سه برنامه مهم وزارت نفت دولت سیزدهم برای جبران ناترازی گاز در زمستان سال‌جاری با وجود میراث شوم دولت قبل در کمبود شدید گاز.
از ناترازی 250 میلیون مترمکعبی گاز با وجود تولید و تزریق روزانه بیش از ۸۵۰ میلیون متر مکعب گاز به خطوط سراسری کشور به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های صنعت گاز یاد می‌شود. اختلاف مصرف گاز طبیعی در فصل گرم و سرد سال به‌صورت میانگین ماهانه، به بیش از ۲۲۰ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد. هرچند که تلاش برای عبور آسان از زمستان یکی از اولویت‌های وزارت نفت در دولت سیزدهم بوده که برای رسیدن به این هدف، راهبردهای پیشگیرانه‌ای از جمله افزایش ذخیره‌سازی گاز و اجرای طرح‌های بهینه‌سازی انرژی در دستور کار قرار دارد.
حل مسأله ناترازی از دریچه عرضه و تقاضا و مدیریت مصرف خواهد بود، یکی از مهم‌ترین راهکارهای حل مسأله ناترازی فصلی گاز از سمت عرضه، استفاده از ذخیره‌سازی گاز طبیعی است که افزون بر حل مسأله ناترازی فصلی، به پایداری و امنیت تأمین گاز و مدیریت شبکه انتقال کمک می‌کند. به‌صورت میانگین ظرفیت ذخیره‌سازی گاز طبیعی در دنیا ۱۱ درصد از کل مصرف گاز است. این نسبت در کشورهای اروپایی به‌طور میانگین ۲۳ درصد و در ایران تنها ۱.۴ درصد است. ظرفیت ذخیره‌سازی کشور هم‌اکنون حدود ۳.۴ میلیارد مترمکعب است و ظرفیت استفاده مخازن هیدروکربوری برای ذخیره‌سازی گاز طبیعی تا ظرفیت بیش از ۲۰۰ میلیون مترمکعب در روز وجود دارد.
با این توضیحات ضروری است وزارت نفت برای حل بخشی از مشکل ناترازی، نسبت به دستیابی به سهم حداقل ۱۰ درصد مصرف گاز از محل ذخیره‌سازی در طول برنامه هفتم توسعه اقدام کند.
از اجرای تعویض بخاری‌های کم‌بازده، توسعه کنتورهای هوشمند و افزایش ظرفیت مخازن ذخیره‌سازی در کنار صنایع عمده به عنوان سه راهکار مهم جبران ناترازی گاز در زمستان امسال یاد می‌شود.
مجید چگینی، معاون وزیر نفت در امور گاز اعلام کرده که عبور از زمستان سال گذشته با وجود سرمای بی‌سابقه و تداوم آن در اکثر مناطق کشور، بدون قطعی گاز تجربه ارزشمندی بوده که تأمین مالی اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی از محل صرفه‌جویی گاز خواهد بود. امسال در زمینه ذخیره‌سازی رکوردی بی‌سابقه در یک دهه اخیر ثبت و در مجموع حدود ۳ میلیارد مترمکعب گاز به مخازن ذخیره‌سازی شوریجه D و سراجه قم تزریق شد.
هرچند که وزارت نفت و شرکت‌های تابعه برنامه‌های ویژه‌ای هم برای توسعه طرح‌های ذخیره‌سازی دارند که از آن جمله می‌توان به پروژه فاز دوم ذخیره‌سازی گاز در میدان شوریجه، امکان‌سنجی پروژه ذخیره‌سازی گاز در ساختار گنبد نمکی نصرآباد کاشان، قزل‌تپه، بانکول و... اشاره کرد.
طرح هوشمندسازی شبکه توزیع گاز صنایع عمده و مصرف‌کنندگان خانگی و تجاری نیز به‌عنوان اقدامی اولویت‌دار در دستور کار شرکت ملی گاز ایران است که طرح هوشمند کردن صنایع عمده پس از پایان پروژه مطالعاتی مشاور مهندسی هوشمندسازی (دانشگاه صنعتی مالک اشتر) در سال ۱۴۰۲ آغاز و در سال ۱۴۰۵ تکمیل می‌شود، هوشمندسازی کنتورهای مصرف‌کنندگان خانگی و تجاری (مشترکان جزء) هم از فروردین‌ماه سال ۱۴۰۳ به‌طور رسمی آغاز خواهد شد.
