یوسف حیدری
گزارش نویس

این آمار را چندبار بادقت بخوانید. در گذشته دور 30 میلیون هکتار از مساحت ایران پوشیده از درخت و جنگل بود اما در یکصد سال گذشته این مقدار به 18 هزار هکتار کاهش پیدا کرد و امروز 14 هزار هکتار از مساحت ایران را جنگل تشکیل می‌دهد، یعنی کمتر از 9 درصد. این روزها که همه نگاه‌ها به آسمان است تا برف و باران مرهمی بر زخم خشکسالی چند ساله ایران باشد تحقیقات نشان می‌دهد در مناطقی که پوشیده از جنگل است دما تا 3 درجه کاهش پیدا می‌کند و 20 درصد بیشتر از مناطق دیگر در حوزه جنگل‌ها و مراتع جنگلی شاهد بارش هستیم. اما چرا جنگل‌های ایران هر روز کمتر می‌شوند؟ اقلیم شناسان می‌گویند با ادامه این روند تا 50 سال آینده شاهد از دست رفتن همه جنگل‌ها و مراتع کشور خواهیم بود. به اعتقاد این کارشناسان در ۷۰ سال گذشته هفت میلیون هکتار از جنگل‌های زاگرس از بین رفته و در حال حاضر تنها 5 میلیون هکتار جنگل در زاگرس باقی مانده است؛ اینچنین که به نابودی جنگل‌ها و مراتع کشور کمر همت بسته‌ایم، متأسفانه تا ۵۰ سال آینده تمامی جنگل‌ها و در ۸۰ سال آینده تمامی مراتع را از دست می‌دهیم. بر اساس آمار‌ها روزانه مساحت قابل توجهی از جنگل‌های کشورمان کم می‌شود. این کاهش جنگل دلایل مختلفی دارد؛ از چرای دام و قاچاق چوب تا آتش‌سوزی. طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰ حدود ۲۲۸ هزار هکتار از جنگل‌ها و مراتع ایران، در آتش سوخت؛ از این میان سهم جنگل‌ها ۱۰۳ هزار هکتار و سهم مراتع ۱۲۵ هزار هکتار است، به عبارتی به طور میانگین سالانه بیش از ۹ هزار هکتار جنگل و ۱۱ هزار هکتار از مراتع کشور در آتش می‌سوزد.
کشور ما در کمربند گرم و خشک زمین قرار گرفته است. تحقیقات نشان داده در مناطق جنگلی آب بیشتری در سفره‌های زیر زمینی ذخیره می‌شود؛ آب‌هایی که در خشکسالی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از سوی دیگر جنگل‌ها جلوی فرسایش خاک را می‌گیرند و از پیشروی بیابان جلوگیری می‌کنندو همان طور که اشاره شد به دلیل کاهش دما باعث افزایش نزولات جوی بیشتری نیز می‌شوند. پوشش گیاهی، مراتع، جنگل‌ها و فضای سبز جزو سرمایه‌ها و ثروت هر کشور محسوب می‌شوند و یکی از نشانه‌های توسعه کشورها، میزان جنگل و پوشش گیاهی آنها است. هر هکتار از جنگل می‌تواند سالانه 5/2 تن اکسیژن (اکسیژن لازم برای10 نفر در سال) آزاد کند. در مجموع حدود 60 درصد از اکسیژن مصرفی جهان به وسیله فضای سبز تأمین می‌شود، از این رو تلطیف هوا و تأمین اکسیژن مورد نیاز از کارکردهای مهم جنگل است. جنگل‌ها و مراتع در اثر فعالیت جانداران و ریشه دواندن گیاهان و درختان به داخل خاک، مناطقی ایجاد می‌کنند که آب قادر است در آن نفوذ کند.
ضرورت جنگل‌کاری و کاشت درخت باعث شد تا در دولت سیزدهم برنامه ملی کاشت یک میلیارد درخت برای نجات آینده طبیعت ایران آغاز شود. رئیس‌جمهور 24 مرداد سال گذشته در جریان بازدید از وزارت جهاد کشاورزی، دستور داد تا پایان 4 سال آینده یک میلیارد درخت در کشور کاشته شود.
 
