پرداخت تسهیلات در قالب کمک به مستأجران با عنوان وام ودیعه مسکن، چند سال است که اجرا می‌شود، اما هر سال تعداد متقاضیان بسیار بیشتر از مستأجرانی بود که موفق به دریافت این وام می‌شدند، اما آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد در 9 ماهه امسال از 386 هزار و 212 متقاضی دریافت تسهیلات ودیعه مسکن که اقدام به تشکیل پرونده کردند، 341 هزار و 54 نفر موفق به دریافت این تسهیلات شده‌اند.
مبلغ تخصیصی برای وام ودیعه 40 هزار میلیارد تومان بود که 22 هزار میلیارد تومان آن در 9 ماهه امسال پرداخت شده است یعنی حدود نیمی از مبلغی که بانک مرکزی برای پرداخت وام ودیعه مسکن به بانک‌ها تخصیص داده، هنوز پرداخت نشده است. این در حالی است که شورای پول و اعتبار، آذرماه امسال، سقف پرداخت تسهیلات ودیعه مسکن توسط شبکه بانکی را از 40 هزار میلیارد تومان به 80 هزار میلیارد تومان افزایش داد. با توجه به افزایش سقف تسهیلات تخصیصی برای وام ودیعه و از سوی دیگر افزایش سرعت پرداخت وام، به نظر می‌رسد تا پایان امسال تمام متقاضیان بتوانند وام خود را دریافت کنند. همزمان با افزایش سقف پرداخت تسهیلات ودیعه مسکن توسط شبکه بانکی از 40 هزار میلیارد تومان به 80 هزار میلیارد تومان، شورای پول و اعتبار مبلغ تسهیلات فردی ودیعه مسکن را هم به حدود دو برابر افزایش داد و روز گذشته بانک مرکزی این مصوبه را به بانک‌ها ابلاغ کرد.
به نظر می‌رسد کاهش تعداد درخواست برای دریافت وام ودیعه، به‌خاطر دریافت این وام از سوی مستأجران در سال‌های قبل باشد، مستأجرانی که در سال‌های قبل وام را دریافت کرده‌اند، نمی‌توانند دوباره متقاضی دریافت وام باشند و اولویت با متقاضیان جدید است. به این ترتیب تعدادی از مستأجران از صف دریافت وام خارج شده‌اند.
با افزایش قیمت مسکن در بیش از یک دهه اخیر، اجاره بهای مسکن نیز جهش داشته است و در حال حاضر تورم اجاره‌بها بیش از تورم مسکن است. برای حمایت از مستأجران از ابتدای امسال ساماندهی بازار اجاره اجرا شده و همزمان با این برنامه، پرداخت تسهیلات ودیعه نیز تا آخر امسال ادامه دارد. بر اساس آمار رسمی در آذر امسال تورم اجاره‌بها نسبت به مدت مشابه سال قبل 50 درصد افزایش داشت که البته این رشد نسبت به آخرین ماه تابستان (فصل جابه‌جایی‌ها)، که برابر 59 درصد بود، کمتر شده است و به نظر می‌رسد با کاهش 50 درصدی تورم مسکن از تابستان امسال، تورم اجاره‌بها نیز به تدریج کاهشی شده است؛ هر چند کاهش آن با توجه به جهش‌های متعدد در این سال‌ها، همچنان فشار مالی زیادی را بر مستأجران که اغلب از اقشار متوسط و با درآمد پایین جامعه هستند، وارد می‌کند. پرداخت وام ودیعه مسکن، برای جبران بخشی از هزینه اجاره‌بهای خانوار از سوی دولت در نظر گرفته شده است. با دو برابر شدن مبلغ تسهیلات، پوشش هزینه اجاره‌بها با دریافت تسهیلات نیز بیشتر از قبل شده است.
بر اساس این گزارش با دو برابر شدن مبلغ تسهیلات ودیعه مسکن، این وام در تهران 200 میلیون تومان، مراکز استان‌ها 150 میلیون تومان، سایر شهرستان‌ها 100 میلیون تومان و برای مناطق روستایی 40 میلیون تومان تعیین شده است و روز گذشته به 20 بانک عامل ابلاغ شد.
