یک حامی محیط زیست با پرداخت سه میلیارد تومان بخشی از زیستگاه یوزپلنگ را امن می کند
سگ‌ها از تلخاب می‌روند
زیست بوم/یک حامی محیط زیست با پرداخت سه میلیارد تومان بخشی از زیستگاه یوزپلنگ ایرانی را از مرتع‌دار تلخاب در حوزه پارک ملی توران شاهرود خرید و در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست قرار داد. مرتع تلخاب یک هزار رأس گوسفند دارد که نزدیک به ۳۰ سگ گله از آن حفاظت می‌کنند. براساس توافقی که بین این مرتع‌دار و سازمان حفاظت محیط زیست انجام گرفته، مرتع تلخاب فروردین ماه سال آینده خالی از گله و سگ‌های گله می‌شود. سگ‌های گله بعد از جاده‌ها دومین عامل مرگ یوزپلنگ‌های ایرانی هستند. حسن اکبری معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کشور همزمان با این توافق، از تأمین نیروهای حفاظتی برای قلمروهای اضافه شده به زیستگاه یوز خبر می‌دهد.
ایستاده در آستانه انقراض
کسی تعداد واقعی یوزپلنگ‌های جان به در برده از توسعه را نمی‌داند. ایران آخرین زیستگاه یوزپلنگ آسیایی است. سرشماری‌ها نشان می‌دهد که از جمعیت تیزپاترین گربه‌سان جهان، کمتر از 50 فرد در دشت‌های ایران زندگی می‌کند. این عدد هرچند دقیق و قابل اثبات نیست اما آژیر قرمز انقراض سومین گربه‌سان جغرافیای ایران بعد از شیر ایرانی و ببر مازندران به صدا درآمده است. یوز ایرانی را بیش از هر چیز تخریب زیستگاه، معدنکاوی، جاده‌سازی، سگ‌های گله و... به آستانه انقراض کشانده است. یوزپلنگ آسیایی، روزگاری 44 کشور را در این قاره در قلمرو خودش داشت. حالا زیستگاه آن به بیابان‌های استپی ایران محدود شده است.
نجات یوزپلنگ آسیایی
سازمان حفاظت از محیط زیست ایران در یک دهه گذشته روی تکثیر یوز در اسارت به‌عنوان راهکاری برای نجات یوزپلنگ آسیایی تمرکز کرد. طرح تکثیر ابتدا در پردیسان با آوردن دو یوز از میاندشت و سمنان به تهران کلید خورد. زندگی مشترک دلبر و کوشکی، به تکثیر یوزپلنگ ایرانی در اسارت منجر نشد. دلبر و کوشکی کنار گذاشته شدند و طرح با فیروز و ایران در سمنان ادامه یافت. جفتگیری آنها موفق بود اما در نهایت با مرگ سه توله یوز، برنامه با شکست روبه‌رو شد. منتقدان، سزارین یوز مادر یعنی ایران را دلیل مرگ توله‌ها و عدم موفقیت طرح اعلام کردند.
حفظ زیستگاه
پس از آن بود که سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد به جای تکثیر در اسارت باید به سمت حفاظت از زیستگاه‌ها رفت. حسن اکبری در گفت‌و‌گو با «ایران» افزایش قلمرو و افزایش طعمه با جابه‌جایی گونه‌هایی مثل آهو، قوچ، میش و... را راهکار پردیسان برای جلوگیری از انقراض یوزپلنگ ایرانی عنوان کرد.
اکبری با بیان اینکه در شمال توران؛ منطقه‌ای بالغ بر 400 هزار هکتار، بین سه منطقه توران، میاندشت و خوش ییلاق قرار دارد، گفت: این سه منطقه جزو مناطق 4گانه سازمان و تحت حفاظت هستند. توران و میاندشت حفاظت قابل‌قبولی دارند؛ اما خوش‌ییلاق دارای مشکلات جدی از جمله وجود دام زیاد است که وضعیت طعمه بخصوص طعمه‌های دشتی آن ضعیف شده است. مهم‌تر اینکه در این زیستگاه ما بین این سه زیستگاه عرصه‌ای بسیار مستعد برای یوزپلنگ داریم؛ اما تقریباً حفاظتی از آن صورت نمی‌گیرد.
منطقه مد نظر اکبری محدوده پل ابریشم در شمال توران است. ثبت تصاویر یوز در این محدوده، از جمله ثبت تصویر یک یوز مادر به همراه چهار توله‌اش، در چند سال گذشته توسط مردم، همیاران و محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست را به این نتیجه رسانده که محدوده مورد نظر را به قلمرو یوز اضافه کند.
او در گفت‌و‌گو با ایسنا از تأمین نیروی حفاظتی برای این محدوده خبر می‌دهد و می‌گوید: این محدوده با مشارکت و حمایت بخش خصوصی و در قالب تفاهمنامه‌ای میان استانداری خراسان شمالی و سمنان و اداره کل محیط زیست دو استان، به صورت یک مجموعه مدیریت و حفاظت می‌شود. از این طریق نیروی حفاظتی برای این محدوده تأمین شد و از هفته گذشته نیز محدوده پل ابریشم با همکاری کامل مسئول توران و میاندشت که جزئی از محدوده حفاظت شده است، تحت حفاظت قرار گرفت.
براساس برنامه‌ریزی مسئولان در پردیسان، افزایش قلمرو در شرق و جنوب شرق توران هم روی میز اجرا آمده است. اکبری می‌گوید: «زیستگاه‌های حاشیه توران و زیستگاه‌های آزاد جنوب شرق توران از نظر طعمه بسیار ضعیف هستند و حتی به صفر نیز رسیده‌اند. باید به این مناطق طعمه تزریق شود تا بتوانیم از گونه‌های این محدوده حفاظت کنیم.»
به گفته او، جابه‌جایی طعمه‌ها با مشارکت بخش خصوصی و در قالب تفاهمنامه‌ای آغاز شده است. براساس نقشه راهی که او ترسیم می‌کند سازمان حفاظت محیط زیست قصد دارد در دو ماه آینده قلمروهای جدیدی برای یوزپلنگ‌هایی که از توران خارج می‌شوند، تعریف کند.