کنار هم قرار دادن دو گزارش مرکز آمار و شاخص مدیران خرید (PMI) که در ایران با عنوان شامخ منتشر می‌شود، نشان می‌دهد که کاهش نرخ بیکاری در فصل پاییز به معنای خروج نیروی کار از کشور نبوده است و ظرفیت‌های بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی خالی از نیروی کار است. همزمانی کاهش نرخ بیکاری به کمترین میزان خود در 19 سال اخیر با افزایش نرخ مشارکت اقتصادی در سه فصل ابتدایی سال 1402، دو گزاره‌ای هستند که نشان می‌دهد بازار کار کشور در نقطه مطلوب خود قرار گرفته است. محض نمونه، آخرین گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران از وضعیت شامخ در آذرماه امسال حکایت از آن دارد که در ماه‌های گذشته بسیاری از بنگاه‌ها و کارگاه‌های تولیدی- خدماتی با کمبود شدید نیروی کار روبه‌رو شده‌اند. برپایه گزارش مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در پاییز امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش 0.6 درصدی به 7.6 درصد رسیده و نرخ مشارکت اقتصادی برای سومین فصل متوالی با افزایش روبه‌رو شده. به‌طوری‌که در پایان این فصل نرخ مشارکت اقتصادی با 0.5 درصد افزایش به 41.5 درصد رسیده است. کاهش نرخ بیکاری و افزایش نرخ مشارکت اقتصادی اتفاقی است که در سه فصل سال ۱۴۰۲ رخ داده و کاهش نرخ بیکاری در سه فصل سال‌جاری هم‌راستا با افزایش نرخ مشارکت اقتصادی بوده است. این کاهش نرخ بیکاری نشان از رونق بازار کار دارد و به‌هیچ شکل نمی‌توان گفت این کاهش نرخ بیکاری متأثر از خروج نیروی کار است. 
وی با بیان اینکه معدل نرخ بیکاری در دولت سیزدهم تا الان ۸.۷۶ درصد است، گفت: معدل نرخ بیکاری کشور که از ۸۴ آغاز شده و قبل ازشروع دولت سیزدهم ۱۱.۳۹ درصد بود اکنون در کانال 8 درصد قرار دارد. اینها نشان می‌دهد که بازار کار در دولت سیزدهم رونق گرفته است. از بهار تا پاییز 1402، نرخ بیکاری در هر فصل نسبت به فصل قبل کاهش و نرخ مشارکت در هر فصل نسبت به فصل قبل افزایش یافته است. لذا می‌توان گفت در سال‌جاری بازار کار رو به بهبود رفته و حال آن بهتر است.

کاهش1.3 درصدی نرخ بیکاری
معمولاً کاهش نرخ بیکاری درصورتی‌که همزمان با افت نرخ مشارکت باشد، به معنای رکود در اقتصاد و وضعیت نامناسب محیط کسب و کار است و به تبع آن افراد بیکار تمایلی برای یافتن کار نخواهند داشت. اینها همه نشانه‌هایی از وجود وضعیت ناپایدار در اقتصاد خواهد بود و یکی از عوامل تأثیر‌گذار خروج نیروی کار از بخش‌های اقتصادی کشور است.
این در حالی است که اگر نرخ مشارکت اقتصادی که از نسبت جمعیت فعال (شاغل و بیکار) از جمعیت در سن کار به وجود می‌آید، با افزایش مواجه شود و همزمان با آن نرخ بیکاری نیز کاهش پیدا کند، اقتصاد کشور سیگنال مثبت می‌دهد و شاهد کاهش بیکاری واقعی خواهد شد. موضوعی که در فصل پاییز امسال رخ داده است. نگاهی به داده‌های مرکز آمار، گویای این موضوع است که در پاییز امسال تعداد افراد مشارکت کننده در بازار کار کشور پس از یک دوره رکود در اواسط دهه 80 و نوسان مداوم در دهه 90، با افزایش مواجه شده و در پاییز سال‌جاری به 26 میلیون و 819 هزار نفر رسیده است. علاوه بر افزایش تعداد مشارکت‌کنندگان، تعداد افراد بیکار نیز به 2 میلیون نفر رسیده است. بنابراین آمارها نشان می‌دهد در این مدت نرخ بیکاری از 8.9 درصد در پاییز سال 1400 با 1.3 درصد افت به 7.6 درصد در پاییز سال‌جاری کاهش یافته است. در این میان در پاییز امسال، 92.4 درصد از جمعیت فعال کشور مشغول به کار بوده‌اند.

