عبدالله میر فردی

یکی از عوامل مؤثر در وقوع جرم، محیط‌ اجتماع و زندگی است و بررسی موضوعاتی همچون کیفیت و نحوه معماری مسکن و چگونگی شهرسازی در جوامع و شهرهای مختلف یک کشور و یا محله‌های متفاوت یک شهر مبین تأثیرگذاری محیط بر بزهکاری‌است. نوع و کیفیت معماری و شهرسازی در کاهش یا افزایش وقوع جرایم تأثیر بسیاری دارد هرچند در تصویب قوانین به این موضوع توجه چندانی نشده است.امروزه با گسترش شهرنشینی و افزایش رفتارهای ناهنجاری شهری بویژه جرایم، موضوع پیشگیری محیطی از طریق برنامه‌ریزی و طراحی محیطی اهمیت زیادی یافته است. علوم محیطی و شهرسازی با شناخت ویژگی‌های مؤثر مکانی و شرایط محیطی، در کنار سایر اقدامات دیگر می‌توانند از وقوع رفتارهای ناهنجار، جرم و جنایت در مکان‌های شهری پیشگیری کنند، به نحوی که فرد خلافکار فرصت اجرای رفتارهای مجرمانه و جنایتکارانه را در فضاهای شهری بسیار کمتر یابد. شهرسازی و نیز معماری ساختمان‌ها رابطه مستقیمی با جرم دارد. از این رو است که برخی کشورها در حوزه معماری جنایی به‌گونه‌ای علمی عمل می‌کنند و در طراحی ساختمان‌ها و شهرها توجه ویژه‌ای به این موضوع دارند که این توجه سبب جلوگیری از بروز جرم و جنایت تا حد ممکن می‌شود.
اگر به آمار پرونده‌های وارد شده به مراجع انتظامی و قضایی مناطق جنوب و حاشیه شهرهای بزرگ توجه کنیم، می‌بینیم که درصد قابل توجهی از جرایم ناشی از درگیری و نزاع ساکنان یک کوچه یا خیابان به‌واسطه نداشتن پارکینگ اختصاصی برای پارک وسیله نقلیه و همچنین نبود خیابان‌ها و کوچه‌های متناسب با استانداردهای شهرسازی اصولی است و همین موضوع باعث بروز اختلاف و در‌گیری و در نهایت وقوع جرایم و ایجاد اخلال در نظم اجتماعی می‌شود.
 از این‌رو در طراحی شهرها و معماری شهری باید به الگوهای معماری اسلامی و ایرانی که متناسب با خصوصیات اجتماعی و فرهنگی کشورمان هستند، توجه شده و در الگوبرداری از طراحی‌های سایر کشورها مراقبت شود که از هویت اسلامی خارج نشود. وظیفه مسئولان امر این است که با استفاده از نظریات کارشناسان سازمان‌های مختلف مهندسان و حقوقدانان برجسته به تصویب قوانین متناسب اقدام کرده و به نقش مهم و کلیدی معماری و شهرسازی در کاهش جرایم و افزایش امنیت اجتماعی بیش از پیش توجه کنند.معماری قادر است انگیزه‌ها و وسوسه‌های ارتکاب جرم را تا حد زیادی کاهش دهد و این امر نیز با عامل مهم نظارت امکانپذیر است. به این‌معنا که شهر‌ها به‌گونه‌ای طراحی شوند که تمامی بخش‌ها در معرض دید و قابل بررسی و نظارت باشند.در این میان طراحی پارک‌ها و نظارت بر آنها بسیار مهم تلقی می‌شود. در طراحی مدرن پارک‌ها پوشش‌های انبوه گیاهی و درختان کم ارتفاع جای خود را به درختان با ارتفاع زیاد می‌دهند تا امکان نظارت و بررسی بر این محیط و به تبع آن امنیت محیط افزایش یابد.