بر‌اساس اعلام شرکت ملی گاز ایران، تعداد بهینه‌سازی موتورخانه‌ها در سال نخست اجرا ۹ هزار و سال دوم ۳۴ هزار بوده و اکنون به حدود ۸۰ هزار رسیده است که از روند رو به افزایش استقبال مشترکان از اجرای این طرح حکایت دارد. تعویض و جابه‌جایی ۴ میلیون‌ و ۱۰۰ هزار بخاری با بازده بالا به جای بخاری‌های کم‌بازده هم در دستور کار است و اعلام شده این تعداد تا پایان سال ۱۴۰۵ تعویض خواهد شد.
طبق گزارش شرکت ملی گاز، با توجه به برخورداری 25.5 میلیون مشترک خانگی از گاز در 365 روز سال، در سرمای بی‌سابقه سال 1401 فقط برای مدت کوتاهی تأمین گاز 51 هزار مشترک دچار قطعی شد. به بیان ساده 99.995 درصد از جریان گاز بخش خانگی به طور کامل تأمین شد.
هم‌اکنون بیش از ۳ هزار و ۳۰۰ پروژه گازرسانی در حال اجراست که به هزینه‌کرد ۳۳ هزار میلیارد تومان نیاز دارد و تاکنون ۱۵ هزار میلیارد تومان پیشرفت فیزیکی داشتند.
از قرار معلوم، گازرسانی به ۲۷ شهر و ۳۲۰۰ روستا در حال اجراست که ۱۷ هزار میلیارد تومان (همت) باقی سرمایه را برای تکمیل نیاز دارند که تا ۲۶ همت قابلیت افزایش دارد.
با وجود این طبق اعلام وزارت نفت، ایران همچنان در پیک سرما از ناترازی گاز به میزان 200 تا 250 میلیون متر مکعب رنج می‌برد که برای رفع آن نیازمند تمهیدات ویژه از جمله افزایش تولید ذخیره‌سازی گاز و ذخیره‌سازی سوخت مایع در مخازن نیروگاه‌ها و صنایع است. در این برهه ضرورت صرفه‌جویی از سوی مردم هم موضوعی قابل ذکر است. جواد اوجی، وزیر نفت، از افزایش تولید روزانه 50 میلیون متر مکعب گاز از ابتدای دولت سیزدهم خبر داده و افزوده که در آستانه ورود به زمستان، «حجم ذخیره‌سازی گاز و سوخت مایع به ترتیب 3.1 میلیارد متر مکعب و 3.2 میلیارد لیتر بوده که نسبت به سال گذشته 15 و 21 درصد افزایش یافته است.»
همچنین دولت قصد دارد با اجرای سیاست‌های تشویقی در تعرفه‌گذاری گاز، مشترکان خانگی را به کاهش مصرف تشویق کند. طبق مصوبه هیأت وزیران، اگر مشترکان گاز خانگی در 3 ماه سرد سال (16 آذرماه تا 16 اسفندماه)، مصرف گاز خود را حداقل 10 و حداکثر 30 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش دهند، به ازای هر متر مکعب معادل 5 برابر هزینه انتقال و توزیع گاز، پاداش دریافت می‌کنند.
طبق توضیحات هوشنگ فلاحتیان، معاون برنامه‌ریزی وزیر نفت، به ازای هر متر مکعب صرفه‌جویی در مصرف گاز، معادل 16 برابر نرخ گاز سه پله اول، پاداش داده می‌شود معادل هر متر مکعب 1600 تومان، یعنی اگر یک مشترک 15 درصد مصرف گاز خود را کاهش دهد، بسته به میزان قبلی مصرف گاز بین 100 هزار تومان تا یک میلیون تومان پاداش می‌گیرد. طبق گزارش شرکت ملی گاز، سیاست‌های قیمتی در تعرفه‌گذاری گاز خانگی موجب شده است که هر سال میزان مصرف 25 میلیون متر مکعب در روز کمتر از حد انتظار باشد.

برش

فرصت خوب مشترکان برای دریافت قبض رایگان گاز
مسلم رحمانی، مدیر هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران گفت: طبق مصوبه امسال دولت درباره پاداش صرفه‌جویی، فرصت خوبی مهیا شده و اگر مشترکان گاز در بازه زمانی ۱۶ آذرماه تا 16 اسفند ماه حداقل ۱۰ و تا ۳۵ درصد صرفه‌جویی کنند پاداش صرفه‌جویی می‌گیرند و بخشی قابل‌توجه از مشترکان قبض رایگان دریافت می‌کنند و افزوده که با این تفاسیر مشترکان نه‌تنها هزینه‌ای پرداخت نخواهند کرد، بلکه مبلغی نیز به عنوان پاداش صرفه‌جویی دریافت می‌کنند و در قبض خود مشاهده خواهند کرد. برای مثال یعنی یک مشترک در تهران اگر یک بخاری را که همواره روشن است ۴ ساعت در روز خاموش کند بی‌شک شامل این پاداش می‌شود.