سوسن صادقی- این روزها از دولت هوشمند یا دولت دیجیتال زیاد صحبت می‌شود اما برای داشتن دولت هوشمند یا دیجیتال چه خدمات و فناوری‌هایی نیاز است؟ برای رفتن به سمت دولت دیجیتال چه اقدام مهمی باید در این حوزه صورت بگیرد؟
 علیرضا یاری معاون علمی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره دولت دیجیتال یا همان دولت هوشمند گفت: منظور از دولت هوشمند همان حاکمیت یا حکمرانی هوشمند است که معادل smart Governance است. در واقع در تعاریف جهانی دولت دیجیتال، زیرساخت‌های لازم برای حکمرانی هوشمند را فراهم می‌کند.
یاری در پاسخ به این سؤال که تکمیل دولت دیجیتال به ارائه چه خدمات و فناوری‌هایی نیاز دارد، گفت: فناوری‌های دیجیتال نظیر اینترنت اشیا، رایانش ابری، هوش مصنوعی، ارتباطات نسل جدید، پردازش متن و تصویر و... فناوری‌هایی هستند که برای طراحی دولت دیجیتال به کار گرفته می‌شوند. در دولت دیجیتال با استفاده از این فناوری‌هاست که به سمت مدل‌های جدید و هوشمند خدمات حرکت کرده و مدل‌های جدید طراحی می‌شود. بعد از طراحی شاید مهم‌ترین فناوری مورد نیاز برای تحقق دولت دیجیتال، فناوری‌های مربوط به جمع آوری، نگهداری و تحلیل داده‌های کلان است.

تصمیم گیری بر اساس داده ها
وی درباره اینکه کدام پروژه‌های ملی می‌توانند در قالب دولت دیجیتال در سازمان‌ها استفاده شوند، اظهارکرد: برای رفتن به سمت دولت دیجیتال مهم‌ترین موضوع آزاد کردن داده‌ها برای استفاده است. در واقع در حاکمیت و حکمرانی هوشمند باید تصمیم گیری‌ها بر اساس داده‌ها صورت گیرد. ولی داده در حجم کم خیلی برای این موضوع قابل استفاده نیست. سازمان‌ها باید به این موضوع فکر کنند که می‌توانند بسترهای لازم برای هوشمندی را ایجاد کرده واین اجازه را به شرکت‌ها و کسب ‌وکارهای دیگر بدهند تا خدمات هوشمند برای مردم ودولت ایجاد کنند. این حالت را اصطلاحاً حرکت دولت به عنوان یک بستر می‌نامند و دولت تسهیلگری می‌کند تا خدمات بیشتری روی داده‌ها تعریف شود.
به گفته یاری، دغدغه دسترسی به داده‌ها و استفاده صحیح از داده‌ها در تمام سطوح وجود دارد بنابراین حکمرانی داده و ایجاد حس مسئولیت پذیری سکوها نسبت به حفظ حقوق مردم و  محرمانگی اطلاعات شخصی مردم بسیار اهمیت دارد.

6 مرحله بلوغ دولت دیجیتال
معاون پژوهش و توسعه ارتباطات علمی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به سؤال دیگر مبنی بر اینکه برای رسیدن یک دولت به بلوغ هوشمند چه ابعادی باید رعایت شود، تصریح کرد: دولت دیجیتال 6 مرحله بلوغ دارد که در واقع اجزای آن را شکل می‌دهد. طراحی دیجیتالی خدمات، توجه به داده و توسعه خدمات داده محور، تبدیل شدن دولت به یک پلتفرم، کاربر محور شدن خدمات دولت و در نهایت فراکنشی شدن خدمات دولت است که اجزا و مراحل رشد دولت به یک دولت دیجیتال را تشکیل می‌دهد.
یاری افزود: در اولین قدم باید طراحی خدمات دیجیتال اتفاق بیفتد درواقع با الکترونیکی کردن همان خدمات قبلی این طرح حاصل نمی‌شود. مدل کسب و کار و نحوه ارائه خدمات باید با توجه به فناوری‌های دیجیتال باشد. مرحله بعد موضوع داده محوری است که اهمیت به‌سزایی در یادگیری و هوشمند کردن خدمات دارد. مرحله بعد دولت با ایجاد سکوی خدمات امکان ارائه خدمات به سایر بازیگران را می‌دهد. با رشد بیشتر دولت ضمن اینکه مردم محور می‌شود با استفاده از داده‌هایی که دارد به شکل فراکنشی عمل می‌کند.
وی درباره اینکه آیا اکنون زمینه داشتن دولت دیجیتال در کشور فراهم شده است، گفت: اکنون ما به یک تحول دیجیتال در نظام خدمات دولت نیاز داریم. البته قدم بزرگی که در کشور برداشته شده، پنجره واحد خدمات الکترونیک است که می‌تواند زمینه لازم برای تغییر مدل ارائه خدمات و همچنین جمع‌آوری داده‌ها را فراهم کند ولی با تحقق دولت دیجیتال هنوز شکاف زیادی در دسترسی به داده و خدمات از سوی مردم و شرکت‌ها وجود دارد. در کشور سند حکمرانی داده در حال نهایی شدن است که اگر اجرایی شده و سازمان‌ها نسبت به بازکردن داده‌های خود اقدام کنند، این شکاف به میزان زیادی کاهش خواهد داشت.
این مسئول در پاسخ به سؤالی دیگر مبنی بر اینکه چه کشورهایی اکنون دارای دولت دیجیتال هستند و جایگاه ما در داشتن دولت دیجیتال در منطقه و در جهان چگونه است، گفت: الان برای ارزیابی کشورها هرسال، شاخص توسعه دولت الکترونیکی سازمان ملل که همان EGDI (معیاری برای تعیین رتبه‌بندی توسعه دولت الکترونیکی کشورهای عضو سازمان ملل) است استفاده می‌شود. EGDI از میانگین وزنی سه شاخص خدمات آنلاین (Online Services)، زیرساخت ارتباطاتی (Telecommunications Infrastructure) و سرمایه انسانی (Human Capital) به دست می‌آید. طبق گزارش شاخص توسعه دولت الکترونیک بهترین کشورهای دنیا به لحاظ توسعه دولت الکترونیک کشورهای دانمارک، فنلاند و کره جنوبی بوده و کشورهایی مثل نیوزیلند، سوئد، ایسلند، استرالیا، استونی، هلند، امریکا و انگلیس در رده‌های بعدی قرار داشته‌اند. ایران در میان کشورهایی است که بالای میانگین EGDI با درآمد متوسط پایین هستند.
 در کنار ایران نام کشورهایی مانند قزاقستان، اندونزی، تونس، سریلانکا، فیلیپین، ویتنام و اوکراین به چشم می‌خورد. ایران در بین ۱۹۳ کشور جهان، رتبه ۹۱ جهان را دارد که طی ۱۲ سال اخیر رتبه کشورمان در این شاخص ۱۱ پله بهتر شده است.