ایران واشقانی فراهانی
خبرنگار

 «عاطفه» همیشه برایش پرسش است که بعد از خواندن یک رمان یا پایان دوره تحصیلی با این حجم از کتاب‌های استفاده شده یا نشده چه می‌تواند بکند؛ کتاب‌هایی که یا مطابق سلیقه و روحیاتش نیست یا رمان‌هایی معروف است که چندبار مرور کرده و داستانشان دیگر جذابیتش را از دست داده و پایان آنها لو رفته است. این معلم جوان می‌گوید: هنر ظریف انتخاب کتاب مناسب برای هدیه، مستلزم درک سلیقه گیرنده با ترجیحات خاص اوست. با دقت به علایق طرف مقابل در انتخاب رمان، تاریخ، فلسفه یا نیازهای او به کتب آموزشی دانشگاهی و کنکوری، سطح عمیقی از مراقبت و محبت به او منتقل می‌شود. اهدای کتاب، قواعد و چهارچوب‌های خاص خودش را دارد. بی‌توجهی به تناسب محتوای کتاب با سن و میزان تحصیلات و آگاهی افراد، ممکن است فرد را از مطالعه و کتابخوانی خسته و دلسرد کند.
او پس از تردیدی که حالا جای خود را به یقین داده است، تصمیم به اهدای آنها می‌گیرد؛ اهدای دانایی و تفکر. عاطفه در صفحه اول هر کتاب، یادداشتی به یادگار می‌گذارد برای نشاندن لبخند بر لبان کسی که قرار است آن را ورق بزند: «دنیا را کمی بهتر کنیم». شاید این اشتراک‌گذاری بتواند مسیری برای نشان دادن عشق و تقویت روابط اجتماعی باشد.
«مریم» کتابی را به نیمه رسانده و عقیده دارد یکی از عاشقانه‌ترین رفتارهایی که از یک کتابخوان حرفه‌ای سر می‌زند، کند خواندن کتابی است که عاشقانه دوستش دارد. برای او زیستن در فاصله میان واژه‌ها، زیباترین دقایق عمرش است. او هم عقیده دارد هرچند هدیه دادن کتاب یکی از پسندیده‌ترین رفتار‌هاست که باعث ترویج فرهنگ مطالعه و ترغیب افراد به تفکر می‌شود، اما می‌توان این بهترین هدیه را با سنت شکنی و نگاه نو، زیباتر و درخشان‌تر کرد. با اهدای کتاب خوانده شده!
این پزشک فوق تخصص می‌گوید: کتاب نماد تفکر و عقلانیت است، به عنوان بهترین هدیه از گذشته تا فردا به حساب می‌آید. اهدای کتاب دست دوم، به عنوان یک حرکت متفکرانه و پایدار، آثار و نتایج ماندگارتری دارد؛ هدیه‌ای نوستالژی، همراه با صرفه‌جویی و احساس مسئولیت در برابر محیط زیستمان است. کاری که هم‌زمان، عشق به مطالعه و ارتباطات شخصی را در جهانی پرسرعت تقویت می‌کند. چنین هدیه‌ای، ممکن است در ظاهر غیرعادی به نظر برسد؛ با این حال، ناخواسته در دنیای دیجیتال، آغازگر یک ارتباط بی‌انتها و عمیق است که از مرزهای زمان فراتر می‌رود. کتاب‌های خوانده شده که دست به دست گشته‌اند، آغشته به تفکرات و احساسات خوانندگان قبلی بوده و ویژگی‌هایی دارند که کتاب‌های تازه چاپ شده، نمی‌توانند آنها را تکرار کنند. این کتاب‌ها قبلاً زندگی کرده‌اند؛ رایحه مرموزی که در میان سطرهای آن پیچیده است، حامل تکه‌ای از تاریخ است که منتظر کشف شدن توسط روح جدیدی است. این کتاب‌ها پیوند میان تفکرات دو آدم غریبه و دور از هم است که می‌تواند قلب و ذهن هر دو طرف را تحت تأثیر قرار دهد. یک یادداشت دست‌نویس را تصور کنید که در داخل صفحات قرار دارد. این یادداشت، پلی بین تو و فرد قبلی است و کتاب را از یک وسیله ساده، به نشانه‌ای از ابراز احساسات قلبی ارتقا می‌دهد.
مریم حالا که یک زن 50 ساله است، نگاه متفاوتی به جهان دارد. می‌گوید که هدیه دادن کتاب‌های دست دوم، یک انتخاب آگاهانه است که با ارزش‌های حفظ محیط زیست، هم جهت است. عمل بازیافت کتاب‌ها و تغییر کاربری آنها، در جهان مدرن امروز اهمیت زیادی دارد و به کاهش تقاضا برای تولید کتاب‌های جدید و مراقبت از درختان کمک می‌کند. از طریق این انتخاب، هدیه دهندگان یک پیام دوگانه را منتقل می‌کنند: محبت آنها به گیرنده و تعهدشان به مراقبت از محیط زیست.
