از تولید شیرخشک تا ایجاد شهرک تخصصی شتر
تکمیل زنجیره صنعت شتر داری خراسان رضوی
شیما جهان بخش
خبرنگار
در حال حاضر سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، کرمان، بوشهر، هرمزگان و خراسان رضوی از استان‌هایی هستند که به دنبال تکمیل زنجیره صنایع تبدیلی شتر بوده و درتلاش‌اند با تبدیل شترداری سنتی به صنعتی و تولید فرآورده‌های بیشتر، عواید فراوانی را نصیب بهره‌برداران خود کرده و این صنعت را به صنعتی سودآور برای مردم محلی خود تبدیل کنند.
تولید خوراک پرک برای بهبود تغذیه شتر
«مهدی کوچه لقمانی» مدیرعامل شرکت تعاونی شترداران خراسان رضوی در گفت‌و‌گو با «ایران» ایجاد زنجیره تولید شیر شتر در استان را ضروری دانسته و می‌گوید: با توجه به ظرفیت استان در حوزه پرورش شتر و همچنین مطلوبیت اقتصادی تولید شیر شتر، هم‌اکنون برای ساماندهی و تقویت این بخش اقدامات زیادی انجام شده است. در حال حاضر بیشترین میزان شیرشتر به صورت فله به فروش می‌رسد و شترداران محصولات خود را به مغازه‌ها عرضه می‌کنند در حالی که با فرآوری کامل این محصول چندین برابر سود نصیب تولیدکنندگان می‌شود.
وی، ارکان ایجاد زنجیره تولید شیر شتر را در وهله اول تولید خوراک مناسب دام می‌داند و می‌افزاید: از دیرباز تاکنون شترها به صورت سنتی با علوفه بیابانی تغذیه شده‌اند اما در حال حاضر با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان برای اولین بار در استان موفق شده‌ایم خوراک ویژه شتر شیری تحت عنوان «خوراک پرک» یا «خوراک آجیلی» را با بهره‌گیری از نهاده‌های دامی دولتی و با استفاده از تکنولوژی جدید تولید کرده و در اختیار شترداران قرار دهیم.
کوچه لقمانی با اشاره به اینکه این خوراک میزان بهره‌وری نشاسته را در ذرت و جو تا 70 درصد افزایش می‌دهد، می‌گوید: در بررسی‌ها مشاهده شده شتر‌هایی که از این خوراک‌ها استفاده کرده‌اند میزان شیر بیشتری داشته‌اند. در ادوار گذشته شترهای بومی مانند بلوچی و دوکوهانه روزانه حدود 3 تا 5 کیلو و شترهای نژادهای وارداتی مثل «سندی» و «لاری» روزانه حدود 9 تا 12 کیلوگرم شیر تولید می‌کرده‌اند اما میزان شیردهی آنها از زمانی که با خوراک‌های آجیلی تغذیه کرده‌اند به ترتیب به 8 تا 20 کیلوگرم در روز رسیده است.
مکمل‌های شیر شتر جایگزین مکمل خارجی در باشگاه‌های بدن‌سازی
مدیرعامل شرکت تعاونی شترداران خراسان رضوی از تولید شیرخشک شتر در این استان خبر داد و اظهارکرد: با اصلاح تغذیه و بهبود شیردهی شترها شرایطی را فراهم کرده‌ایم که تمام شیر تولید شده به طور کامل و با قیمت مناسب از شترداران خریداری شود. ما بعد از جمع‌آوری، این شیرها را به یکی از کارخانه‌های لبنی در نیشابور و کارخانه دیگری در استان گلستان انتقال می‌دهیم تا آن را به شیر خشک تبدیل کنند.
وی خاطرنشان می‌کند: به طور میانگین از هر 15 کیلو شیر شتر 1 کیلو شیرخشک به دست می‌آید. به این شیر خشک در اصطلاح «اسکیم» گفته می‌شود. چربی و خامه شیر اسکیم کاملاً جداسازی شده و سرشار از پروتئین و اسید‌های آمینه گوگردی بوده بنابراین بسیار باارزش است و جزو کالاهای ارزآور محسوب می‌شود. علاوه بر تولید شیرخشک با همکاری یک شرکت دانش‌بنیان در حال تولید مکمل غذایی برای جایگزینی قرص‌های مکمل خارجی در باشگاه‌های بدن‌سازی هستیم. در حال حاضر این طرح در حال بررسی بوده و پیگیر فرایند اخذ گواهی سلامت محصول و دیگر مجوز‌ها از وزارت بهداشت از طریق یکی از کارخانجات دارویی هستیم.