در دستورالعمل ابلاغی بانک مرکزی بانک‌های ملت، ملی، مسکن، صادرات، بانک رفاه کارگران، سپه، تجارت، شهر، سامان، پاسارگاد، خاورمیانه، پارسیان، سینا، کارآفرین، آینده، گردشگری، اقتصاد نوین، ایران‌زمین، پست‌بانک و مؤسسه اعتباری ملل به‌عنوان بانک‌های عامل پرداخت تسهیلات تعیین شده‌اند.
براساس این بخشنامه بانک مرکزی، متقاضیان این تسهیلات می‌بایست دارای اجاره‌نامه رسمی یا اجاره‌نامه ثبت‌شده در سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات و دارای کد رهگیری، حداکثر 6 ماه قبل از ثبت درخواست متقاضی در سامانه باشند. متقاضی موظف است اطلاعات سکونت و مالکیت خود را در سامانه املاک و اسکان ثبت کند.
همچنین متقاضیان و همسر آنها، متعهد هستند که در زمان ثبت‌نام، فاقد مسکن و یا زمین مسکونی ملکی باشند. چنانچه در هر زمان سابقه مالکیت متقاضی یا همسر او محرز شود، از فرایند پرداخت تسهیلات حذف می‌شوند و در صورت اخذ آن تسهیلات، متعهد به بازگشت تسهیلات دریافتی و جبران خسارات و جرایم مربوط به آن خواهند بود.
برای دریافت تسهیلات ودیعه مسکن متقاضیان باید ابتدا در سامانه وزارت راه و شهرسازی ثبت‌نام و مدارک مورد نیاز را در این سامانه بارگذاری کنند، پس از تأیید تقاضا، متقاضیان به بانک‌ها معرفی می‌شوند. بعد از معرفی متقاضی از سوی وزارت راه و شهرسازی به بانک عامل، بانک موظف است قبل از پرداخت تسهیلات نسبت به اخذ استعلام از سامانه سمات بانک مرکزی بابت عدم دارا بودن تسهیلات جاری در بخش مسکن شامل تسهیلات ساخت، خرید، جعاله و ودیعه مسکن برای متقاضی و همسر او اقدام و درصورت مثبت بودن این استعلام نسبت به رد درخواست متقاضی در سامانه با ذکر دلیل اقدام کند. بنابر دستورالعمل بانک مرکزی، اگر متقاضیان دریافت وام ودیعه مسکن، جرایم مالیاتی داشته باشند، نمی‌توانند این وام را دریافت کنند.

برش

تمرکز بر کاهش مبلغ اقساط
با توجه به اینکه نرخ سود وام ودیعه بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی مطابق نرخ سود تسهیلات بانکی مصوب شورای پول و اعتبار است، مستأجران که وام ودیعه مسکن ۲۰۰ میلیون تومانی را در تهران دریافت کنند، با احتساب نرخ سود ۲۳ درصد و مدت بازپرداخت پنج ساله، باید ماهانه حدود پنج میلیون و 500 هزار تومان قسط بپردازند.
سیاستگذاران تلاش کرده‌اند با افزایش زمان بازپرداخت به 5 سال، مبلغ اقساط برای خانوار کاهش یابد. اولویت پرداخت تسهیلات ودیعه مسکن با متقاضیانی است که تاریخ ثبت‌نام آنها برای دریافت وام، مرداد سال گذشته ثبت شده است.
حمایت از مستأجران در قالب طرح‌هایی مانند ساماندهی بازار مسکن، اخذ مالیات از واحدهای خالی با هدف عرضه به بازار و یا پرداخت تسهیلات ودیعه، اگر چه نتوانسته فشار مالی ناشی از افزایش اجاره‌بها را برای مستأجران به‌طور کامل رفع کند اما فعالان بازار مسکن این حمایت‌ها را ضروری می‌دانند. از سوی دیگر آنها معتقدند راهکار اصلی، ساخت واحدهای مسکونی برای تأمین مسکن این اقشار است تا آنها از بازار اجاره خارج شوند و خودشان صاحب خانه شوند.
در نهضت ملی مسکن، هدف تأمین مسکن این اقشار در اولویت است، هرچه واحدهای نهضت ملی مسکن در زمانبندی تعیین‌شده و با سرعت بیشتری ساخته شود، از خیل متقاضیان اجاره مسکن کاسته و فشار از این بازار برداشته می‌شود.