نگاهی به مواضع ترکیه در قبال جنگ غزه به بهانه دیدار محرمانه اسماعیل هنیه با وزیر خارجه ترکیه
بازی اردوغان در شطرنج غزه
فائزه سادات یوسفی
خبرنگار
روز گذشته منابع دیپلماتیک گزارش دادند، «هاکان فیدان»، وزیر امور خارجه ترکیه شامگاه شنبه با «اسماعیل هنیه» رئیس دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی فلسطین «حماس» دیدار و رایزنی کرد. این اولین تماس رسمی بین ترکیه و حماس در بیش از سه ماه گذشته است. با وجود اینکه این منابع از محل دیدار اطلاعاتی ارائه نکردند اما خبرگزاری فرانسه اعلام کرد که نشست در قطر صورت گرفته است.
به گزارش خبرگزاری آناتولی بر اساس اطلاعات دریافتی از منابع وزارت امور خارجه ترکیه، هدف از این دیدار، تأمین آتش‌بس در اسرع وقت در غزه بوده است. علاوه بر این، اقداماتی که باید برای افزایش کمک‌های بشردوستانه انجام شود، مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین دو طرف، مسائل مربوط به آزادی گروگان‌ها و راه‌حل دو دولتی برای صلح دائمی را مورد بررسی قرار دادند.
با وجود آنکه روابط ترکیه با رژیم صهیونیستی در سال 2022 بعد از وقفه‌ای 4 ساله از سر گرفته شد، اما این روابط پس از عملیات نظامی رژیم صهیونیستی در غزه به طرز چشمگیری کاهش یافته است. اردوغان مواضع بسیار تندی علیه صهیونیست‌ها اتخاذ کرده و آنها را جنایتکار جنگی و اشغالگر نامیده و اظهار داشته است: «شهر غزه، فلسطین، در سال 1947 چه بود و امروز چگونه است؟ اسرائیل، چطور به اینجا رسیدی؟ شما یک اشغالگر هستید. شما یک سازمان هستید.»
علاوه بر آن، ترکیه حماس را یک سازمان تروریستی نمی‌داند و از نظر اردوغان غرب مقصر اصلی قتل عام غزه است. وی در سخنانی به تصریح بیان داشت که حماس یک گروه آزادیبخش است که برای حفاظت از سرزمین‌ها و مردم خود نبردی را به راه انداخته است.
در جدیدترین اقدام گسترده ترکیه علیه اسرائیل این کشور 33 نفر مظنون به فعالیت برای سرویس اطلاعاتی اسرائیل موساد را بازداشت کرده است. همزمان با این اقدامات، مردم ترکیه نیز همراه با دیگر مردم جهان، راهپیمایی‌های اعتراضی را در حمایت از فلسطین و ابراز همبستگی با مردم غزه برپاداشتند و خواهان توقف جنگ و محکومیت رژیم صهیونیستی شده‌اند.
عدم تناسب عملکردها
با انتظارات جهانی
با وجود این اما برخی رفتار دولت ترکیه در تعامل با رژیم صهیونیستی مورد نقد مردم و ناظران جهانی واقع شده است. چرا که به واقع انتقادات تند دولت ترکیه از رژیم صهیونیستی با عملکرد این کشور در قبال رژیم صهیونیستی تناسب ندارد و ناظران آن را به رویکرد متعادل‌سازی در سیاست خارجه آن مرتبط می‌دانند. به عنوان نمونه، این کشور در حالی که شاکر اوزکان تورونلار، سفیر ترکیه در اسرائیل را یک هفته پس از خروج دیپلمات‌های اسرائیل از این کشور، فراخواند، اما روابطش را به طور کامل با تل آویو کاهش نداد و اعلام کرد، قطع کامل این ارتباط امکان پذیر نیست.
از سوی دیگر روابط تجاری ترکیه با اسرائیل علیرغم فراز و نشیب‌های روابط دوجانبه، پیوسته و قوی باقی مانده است. تحلیلگران عقیده دارند، مشکلات اقتصادی ترکیه، لغو یکجانبه روابط با رژیم صهیونیستی را برای این کشور دشوار کرده است. بنا بر داده‌های سازمان آمار دولتی ترکیه در حالی که صادرات ترکیه به اسرائیل در ماه نوامبر سال گذشته ۳۱۰ میلیون دلار بود این رقم در ماه دسامبر با ۳۴/۸ درصد افزایش به ۴۳۰ میلیون دلار رسیده است. اما این موضوعی است که مورد اعتراض داخلی واقع شده و تازه‌ترین آمارها نشان می‌دهد که اغلب مردم این کشور مخالف تجارت با رژیم صهیونیستی هستند. علاوه بر آن، آنکارا سهم خود را در تأمین نفت سرزمین‌های اشغالی، با وجود مخالفت‌ها و درخواست‌های منطقه‌ای برای توقف صادرات نفت و مواد غذایی به اسرائیل در همبستگی با فلسطینی‌ها حفظ کرده است.
فرصت شناسی اردوغان
با آنکه ارزیابی از اظهارات تند اردوغان علیه رژیم صهیونیستی و طرفداری از حماس و فلسطین نشان از دور شدن این کشور از غرب دارد اما در عین حال آنکارا با امضای پروتکل الحاق سوئد به ناتو و ارسال آن به پارلمان برای تصویب نهایی تلاش کرد که سطح روابط خود با امریکا و غرب را حفظ کند. چرا که این کشور تلاش دارد از این فرصت استفاده کرده و ناوگان فرسوده هوایی خود را با خرید هواپیماهای اف-16 از امریکا احیا کند.
از طرفی، آنکارا تمایل دارد که نقش مؤثری را در ایام پساجنگ اداره غزه عهده‌داری کند و تلاش این کشور برای میانجیگری در مناقشات منطقه‌ای مؤید همین نگاه است. از نظر شورای آتلانتیک، این کشور با تکیه بر سابقه خود در عملیات‌های نظامی حافظ صلح چند ملیتی و ناتو مانند افغانستان و بوسنی و هرزگوین تلاش دارد نقشی را برای ارتش ترکیه در حفاظت از غیرنظامیان در صورت ایجاد یک نیروی مورد تأیید سازمان ملل، ایفا کند.