او از این می‌گوید که هدیه دادن کتاب دست دوم، کلیشه‌های رایج را به چالش می‌کشد و فرصتی برای نشان دادن عمق تفکر خود و روشن کردن لایه‌های معنایی در یک هدیه به ظاهر ساده فراهم می‌آورد.
علی علی‌اکبری، مدیر روابط عمومی اوقاف البرز است و به این اشاره دارد که در سال‌های اخیر، نوعی رسم و نگاه جدید در جریان وقف کتاب آغاز شده است؛ پیش از این وقف کتاب و نذر کتاب مطرح بوده اما به تازگی «وقف در گردش کتاب» رواج یافته است.
او می‌گوید: چقدر خوب است که علاوه بر وقف و اهدای مواد غذایی و خوراک، به خوراک‌های معنوی هم توجه می‌شود. پیش از این واقفان، بخشی از اموال خود را جهت مصرف و خوراک نیازمندان اهدا می‌کردند. مثلاً عواید یک باغ میوه یا درآمد یک ملک جهت اطعام نیازمندان. اما این سال‌ها با پدیده نوظهور وقف در گردش کتاب، شاهد اتفاق مثبتی هستیم. وقف کنندگان با اهدای کتابخانه شخصی‌شان، کتاب‌های مختلف ادعیه، آموزشی، داستان، شعر، درسی و کمک درسی را با این نیت که بیش از یک ماه نزد استفاده کننده نماند، به گردش و حرکت وا می‌دارند. در این شیوه از وقف گاهی با کتاب‌هایی مواجه می‌شویم که بیش از صد اسم در فهرست امانت گیرندگانش نوشته شده است و انگار یک جریان فکری خانه به خانه چرخیده و دیدگاه مشترک مردمی شده که پیوند دهنده‌اش، فرد واقف است.
او اشاره به این دارد که کتابخانه‌های موقوفه زیادی در کنار دانشگاه‌ها، بقاع متبرکه، مراکز فرهنگی و حتی مراکز درمانی قرار دارند و در سال‌های اخیر حدود 20 کتابخانه با عنوان «قفسه باز» کتاب‌های اهدایی و وقفی را در کنار سایر کتاب‌ها در اختیار مراجعین قرار می‌دهند تا آثار مثبت این نذرهای معنوی، ماندگار و جاری باشد. علی اکبری می‌گوید: در ارائه بسته‌های معیشتی و کمک‌های مؤمنانه به محرومان، کتاب‌هایی که از طرف واقفان اهدا شده‌ یا هزینه انتشارشان از سوی آنان تأمین شده است نیز در سبدهای حمایتی توزیع می‌شود. اما اگر نیت واقف، نه اهدای کتاب که فقط کتابخوانی باشد، به نهاد کتابخانه‌ها واگذار می‌شود تا در اختیار عموم قرار گیرد.
علیرضا مطیعی یک خیر نیک‌اندیش در استان مرکزی است که به تازگی پنج‌هزار جلد کتاب از کتابخانه شخصی خود را به این نهاد کتابخانه‌های عمومی اهدا کرده است. کتاب‌هایی شامل نسخ مرجع، نسخه نفیس خطی، دینی و تاریخی که به گفته مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان مرکزی، ارزش ریالی آنها بویژه نسخه خطی، بالاست و هنوز قیمت‌گذاری نشده است. این دوستدار کتاب علاوه بر اهدای کتاب، ۲۶ عدد قفسه را نیز در اختیار این اداره ‌کل قرار داده تا در کتابخانه مرکزی استان، در اختیار افراد اهل مطالعه قرار گیرد.
کتابخوانی، روشی برای دیدن و شنیدن افکار کسانی‌ است که شاید نوع نگاه‌شان با ما متفاوت باشد.برخی معتقدند این همان جایی است که ما تمرین مدارا می‌آموزیم و می‌پذیریم که کسانی هم هستند که به گونه‌ای دیگر می‌اندیشند و رفتار می‌کنند. از این رو می‌توان از کتاب به عنوان راهی عملی برای ترویج صلح و گفتمان در جهانی با تنوع فکری فراوان یاد کرد.
کتاب، ذهن خواب آلوده بسیاری از انسان‌ها را هوشیار و برای اوج گرفتن و پرواز به جهانی تازه، آماده می‌سازد. غبار از کتابخانه و ویترین زیبایی که چیده‌اید، بزدایید. این دوست دانا و یار مهربان را به همدیگر هدیه دهید.

بــــرش

کتابخانه‌های موقوفه زیادی در کنار دانشگاه‌ها، بقاع متبرکه، مراکز فرهنگی و حتی مراکز درمانی قرار دارند و در سال‌های اخیر حدود 20 کتابخانه با عنوان «قفسه باز» کتاب های اهدایی و وقفی را در کنار سایر کتاب ها در اختیار مراجعین قرار می‌دهند.