احمر و یگان‌های امدادی 100 ماشین دو دیفرانسیل در اختیار داشته باشند؛ ممکن است با استفاده از خودروهای دو دیفرانسیل شخصی که دست آفرودرها است و برای کمک‌رسانی بسیج می‌شوند، این توانایی چند برابر شود؛ کما اینکه در زلزله‌ای که چند سال پیش در کرمانشاه اتفاق افتاد این ماجرا مشهود بود. او ادامه می‌دهد: از سراسر ایران، افرادی که از این نوع اتومبیل‌ها استفاده می‌کردند و مهارت‌های لازم را داشتند خودشان را معرفی کردند و کارهای کمک‌رسانی را انجام دادند و زمانی که در منطقه حاضر شدند به یگان‌های امدادی و نجات این توانایی را دادند که با استفاده از خودروهایشان به مناطقی بروند که بسیار صعب‌العبور بود. البته ذکر این نکته ضروری است که چنانچه آفرودرها، بخواهند در شرایط بحرانی وارد ماجرا شوند باید در زیرمجموعه گروه‌ها و امدادگران اصلی مثل هلال احمر و نیروی انتظامی و به‌عنوان همیار فعالیت کنند.
هاشمی می‌افزاید: این نوع خودروها در جاهای مختلف از قبیل نظامی، انتظامی، راهداری‌ها، شرکت‌هایی که به نوعی کارشان در طبیعت است مثل وزارت نیرو، شرکت نفت فلات قاره و هلال احمر در جاهایی که کارهای امدادرسانی را انجام می‌دهند وجود دارند که برای بازدهی بیشتر لازم است رانندگان آنها نیز آموزش‌های لازم را ببینند.
او در ادامه می‌افزاید: به آفرودرها و علاقه‌مندان به امداد در شرایط بحرانی توصیه می‌کنیم، هیچ‌وقت آتش به اختیار عمل نکنند. باید با مجموعه مسئولان و ارگان‌های ذی‌ربط هماهنگ باشند و در کنار آنان وارد عمل شوند. نباید رفتاری انجام دهند که به‌دلیل عدم هماهنگی، مانع از امدادرسانی نیروهای اصلی و نهادهای ذی‌ربط شوند.
«یار باشیم نه بار»
هلال احمر تخصص امدادرسانی دارد و آفرودرها باید در کنار دست این افراد قرار بگیرند و از دستورات آنها پیروی کنند.
نقش آفرودبازها در امدادرسانی
سیل نوروز سال 1398 هیچ‌گاه فراموش نمی‌شود؛ سیلی که کام بسیاری از مسافران نوروزی را تلخ کرد. در میان این تلخی اما صحنه‌ها و تصاویر بی‌نظیری از همدلی و نوعدوستی ثبت و ضبط شد که اجازه نداد، سیلی سیلاب دوام چندانی داشته باشد. بسیاری از آفرودرهای این شهر و شهرهای همجوار جزو اولین کسانی بودند که نتوانستند دست روی دست بگذارند و در خانه بنشینند.
فرید صدیقی از آفرودسوارانی است که از اولین لحظات وقوع سیلاب به کمک مردم گرفتار شتافت. او به «ایران» می‌گوید که در همان روزهای اول، اقدام به نجات خودروهای گرفتار در سیل کردیم و برای امدادرسانی گرفتاران، با توزیع اقلام ضروری، اغذیه و امکانات دارویی و بهداشتی تا حد ممکن کمک می‌کردیم. به گفته او، با توجه به اینکه بسیاری از خودروهای امدادی ارتفاعشان کم است و در شرایط بحرانی مانند سیل و زلزله نمی‌توانند براحتی مأموریت امدادرسانی را انجام دهند، ما با خودروهای آفرود که از ارتفاع بالایی برخوردارند، براحتی می‌توانستیم مسیرهای سخت گذر و سیلابی را طی کنیم.
حسین زاهدی؛ آفرودر دیگری است که با خودروی خود برای نجات خودروهای گرفتار در سیل آستارا کمک کرده است. او می‌گوید: به دلیل مسدود شدن چندین خیابان اصلی مرکز شهر، توانستم چند خودروی گرفتار در آب را نجات دهم. همچنین برای بعضی از خانواده‌های گرفتار در خانه هم اقلام مورد نیاز بهداشتی و خوراکی بردم.
یکی دیگر از آفرودسواران می‌گوید: در منطقه‌ای در اطراف تهران در حال بیراهه‌نوردی بودیم که به یک پژوی 206 برخورد کردیم که در گل گیر کرده بود و ما که دارای تجهیزات لازم بودیم توانستیم خودروی آنان را از گل‌ولای خارج و به نزدیک‌ترین جاده برسانیم.
فرشاد افسری صحبت‌های خود را اینگونه ادامه می‌دهد: به دلیل بهره‌مندی خودروهای آفرود از تجهیزات کمک‌رسانی و همچنین راننده‌های حرفه‌ای برای تردد در مسیرهای سخت، این افراد که اغلب در قالب تیم هستند در مواقع بحرانی می‌توانند برای کمک‌رسانی، بیشترین خدمت را کنند. درصورتی که تاکنون این توانایی‌ها از سوی برخی مسئولان هیچ‌گاه جدی گرفته نشده است.