روایت شامخ از وضعیت مطلوب اشتغال
همه این آمارها نشان می‌دهد که بازار اشتغال کشور در فصل پاییز در بازه مطلوب زمانی خود قرار داشته است. در ماه‌های اخیر، بنا به گفته مسئولان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در برخی استان‌های کشور واحدهای تولیدی با کمبود نیروی کار مواجه شده‌اند که نشان‌دهنده رونق گرفتن اقتصاد در این مناطق است. همانطور که در نوشتار ارائه شده توضیح داده شده، کمبود نیروی کار به معنای کاهش جمعیت فعال نبوده است. چرا که براساس آخرین گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران از وضعیت شاخص شامخ در آذرماه ۱۴۰۲ در ماه‌های اخیر بسیاری از شرکت‌ها با کمبود شدید نیروی کار مواجه شده‌اند. گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران از شاخص مدیران خرید که به شامخ معروف است نشان می‌دهد که میزان استخدام و به کارگیری نیروی انسانی در سه ماه پاییز امسال نسبت به سایر شاخص‌ها بالا بوده است. در مهرماه این میزان 49.56 درصد بوده که در آبان‌ماه با افزایش مواجه شده و به 52.39 درصد رسیده است. میزان استخدام و به کارگیری نیروی انسانی در سومین ماه پاییز امسال اگر چه میزان پایین‌تر از ماه قبل بوده اما همچنان بالای 50 درصد بوده و این رقم به 50.65 درصد رسیده است. آخرین نظرسنجی گردآوری شده نشان می‌دهد که شاخص مدیران خرید یا همان شامخ، وضعیت کسب و کار و اشتغال در موقعیت مطلوبی قرار گرفته است. نماگر شامخ بر مبنای 50 واحد است. به عبارتی هرگاه کمتر از این رقم باشد به معنای تضعیف موقعیت بوده و هر وقت بالاتر از آن باشد به معنی مطلوبیت است. حالا اگر دو گزارش مرکز آمار و شامخ کنار هم قرار داده شود، بیانگر این موضوع است که نرخ بیکاری واقعی بوده است و این نرخ به کمترین میزان خود در 19 سال اخیر رسیده است.

بــــرش

کاهش نرخ بیکاری متأثر از خروج نیروی کار نیست
معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت: زمانی می‌توان رونق بازار کار را تأیید کرد که نرخ بیکاری کاهشی و نرخ مشارکت اقتصادی افزایشی باشد. اگر کاهش نرخ بیکاری متأثر از کاهش مشارکت اقتصادی باشد نمی‌توان آن را خیلی قابل توجه دانست. محمود کریمی بیرانوند بیان کرد: کاهش نرخ بیکاری و افزایش نرخ مشارکت اقتصادی اتفاقی است که در سه فصل سال ۱۴۰۲ رخ داده و کاهش نرخ بیکاری در سه فصل سال‌جاری هم‌راستا با افزایش نرخ مشارکت اقتصادی بوده است. این کاهش نرخ بیکاری نشان از رونق بازار کار دارد و به‌هیچ شکل نمی‌توان گفت این کاهش نرخ بیکاری متأثر از خروج نیروی کار است.وی با بیان اینکه خالص اشتغال ایجادی در کل سال ۱۴۰۱ نیز مثبت بوده است، خاطرنشان کرد: فصل بهار ۱۴۰۲ تعداد ۷۲۸ هزار نفر خالص اشتغال ایجادی داشتیم که در تابستان به ۹۰۷ هزار نفر رسید. آخرین آمار مربوط به فصل پاییز، حکایت از ۷۰۶ هزار اشتغال ایجادی دارد.