 یک میلیارد نهال تا 1405
 «با نزدیک شدن به ماه‌های پایانی سال کاشت 250 میلیون نهال در نقاط مستعد کشور آغاز شده و طی 4 هفته گذشته بیش از 200 هزار نهال کاشته شده است. این سرمایه‌گذاری است که در نسل‌های آینده کشور به بار خواهد نشست.» این را رضا احمدی مجری طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت می‌گوید و تأکید می‌کند اگر درختانی که نیاکان ما کاشتند، نبود، امروز بسیاری از فرودگاه‌ها مثل فرودگاه زاهدان و بندرعباس و بوشهر، جاده‌ها و خطوط راه‌آهن زیر شن و ماسه‌های بیابان دفن می‌شدند. او به کاهش جنگل‌های ایران به 14 هزار هکتار اشاره می‌کند و می‌گوید: اگر می‌خواهیم همین مقدار جنگل‌های باقی مانده را حفظ کنیم باید هر سال 250 میلیون نهال بکاریم و از آن مراقبت کنیم. از 13 اقلیم شناخته‌شده دنیا 11 اقلیم آن در کشور ایران واقع شده‌ است و این ظرفیت و پتانسیلی است که خداوند در اختیار ما قرار داده و باید به‌درستی از آن استفاده کنیم. امروز اهمیت جنگل و اینکه وجود آن می‌تواند در کاهش آلودگی هوا و افزایش بارندگی مؤثر باشد، برکسی پوشیده نیست. جنگل و مراتعی که امروز داریم، یادگار گران‌سنگ نیاکان ماست و اگر اینها نبود امروز کشور ما تبدیل به یکی از همین کشورهای همسایه که بیشتر سطح کشورشان بیابانی است، می‌شد. علاوه بر آن خیلی از روستاهای کشور خالی از سکنه می‌شدند و مردم به شهرها مهاجرت می‌کردند. همین درختان و جنگل‌ها مانع از پیشروی بیابان شدند. امروز دو میلیون هکتار جنگل دست‌کاشت در مناطق بیابانی داریم. این درختان از گونه‌های تاغ و گز و مخصوص خاک‌های شور و فقیر هستند که جلوی گسترش بیابان را گرفته‌اند. اگر این جنگل‌کاری دست‌کاشت نبود، شرق و جنوب کشور به یک بیابان بزرگ تبدیل می‌شد. اگر نیاکان به فکر ما بودند، ما هم امروز باید به فکر آیندگان باشیم و طبیعت و جنگل را برای آنها حفظ کنیم.
احمدی به تقویت نهالستان‌ها برای تولید نهال‌های مناسب اقلیم‌های مختلف ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: «طرح کاشت یک میلیارد نهال شهریور سال گذشته از سوی رئیس‌جمهور به وزارت جهاد و کشاورزی ابلاغ شد و وزیر هم از منابع طبیعی و آبخیزداری خواستند تا این موضوع را سرلوحه کارهای خود قرار بدهند. به این ترتیب کار شروع شد، استان‌ها هم فعال شدند و جلسات کارشناسی و مدیریتی برگزار شد. نهالستان‌هایی که قبل از این متروکه شده بودند دوباره فعال شدند. برخی از آنها که پیش‌ از این تقریباً با 30 درصد از ظرفیت فعالیت می‌کردند، ظرفیت تولیدشان به بالای 70 درصد رسیده است و تولید نهال می‌کنند. تولید نهال پیچیده‌ترین و فنی‌ترین موضوع جنگل‌کاری است و قرار است تا پایان سال 250 میلیون اصله نهال که شامل 5 گونه مختلف است، تولید شده و در نقاط مختلف کشور که از قبل شناسایی و آماده شده‌اند، کاشته شود. بخشی از این نهال‌ها مختص فضای سبز و مناطق شهری است و برخی دیگر نیز برای بیابان‌زدایی است. همچنین بخشی از این نهال‌ها مخصوص کاغذ هستند. یعنی این نهال‌ها تبدیل به درختانی می‌شوند که از آن می‌توان برای تولید کاغذ استفاده کرد. در استان خوزستان بیش‌از 291 هزار هکتار بذر درخت چوب با تأمین آب تعریف کرده‌ایم و نقشه آن هم تهیه شده است. برای این موضوع 80 میلیون اصله نهال اکالیپتوس به‌صورت گلدانی تولید شده و به‌زودی کاشته خواهند شد. اگر بتوانیم تا پایان سال 1405 یک میلیارد نهال در سراسر کشور بکاریم، بخش زیادی از کمبود جنگل در ایران جبران می‌شود.
270 میلیون هکتار اراضی بیابانی در 15 کشور همسایه ما را احاطه کرده‌اند. تصاویر سیل وحشتناک در برخی از کشورهای عربی حکایت از این واقعیت تلخ دارد که نبود پوشش گیاهی و جنگل می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به بار بیاورد. کشورهایی مثل امارات، سوریه، عربستان، پاکستان و افغانستان همه کشورهای بیابانی هستند و باید در این زمینه تدبیر مناسبی داشته باشیم تا اراضی ما در آینده به بیابان تبدیل نشود. خشکاندن و قطع درختان و رشد قارچ‌گونه برج‌های مسکونی و اداری تیشه‌ای است که به ریشه آیندگان زده می‌شود. باید نهال بکاریم تا کشور را نجات بدهیم.

بــــرشپ

ضرورت جنگل‌کاری و کاشت درخت باعث شد تا در دولت سیزدهم برنامه ملی کاشت یک میلیارد درخت برای نجات آینده طبیعت ایران آغاز شود. رئیس‌جمهور 24 مرداد سال گذشته در جریان بازدید از وزارت جهاد کشاورزی، دستور داد تا پایان 4 سال آینده یک میلیارد درخت در کشور کاشته شود