درتلاشیم از شیرخشک تولید شده ساشه‌هایی تهیه کنیم که در کافی‌شاپ‌ها هایپرمارکت‌ها به صورت بسته‌بندی‌های کوچک در اختیار مردم قرار بگیرد، البته محصولات دیگری از جمله قره‌قروت، کشک، روغن زرد و کره شتر هم تولید کرده‌ایم. همچنین در کارگاهی در شهرستان بیرجند هم پشم شتر را فرآوری کرده و منسوجاتی از آن تولید می‌کنیم.
در سال‌های آینده درباره شتر بیشتر می‌شنویم
کوچه لقمانی با اعلام اینکه در حال حاضر 3 تن از این شیرخشک به شانگهای چین صادر می‌شود، می‌افزاید: قیمت این کالا در ایران کیلویی 15 دلار تمام می‌شود اما در کشورهای دیگر کیلویی 80 تا 85 دلار خریداری می‌شود. البته کشورهای دیگر هم قابلیت تولید این محصول را دارند اما به علت اینکه مراتع شورپسند مانند طاق، گز، خارشتر در ایران فراوان است و 60 تا 70 درصد علوفه مصرفی ما از این گیاهان تأمین می‌شود، هزینه علوفه تقریباً برای شترداران رایگان بوده و از کشورهای دیگر بیشتر سوددهی دارد.
وی با اشاره به دیگر اقدامات این حوزه عنوان می‌کند: در راستای رشد بهره‌وری شترداری در کشور اولین سایت الگویی شترداری در یزد ایجاد شده و با کشت گیاهان شورپسند در محدوده این سایت میزان راهپیمایی و مصرف انرژی حیوان کاهش یافته است.
مدیرعامل شرکت تعاونی شترداران خراسان رضوی با تأکید بر اینکه قطعاً از این دام در سال‌های آینده بسیار خواهیم شنید، می‌گوید: باید به این نکته توجه شود که خوراک شتر از نظر ارزش ریالی یک چهارم ارزش خوراک گاو شیری را داشته اما ارزش شیر آن حداقل 4 برابر است. هر کیلوگرم شیر گاو در بهترین شرایط کیلویی 15 هزار تومان است اما شیر شتر کیلویی 60 تا 70 هزار تومان به صورت فله به فروش می‌رسد.
وی تأکید می‌کند: در حال حاضر کالاهای تولید شده از شتر جزو کالاهای لوکس و گران به حساب می‌آیند؛ از این رو مسئولان باید تلاش کنند تا با حمایت از این صنعت و با افزایش میزان تولید، قیمت را کاهش داده تا این محصولات در سبد خانوارها و مارکتینگ جهانی جای خود را باز کنند.
ایجاد زنجیره کامل تولید و پرورش شتر در بردسکن
«حجت صفرنژاد» رئیس اداره تولیدات دامی جهاد کشاورزی بردسکن نیز به عنوان یکی از قطب‌های پرورش شتر در خراسان رضوی در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: اولین سایت شترداری خراسان رضوی در بردسکن به عنوان قطب پرورش شتر استان راه‌اندازی شده و در حال حاضر بیش از 3 هزار و 500 نفر شتر در آن نگهداری می‌شود.
صفرنژاد با تأکید بر اینکه این شهرستان ظرفیت بسیار مناسبی برای پرورش شتر دارد، می‌افزاید: درتلاشیم با ایجاد شرکت تعاونی شترداران زمینه توسعه تولید شیر خشک شتر را به عنوان یکی ارزآورترین محصولات صادراتی فراهم کنیم.
وی از ایجاد شهرک شترداری در شهرستان بردسکن خبر داده و خاطرنشان می‌کند: حدود 60 تا 70 درصد شترهای این شهرستان در مراکز شترداری بخش «چاه محمد امین» به صورت سنتی نگهداری می‌شوند اما درتلاشیم با ایجاد شهرک شترداری در این بخش، ظرفیت کم بازده فعلی را با اصلاح اصولی و بهداشتی روش‌های تغذیه و واکسیناسیون بموقع شترها توسعه دهیم.
رئیس اداره تولیدات دامی جهاد کشاورزی بردسکن، اصلاح نژاد را از اصلی‌ترین دلایل ایجاد این شهرک عنوان کرد و می‌گوید: می‌خواهیم با ایجاد شهرک تخصصی زمینه‌ای را فراهم کنیم که شترداری سنتی به سمت شترداری صنعتی رفته و زنجیره تولید شتر و فرآورده‌های آن در این شهرستان فراهم شود.